NÜFUS VE TOPLUM - Deneme Sınavı - 2

Malthus’un nüfus artışına açıktan karşı çıktığı özellikle vurgulanmalıdır. Daha sonraları çok eleştirilmesine rağmen, artan nüfusun topluma zarar getireceğini düşünen Malthus, toplumdaki yoksulluğun nedenini besin maddeleri üretiminin, gitgide artan nüfusa yetmemesi olarak açıklamıştır.

Malthus’la aynı dönemde yaşamış olan Marquis de Condorcet ise daha iyimser bir görüşü savunu- yor ve insanın mükemmele ulaşabileceğine ve en ileri düzeyde sosyal ilerlemeyi sağlayabileceğine inanıyordu. Condorcet, sınırsız bir nüfus artışının, nüfus ne kadar fazla olursa gıda üretimini arttıra- cak bir o kadar fazla insan olacağı düşüncesinden hareketle, iyi ve olumlu olduğu düşüncesini taşı- yordu.

Stanford Üniversitesi’nde biyolog olan Yeni- Malthusçu teoriesyen Paul Erlich, Malthus’un tahminlerini yirminci yüzyıla uyarladı. Ancak Erlich, dünya nüfusunun sürdürülebilirliğini sağlayacak olanın tek başına gıda üretimi değil, sürdürülebilir bir çevre olduğunu vurgulamıştır. Erlich’in öngörüsüne göre, ayrıcalıklı insanların aşırı tüketimci eğilimleri ile su ve hava gibi ekolojik kaynakların sınırsızca tüketimiyle birlikte insan nüfusu tümüyle çevresel felakete yol açacak şekilde hızla artmaktadır. Erlich gelecek hakkında oldukça karamsar bir iddia ortaya atarak, dünyadaki aşırı nüfus artışının çözümü olarak; ölüm, doğum ve iç ve dış göçlerin birbirlerini dengelediği sıfır nüfus artışı politikasını (zero population growth) önermektedir.

Yeni-Malthusçular, nüfus artışının dünyanın doğal kaynaklarını zorladığı konusunda Malthus’a katılırlar. Ancak, İngiliz kuramcının aksine, nüfus artışlarını kontrol etmek için doğum kontrol önlemlerine ihtiyaç olduğunda ısrar ederler.

Demografik geçiş kuramı modernleşme kuramı ile yakından ilişkilidir. Modernleşme kuramcıları, yoksul ülkelerin sanayileşmeleriyle nüfus problemlerini çözecekleri konusunda iyimserdirler.

Demografik geçiş kuramına önemli eleştiriler yöneltilmiştir. Bilindiği üzere, bu kurama göre, endüstrileşme, kentleşme, eğitim ve teknolojinin toplumlarda yarattıkları dönüşümler nedeniyle, tüm toplumlar kaçınılmaz bir biçimde doğurganlık ve ölüm oranlarının ve hızlarının yüksek olduğu bir durumdan (geleneksel demografik rejim), doğurganlık ve ölüm oran ve hızlarının düşük olduğu yeni bir duruma (modern demografik rejim) doğru dönüşüm yaşayacaklardır.

Optimum nüfus yaklaşımı, açıkça nüfus yoğunluğu veya hacmi ile refah arasında doğrudan bir ilişki kurmaktadır. Bu yaklaşıma göre, her toplum için belli koşullar altında erişilebilecek en güçlü refah seviyesine karşılık gelen bir nüfus yoğunluğu veya hacmi vardır. İşte, nüfus içindeki kişi başına en yüksek refah ve gelir sağlayacak bu nüfus yoğunluğuna ya da hacmine optimum nüfus denilmektedir. Bu yönüyle, optimum nüfus, belli bir zenginliğin gerçekleştirilebileceği uygun nüfus hacmi olarak düşünülebilir.

Karl Marx, aşırı nüfus sorununun evrensel doğası hakkında Malthus ile aynı fikirde değildi. Marx, Sanayi Devrimi’nin doruk noktasında olduğu bir dönemde yazıyor, burjuvazi (kapitalistler) ve proletarya (işçiler) olmak üzere iki sınıf insan olduğunu savunuyordu. Marx’a göre, yüksek doğurganlığı teşvik etmek burjuvazinin yararınaydı çünkü bu işçi fazlalığıyla sonuçlanırdı. Böyle bir artık nüfus (çalışmaya her an hazır bir işsizler ordusunun bulunması) çalışan işçilerin ücretlerinin düşmesini sağlayarak, kapitalistlerin hedefi olan daha fazla kâra yol açacaktır. Malthus’a göre, nüfus bağımsız bir değişkendi ve yoksulluk gibi çok fazla sıkıntının nedeniydi. Buna karşılık Marx, nüfusun bağımlı değişken olduğunu savundu: “Ne zaman yedek işgücü ordusu nispeten tükenmiş ve ücret düzeyi yükselmeye meyilli olsa, kapitalist sınıf, emek verimliliğini ve kâr oranını artırırken, iş sayısını azaltarak, istihdam sayısını azaltacak önlemler (yani teknolojik gelişmeler, dış yatırımlar vb.) benimseyecektir.”

Ester Boserup’un Tarımsal Büyüme Koşulları (1965) adlı kitabı ve sonraki çalışmaları, nüfus artışının tarımsal değişimin ve gelişmenin başlıca nedeni olduğunu ileri sürmektedir. Bu yönüyle Boserup’un yaklaşımı Malthus karşıtı bir yaklaşımdır. Boserup, nüfus artışının arazi kullanımı, tarım teknolojisi, arazi sistemleri ve yerleşim biçimlerin- deki değişimin çok önemli bir nedeni olduğunu ileri sürmüştür. Boserup, nüfus artışının, gıda arzından bağımsız olduğunu savundu; aslında nüfus artışının, artan tarımsal üretimin bir sonucu olmaktan ziyade, tarımdaki teknolojik değişikliklerin bir nedeni olduğu argümanına sahiptir. Tarımsal üretimi artırmanın temel yolu, yoğunlaşmadır

Chicago Okulu ve motivasyon teorisi, mevcut ekonomik koşulların insanların doğurganlık ve ebeveyn yatırımı açısından üreme davranışlarını etkilemede önemli rol oynadığı bir model grubu oluşturmaktadır.

Malthus’un nüfus görüşü

Besin maddeleri üretiminin gitgide artan nüfusa yetmemesi

devletin yoksulları desteklemekten vazgeçmesi ve evliliği zorlaştıran sıkı kurallar koymaktır

Malthus

Nüfus ve ekonomi arasındaki ilişki konusunda çoğunlukla karamsar bir görüşe sahiptir.

Yeni Malthusçuluk (neo-Malthusçuluk) düşüncesi birçok ülkede 1880'lerde önem kazanmaya başlamıştır

1970’li yıllara doğru dünya nüfusunun hızla artmaya devam etmesi

Paul R. Ehrlich

Demografik geçiş kuramı

Brezilya