MÜZECİLİK VE SERGİLEME

Günümüzde müzelerin en önemli görevlerinden biri, toplumun kültürel mirasını toplum yararına korumanın yanında toplumun sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılamaktır. Müzeler günümüzde özellikle toplumun kültür ve eğitiminin arttırılması konusunda önemli roller üstlenmişlerdir. Müzeler bu rollerini eğitim çalışmaları ile yerine getirmektedirler.

Eğitim kavramı, müzelerin kuruluşlarından itibaren müzelerle bağdaştırılmıştır; ancak 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra müzelerde eğitime bakış toplumsal
yaşam, eğitim ve müzecilik alanındaki ilerlemelere bağlı olarak gelişmiştir.

Müze 17. ve 18. yüzyılda Avrupa’da toplanan koleksiyonların, saraylarda ve
konaklarda, sosyal itibar sembolü, soyluluk geleneğinin bir parçası ve bir iktidar
göstergesi olarak aynı zevk, bilgi düzeyi ve sosyal statüde bulunan soylu sınıfına
ve din adamlarına sunulması ile bir kurum olarak yapılanmaya başlamıştır. Bu
dönemde kitap, ansiklopedi vb. gibi bilgi kaynakları henüz sınırlı sayıda olduğundan ve herkesin erişimine açık olmadığından, antika ve sanat nesneleri yanında
doğadan bitki ve hayvan, jeolojik yapı vb. türden zenginliklerin toplandığı koleksiyonlar, aristokratik ve hiyerarşik toplum üyelerinin ülkelerini ve dünyayı tanıyabilmeleri, bilgilerini ilerletebilmeleri için bir eğitim işlevi görmüşlerdir.

Müzelerin “eğitim” misyonu ile kurulmaya başlamaları ise, Fransa’daki Aydınlanma hareketiyle oluşan toplum yapısı ve onunla birlikte gelen 1789 Fransız
Devrimi’nin hemen ardından halka açılmaları ile başlamış, Endüstri Devrimi’nin
etkisiyle hızlanmıştır. 1793’te yeniden düzenlenerek ilk halk müzesi olarak açılan
Louvre Müzesi, milliyetçilik fikrini yaymak için, toplu halk eğitimi aracı olarak
görülmüştür

18. yüzyıl ortalarından itibaren Amerika’da da eğitim amaçlı müzeler kurulmaya başlanmıştır. Günümüzde çok sayıda müzenin bağlı olduğu Smithsonian Enstitüsü Washington D.C’de “insanlar arasında bilginin yaygınlaştırılması ve arttırılması” amacıyla 1846’da kurulmuştur

Müze eğitiminde 20. yüzyıl sonlarında anlayış değişikliği yaşanmıştır. Müzeler
nesne ve koleksiyon merkezli içedönük müzecilik anlayışından izleyici merkezli ve
dışadönük anlayışa yönelerek, insanın bulunduğu anı, geçmişi ve geleceğini açıklamayı, yorumlamayı, toplumsal değişimleri desteklemeyi, toplumun eğlenerek zamanını verimli bir biçimde değerlendirmesini ve eğitimini amaçlamaya başlamışlardır.

Müze eğitimi, izleyicilerin gelişimine ve yaşam boyu eğitimine müze nesneleri
ve koleksiyonları aracılığıyla katkıda bulunma sürecidir.

