ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMLERİ

ÖYS’de oluşturulacak derste yer alması gereken bilgiler dersin bilgi formundaki bilgilerden oluşturulabilir. Bu bilgiler, ders hakkında, dersin amacı, dersin yapısı, öğrenme çıktıları, ön koşullar, sistemin nasıl kullanılacağı, öğrenenlerden beklenenler, temel ve yardımcı ders kaynakları, başarının değerlendirilmesi ve telif hakkı ve paylaşım kuralları olabilir.

Ders içerikleri ise çevrimiçi bir dersin en önemli bileşenleri arasındadır. Ders içeriklerinin öğrenenler tarafından kolay anlaşılır ve erişilebilir olması son derece önemlidir. Bu bakımdan ders içeriklerinin oluşturulduktan sonra ders gezinme menüsü aracılığı ile kullanıcılara sunulmasında dikkat edilmesi gerekenler ders içeriklerinin oluşturulması ve sunulması başlığı altında üç bölümde verilmelidir. Bunlar sırasıyla ders tanıtımı, dersetkinlikleri ve ders araçlarıdır. Ders tanıtımı altında dersin amacı, öğretim elemanı, yapısı ve hedef kitlesi ileders sonunda kazandırılması istenen bilgi ve beceriler (öğrenme çıktıları) ile ilgili bilgiler yer alabilir.

Sözlük Ders ile ilgili kavram ve terimlerin öğrenenlerle paylaşılabileceği ve tüm ders katılımcılarının kavram(lar) oluşturabilecekleri Sözlük aracı özel kavram ve terimlerin kullanıldığı derslerde kullanılması önerilen araçlardandır. Bu nedenle bu öğenin ders menüsünde araçlar bölümünde yer alması doğru olacaktır. Aşağıdaki görsel açık kaynak kod bir ÖYS’de (Moodle) Sözlük aracının kullanımı gösterilmektedir.

Takvim
Ders içinde başlangıç ve bitiş tarihi belirtilerek yapılandırılmış duyuru, ödev, kısa sınav, tartışma (forum) gibi zamanlanmış etkinliklerin gösterildiği ders menüsü aracı Takvim’dir. Takvim üzerinde zamanlanmış etkinlikler farklı renklerde gösterilir ve fare ile üzerine gelindiğinde etkinlik ile ayrıntılı bilgiye ulaşılabilir. Aşağıdaki görselde örnek bir Takvim görseli yer almaktadır.

Raporlar

Ders ve ders içeriklerine erişim, etkinlikler ve katılımcıların durumları ile ilgili verilerin alınması için ÖYS’lerde farklı türden raporlar alınabilmektedir. Bu raporlar sayesinde katılımcıların derse son erişim tarihleri, içerik ve kullanıcı etkileşimi, etkinlik ve kullanıcı etkileşimi, kullanıcı ve kullanıcı etkileşimi, içerik, etkinlikler ve sistemde geçirilen süre gibi raporlamalar yapılabilmektedir. Bu raporlamalar doğrultusunda içerik ve etkinliklerde düzenlemelere gidilebilir ve kullanıcılar uyarılabilir.

Alt/Üst Hesap bilgileri de çevrimiçi ders oluştururken girilmesi gereken bilgiler arasındadır. Alt/üst hesap bilgileri dersin okutulduğu Üniversite, Fakülte/Yüksekokul, Bölüm ya da Birim olarak ÖYS’de tanımlanabilir. Dersler oluşturulmadan önce Alt/Üst Hesap hiyerarşisinin yapılandırılması önemlidir. Bu sayede oluşturulan ders(ler)in hangi hesap altında yer alacağı önceden belirlenmiş olur. Alt/üst hesap bilgileri ÖYS’lerde farklı ifadelerle yer almaktadır. Örneğin açık kaynak kodlu Sakai öğrenme yönetim sisteminde Siteler, Canvas öğrenme yönetim sisteminde Alt ve Kök Hesaplar, ticari bir öğrenme yönetim sistemi olan BlackBoard Learn’de ise Kurumsal Hiyerarşi başlığı altında Düğümler (Node) olarak ifade edilmektedir. Yine açık kaynak kodlu Moodle öğrenme yönetim sisteminde ise Alt/Üst Hesap yapılandırması Kategoriler şeklinde oluşturulabilmektedir.