Kuşaktan kuşağa gelişen, birikip gelen kültürel değerlerin bireye aktarılması ve geliştirilmesi için bireyin katkıda bulunabilecek yeterliliğe ulaşmasını sağlamak olarak tanımlanan “kültürleme” eğitimin temel amaçlarındandır

“Öğrenmenin Bağlamsal Modeli”ne/Contextual Model of Learning göre izleyicilerin nesnelerle etkileşimlerini ve deneyimlerini, öğrenme ve anlam oluşturmalarını iç içe geçen üç bağlam etkiler. (Falk ve Dierking, 1992)
1. Kişisel bağlam,
2. Sosyo-kültürel bağlam,
3. Fiziksel bağlam.
Kişisel bağlam, bireylerin öğrenme ortamına ne kattıkları, ilgi ve motivasyonları, nasıl ve şekilde öğrenmek istedikleri, daha önceki ilgi, bilgi ve deneyimleriyle
ilgilidir. Bu bağlama göre öğrenme uygun motivasyon ile başlar, kişisel ilgi öğrenmeyi kolaylaştırır, yeni bilgiler önceki deneyim ve bilgilerin üstüne kurulur ve
öğrenme uygun çevre şartlarında gelişir

Hands-on: Müzelerde katılımcıların aktif bir şekilde duyu organlarını kullanarak
katıldıkları etkinliklerdir. Bu tür etkinliklerde, genellikle etüdlük olarak ayrılmış
olan ya da kopya müze nesneleri üzerinde çalışılır. Katılımcılar bu nesnelere dokunarak, onları çalıştırarak, kullanarak vb. faaliyetlerle, bu nesneleri deneyimlerler ve
söz konusu nesnelere ilişkin konu, kavram ve beceriler üzerinde çalışırlar.

Günümüzde Brooklyn Çocuk Müzesi olarak bilinen Dünya’daki ilk çocuk müzesi de 1899’da, Brooklyn Sanatlar ve Bilimler Enstitüsü, tarafından eğitim amaçlı, özellikle 6-20 yaşları arasındaki çocuk ve gençlerin özel ilgi ve değerlerine yönelik olarak kurulmuştur.

1793’te yeniden düzenlenerek ilk halk müzesi olarak açılan Louvre Müzesi, milliyetçilik fikrini yaymak için, toplu halk eğitimi aracı olarak görülmüştür. Müzede, etiketlenmiş sergiler hazırlanması, galeri turları yapılması, doğrudan halkın anlayabileceği ucuz kataloglar üretilmesi ve bu katalogların çeşitli dillere çevrilmesi müzenin halka ulaşma çabaları olarak değelendirilmektedir. Louvre Müzesi, Fransa ve Avrupa’daki diğer müzeleri de etkilemiş, onlar da kendilerine Louvre’u örnek alarak, müzeyi halkın her kesimine açarak toplumsallaştırmayı amaçlamışlardır. 1819’da İspanya’da Prado Müzesi, 1824’te İngiltere’de Ulusal Galeri/National Gallery, 1830’da Berlin’de Prusya Devlet Galerisi/Prussian State Gallery gibi pek çok halk müzesi Louvre’un etkisiyle açılmıştır.

Günümüzde çok sayıda müzenin bağlı olduğu Smithsonian Enstitüsü Washington D.C’de “insanlar arasında bilginin yaygınlaştırılması ve arttırılması” amacıyla 1846’da kurulmuştur.

Kuşaktan kuşağa gelişen, birikip gelen kültürel değerlerin bireye aktarılması ve geliştirilmesi için bireyin katkıda bulunabilecek yeterliliğe ulaşmasını sağlamak olarak tanımlanan “kültürleme” eğitimin temel amaçlarındandır.

Müzeler, koleksiyonlarındaki nesnelerle motivasyon oluşturmak, belli düşünce ve duyguları uyandırmak için de ideal ortamlardır. Müzelerin ideal öğrenme mekânları olarak kabul edilmesinin diğer bir nedeni, müzede izleyicilerin bilgiyi kendisinin yapılandırdığı ve kendi öğrenmesini yönettiği görüşüdür.

Müze deneyimi üzerine araştırmalar yapan Amerikalı John Falk ve Lyn Dierking tarafından bu sorulara cevaplar bulmak üzere geliştirilen “Öğrenmenin Bağlamsal Modeli”ne göre izleyicilerin nesnelerle etkileşimlerini ve deneyimlerini, öğrenme ve anlam oluşturmalarını iç içe geçen üç bağlam etkiler.