Dersi Yayınlama

Çevrimiçi ders oluşturma sürecinde istenen bir diğer bilgi ise dersin yayınlanıyor olup olmamasıdır. Genellikle öğretim üyelerinin ders ile ilgili hazırlıkları tamamlayabilmeleri amacıyla yeni dersoluşturma sürecinde dersin yayınlanıp yayınlanmayacağı ile ilgili seçenek bulunmaktadır. Bu seçenek, dersin erişilebilir olarak ayarlanacağı tarih aralığı ile karıştırılmamalıdır. Dersin erişilebilir olacağı tarih aralığı dersin başlangıç ve bitiş tarihlerinin belirlendiği bir aralıktır ve belirlenen bu tarih aralığında ders katılımcıların erişimine açık olur. Dersin yayında olması ise manuel olarak öğretim elemanı tarafından ayarlanır ve öğretim üyesi hazırlıklarını tamamladığında dersi yayınlayabilir. Ders yayınlandıktan sonra kullanıcıların derse erişim sağlayabileceği tarih aralığı belirlenebilir. Bir ders manuel olarak yayınlanıyor olsa da erişim tarihi belirtişmişse ancak belirtilen tarihler arasında kullanıcılar tarafından erişilebilir. Dersin öğretim elemanı ders yayında olmasa bile ders içerikleri ve etkinliklerinin tamamına erişebilir.

Bazı ÖYS’lerde (Canvas, Moodle ve BlackBoard) öğrenme çıktıları ile ders içerisindeki etkinlikler
eşleştirilip gözlemlenebilir öğrenme yeterlilikleri raporlanabilmektedir.

Not defterinde/merkezinde tartışma forumu, ödev, kısa sınav gibi notlandırılmış etkinlikler otomatik
olarak oluşturulur ve puanlanan etkinlikler bu alanda toplu olarak görülebilir.

Ders ile ilgili bilgilerin çoğu ders oluşturulduktan sonra ayarlar altından değiştirilebilir. Kullanılan
ÖYS’ye göre “Ayarlar” ifadesi değişiklik gösterebilir. Örneğin Sakai’de “Site Bilgisi”, Canvas’ta “Ayarlar”, Moodle’da “Ayarları Düzenle” ve BlackBoard Learn’de “Özellikler” ve “Öğretme Stili” olarak ifade edilmektedir.

Ders Gezinme Menüsü Ders menüsü öğrenenlerin ÖYS’lerde içerik ve etkinliklere erişmek için kullanabilecekleri bir alandır. Bu alanda içerik ve etkinlikler Dersin Yapısı altında anlatılan formata göre (haftalık, ünitelere göre, modüler vb) yapılandırılırlar. Ders menüsünü yapılandırırken öğrenenlerin içerik ve etkinliklere en kolay şekilde erişmeleri amaçlanmalıdır. Burada kriter mümkün olan en az tıklama ile öğrenenlerin içerik ve etkinliklere erişmeleridir. Şimdi ders menüsünde yer alabilecek içerikleri inceleyelim. Ders menüsünü ders bilgileri, ders içerikleri ve ders araçları olmak üzere üç bölüme ayrılır. 

Ders menüsündeki ilk öğe Duyurular olabilir. Duyurular ders etkinlikleri hakkında öğrenenlere bilgi verme amaçlı kullanılabilecek bir araçtır. Bir ders aracı olmasına rağmen duyurular menü öğesini ders bilgileri bölümünde en üst sırada kullanmak öğrenenlerin derse girdiklerinde hızlı bir şekilde erişebilmeleri açısından önemlidir. ÖYS’de eposta ve anlık bildirim araçları sistem yöneticisi tarafından etkinleştirilmişse oluşturulan duyurular dersin katılımcılarına eposta mesajı ve anlık bildirim (mobil cihazlarda) olarak gönderilebilmektedir. Bu sayede öğrenenler yapılan duyuruları ÖYS’ye giriş yapmadan görebileceklerdir.

Kullanıcı Disk Kotası
Kullanıcı kotası belirlemek suretiyle katılımcıların ÖYS içinde kişisel ya da ders içerikleri ile ilgili saklayabilecekleri dosyaların boyutları belirlenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta bu alanın katılımcılara ders dışındaki kişisel dosyaları için verilmiş bir depolama alanı olmadığı vurgusunun yapılmasıdır. Zaten ÖYS’nin üzerinde çalıştığı sunucunun performansını olumsuz etkilememesi açısından kullanıcı kotasını düşük tutmakta yarar vardır. Özellikle kullanıcı sayısı fazla olan sistemlerde kullanıcı kotasını minimum düzeyde tutularak kullanıcıları kişisel bulut depolama alanlarını kullanmaya yönlendirmekte yarar vardır. Bu kitabın Öğrenme Yönetim Sistemlerinin Diğer Bilgi Sistemleri ile Entegrasyonu başlıklı ünitesinde Öğrenme Yönetim Sistemleri ile Bulut Depolama Araçlarının Entegrasyonu başlıklı bölümde açıklandığı üzere ÖYS’ ye bulut depolama araçlarından bir veya bir kaçına entegre edilerek katılımcıların ödev ve kişisel dosyalarını ÖYS içerisinde bu ortamlara doğrudan erişerek saklamaları ve/ veya ÖYS içerisinde kullanmaları daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Örnek verecek olursak ÖYS Dropbox ya da Google Drive ile entegre olacak şekilde yapılandırılmışsa katılımcı önceden bu ortamlara yüklediği ödev ya da ürün dosyalarını (portfolyo) ÖYS içinde dosya yükleme yapılabilen ödev, işbirliğine yönelik çalışmalar ya da tartışma ortamı gibi alanlarda kullanabilir. Aşağıdaki şekillerde açık kaynak kod bir ÖYS (Canvas) içinde bulut depolama ortamlarında (Google Drive ve DropBox) ödev dosyası yükleme ve işbirliğine yönelik çalışma (Google Drive) amaçlı kullanma ekranları gösterilmektedir.

Çevrimiçi bir ders tasarlarken göz önünde bulundurulması gereken en
önemli konulardan biri öğrenenlerin etkinlik ve
kaynaklara erişmek için kendilerince en kestirme
yolu kullanmak isteyecekleri gerçeğidir.

Bu bilgilerden ilki genelde dersin adıdır. Dersin adının kısa olmasında yarar vardır.

Çevrimiçi ders oluşturulurken girilmesi istenen bir diğer bilgi ise dersin hangi kategori altında yer aldığıdır. Ders kategorisi o dersin içinde yer aldığı bilim dalı, zorunlu, seçmeli ya da ortak ders olması ya da
kurum içi veya dışı olabilir.

Dersler oluşturulmadan önce Alt/Üst Hesap hiyerarşisinin yapılandırılması önemlidir. Bu sayede
oluşturulan ders(ler)in hangi hesap altında yer alacağı önceden belirlenmiş olur. Alt/üst hesap bilgileri
ÖYS’lerde farklı ifadelerle yer almaktadır. Örneğin açık kaynak kodlu Sakai öğrenme yönetim sisteminde
Siteler, olarak ifade edilmektedir.

Dersler oluşturulmadan önce Alt/Üst Hesap hiyerarşisinin yapılandırılması önemlidir. Bu sayede
oluşturulan ders(ler)in hangi hesap altında yer alacağı önceden belirlenmiş olur. Alt/üst hesap bilgileri
ÖYS’lerde farklı ifadelerle yer almaktadır.  Canvas öğrenme yönetim sisteminde Alt ve Kök Hesaplar kullanılır.

Dersler oluşturulmadan önce Alt/Üst Hesap hiyerarşisinin yapılandırılması önemlidir. Bu sayede
oluşturulan ders(ler)in hangi hesap altında yer alacağı önceden belirlenmiş olur. Alt/üst hesap bilgileri
ÖYS’lerde farklı ifadelerle yer almaktadır. BlackBoard Learn’de ise Kurumsal Hiyerarşi başlığı altında Düğümler (Node) olarak ifade edilmektedir.

Ders kotası, ders içinde kullanılabilecek içeriklerin (pdf, ppt, scorm, xapi, docx vb.) ve dersin yedek/
arşiv dosyalarının olabileceği maksimum boyutu belirlemek için kullanılır.

Kullanıcı kotası belirlemek suretiyle katılımcıların ÖYS içinde kişisel ya da ders içerikleri ile
ilgili saklayabilecekleri dosyaların boyutları belirlenebilir. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta bu alanın katılımcılara ders dışındaki kişisel
dosyaları için verilmiş bir depolama alanı olmadığı vurgusunun yapılmasıdır.

Bir başka önemli seçenek ise zaman diliminin ayarlanmasıdır. Gelişen bilgi ve iletişim teknolojileri sayesinde dünyanın başka bir yerinde
çevrimiçi sunulan derslere erişimi mümkün hale
gelmiştir. Bu derslerde özellikle son tarih ve saati olan etkinlikler için zaman diliminin belirlenmesi son derece önemlidir.

Ders oluşturulurken yapılabilecek bir diğer ayar ise derste yer alan ve varsayılan olarak gelen menü
ve araçların kullanıcıya gösterileceği dili belirlemektir.