1. Kişisel bağlam,
2. Sosyo-kültürel bağlam,
3. Fiziksel bağlam.

Kişisel bağlam, bireylerin öğrenme ortamına ne kattıkları, ilgi ve motivasyonları, nasıl ve şekilde öğrenmek istedikleri, daha önceki ilgi, bilgi ve deneyimleriyle ilgilidir. Bu bağlama göre öğrenme uygun motivasyon ile başlar, kişisel ilgi öğrenmeyi kolaylaştırır, yeni bilgiler önceki deneyim ve bilgilerin üstüne kurulur ve öğrenme uygun çevre şartlarında gelişir.

Sosyo-kültürel bağlam, öğrenmeyi hem bireysel hem de grup deneyimi olarak gören faktörlerle çevrilidir. İnsanlar sosyal varlıklardır, yaşanılan kültür ve sosyal ilişkileri insanın bakış açısını etkileyebilir. Bilgi, kişinin öğrenme alanı içinde olmaktan çok paylaşılan bir süreçtir. Müzeyi yalnız ziyaret etmekle aile ya da okul grubu ile ya da bir rehber eşliğinde ziyaret etmek, müzenin kalabalık veya tenha olması, izleyicilerin müze personeli ve salon görevlileri ile etkileşimi, müze deneyimini etkiler.

Fiziksel bağlam, öğrenmenin gerçek dünyadaki deneyim ve nesnelerden soyutlanarak oluşmadığını savunur. Görüntü, ses, koku gibi duyuları etkileyen etkenler de müze deneyimini biçimlendirir. Müzenin türü, müze binasının mimari ve tasarım özellikleri, nesnelerin yerleştirilme biçimleri ve tüm bunların izleyici üzerinde yarattığı etki önemlidir.

Hooper Greenhill (1994) müzelerdeki eğitim çalışmalarının, iki ana iletişim yöntemi aracılığıyla yerine getirildiğini vurgular: Kitle iletişimi/uzaktan öğrenme ve kişiler arası iletişim/yüz yüze öğrenme. Müzeler sergiler, filmler, videolar, ödünç hizmetleri, gezici müzeler, öğretmen paketleri ve yayınlar vb. uzaktan öğrenme araçlarını kuruluşlarından beri kullanmaktadırlar. Kitle izleyicisi çok sayıda kişiden oluşur, mesajlar müze tarafından tanımlanarak yediden yetmişe herkese hitaben oluşturulur, alıcının bireysel ihtiyaçları göz önünde tutulmaz. İzleyiciler pasiftir, aralarında bir iletişim yoktur. Müzeler yaş grubuna göre, rehberli gezi, drama, çizim yapma, galeri konuşmaları, atölye çalışmaları, sanat çalışmaları vb. yüz yüze öğrenme yöntemlerini de kullanmaktadırlar.

E şıkkındaki açıklama Etkili bir eğitim programı planlama, uygulama ve değerlendirme süreçlerinden olan planlamanın içerik açıklamasına aittir.

Eğitim Misyonu; Müzenin eğitim ve öğrenmeye bakışını ortaya koyar. Sunulacak eğitimle hedef kitle açısından neye ulaşılmaya çalışılıyor? sorusunu cevaplayan kısa, bir-iki cümlelik net bir ifadedir. Eğitim misyonu, müzenin genel politikası ile bağlantılı ve izleyicilerin öğrenmelerini destekleme ve arttırmadaki rolü ile ilgili olmalıdır. En etkili misyon ifadesi, müzenin ne yapacağına değil, hedef kitlenin beklentilerine ve sağlayacağı faydaya odaklanmalıdır. Eğitim misyonu ifadesi çok önemlidir
çünkü strateji ve değerlendirme bu misyona göre biçimlendirilir.