MÜZECİLİK VE SERGİLEME - Deneme Sınavı - 4

Türkiye’nin ilk modern sanat müzesi ise 2004 yılında kurulan İstanbul Modern Sanat Müzesi’dir. Doğru seçenek E’dir.

Türkiye’de  ise  ulaşım,  endüstri  ve  iletişim  tarihi  konulu  ilk  sanayi  müzesi  İstanbul’daki Rahmi M. Koç Müzesi’dir. Doğru seçenek E’dir.

Endüstriyelleşme karşısında hızla gerileyen geleneksel üretim metotlarının tanıtıldığı, uygulama yoluyla canlı tutulmaya çalışıldığı, koruma, araştırma, sergileme dışında ticari bir eylemin de gerçekleştirildiği müzelere Ekonomüzeler denilmektedir. Doğru seçenek E’dir.

Dünya’da ilk kent müzeleri Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmıştır. Doğru seçenek E’dir.

 

İlk üniversite  müzesinin  nerede  ve  ne  zaman  açıldığı  konusunda  önemli  tartışmalar  olsa  da  kabul  edilen  görüş  ilk  üniversite  müzesinin  1683  yılında  Oxford Üniversitesi’ne  bağlı  olarak  kurulan  Ashmolean  Müzesi  olduğu  yönündedir.  Doğru seçenek E’dir.

Dünya’da tek olma özelliğine sahip ve Paris kentinin sembolü hâline gelmiş Eyfel Kulesi, tarihî ve yapısal özellikleriyle tek bir müze binasından oluşmayan Mısır Piramitleri ya da Ankara kentine hâkim bir noktada inşa edilmiş olan Anıtkabir anıt müzelerden bazılarıdır. Doğru seçenek E’dir.

Modern müzenin prototipi olarak tanımlanabilecek örneklerin antik Yunan döneminde ortaya çıktığı görülür

19. yüzyıl ikinci yarısında müzenin bir kurum olarak ortaya çıkmasına yönelik ilk adım, Tophâne-i Âmire müşiri Ahmed Fethi Paşa (1801-1858) tarafından atılmıştır. Ahmet Fethi Paşa 1846 yılında Aya İrini’deki Dârü’l- Eslihâ denilen koleksiyonu zenginleştirmiş ve sınıflama yaparak Mecmua-i Esliha-ı Âtika (eski toplar, silahlar, kılıçlar, zırhlar...) ve Mecmua-i Âsâr-ı Atika (heykeller, lahitler, Antik Çağ’dan ve Bizans uygarlığından kalma çeşitli arkeolojik eserler, mimari parçalar...) olmak üzere iki ana bölüme ayırmıştır.

18. yüzyıl sonlarına doğru, kraliyet koleksiyonlarının, Avrupa’nın her yerine yayılan, çok kapsamlı bir olgu olarak halka açılması, özellikle Louvre Müzesi örneğinde, ortak millî varlık kavramının doğuşuna yol açmıştır. Guerrieri’nin, “müze artık, objelerin ve sanat eserlerinin toplandığı tarafsız bir yer tanımı kazanmıştır. Bu artık dinin, monarşinin ya da feodal gücün değil, tamamen ortak bir zenginliğin sembolü olarak, geçmişin ve bugünün değerlerini bir araya getiren, sergileyen ve üzerinde çalışan laik bir burjuva kültürünün tasdikidir” (Guerrieri, 2002, 83) şeklinde ifade ettiği bu gelişme ile müze halka açık, kamusal bir kurum niteliği kazanmıştır.

Antik Çağlardan Rönesans’a kadar hazine niteliğinde büyük bir birikimden söz edilebilse de bugünkü anlamıyla koleksiyon kavramı Rönesans düşüncesinin bir ürünüdür

Müzeler kendilerini toplumun ve gelişiminin hizmetinde ve bir eğitim kurumu olarak tanımlamışlardır. Ancak bu kez de tek yanlı, didaktik, uzmandan acemiye yönelik bir yaklaşım gösteren sergileme ve eğitim yöntemleri, toplumu müzeye yakınlaştırmaktan çok, toplumsal geçerliliklerini sorgulanır hâle getirmiştir. Böylece, özellikle tarih yazımı, öğrenme ve iletişim teorilerindeki gelişmelerle de birlikte müzeler, 1980’lerden itibaren ziyaretçi temelli ve hizmete yönelik bir yaklaşımı benimsemişlerdir.

Osman Hamdi Bey, 2 Eylül 1882’de Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) tarafından Çinili Köşk’teki Müze-i Hümâyun’un müdürü olarak (Dr. Dethier ölümünden sonra) en uygun kişi olduğu düşünülüp atanmış ve aynı zamanda 1883’te kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’nin müdürlüğünü de beraber yürütmüştür. Türkiye’de ilk bilimsel kazıları başlatan Osman Hamdi Bey, Adıyaman Nemrut Dağı, Lübnan’da Sayda (Sidon) Krallar Mezarı, Muğla-Lagina kazılarını yürütmüştür.

Modern müzeye giden yolda birer basamak olan bu mekânlar önce stüdyo
sonra da kabine (yaygın adıyla merak kabineleri) olarak adlandırılmışlardır.
Stüdyo: İlk örnekleri Fransa’da görülen daha sonra Germen toprakları ve
İtalya’da yaygınlaşan; koleksiyonun ya da bir parçasının korunmaya alındığı, mücevher kutusu niteliğinde, mimari değeri olan, sahibinin kültür anlayışına göre
düzenlenmiş, herkesten uzak, düşünmeye (tefekküre) ve çalışmalara adanmış
özel ve ayrı bir mekândır. Stüdyoların en belirgin özelliği; bir koleksiyonu içinde
barındıran mekânın, mimarisi ve koleksiyoncunun özel ilgilerini yansıtan dekorasyonu ile koleksiyonun içeriğini bağdaştırma fikridir ve bu anlayış Rönesans düşüncesi ile ilişkilidir.

Depolar, dokümantasyonu yapılmamış ya da sergi salonlarında yer almayan koleksiyon nesnelerinin korunmaya alındığı alanlardır. Müze depoları; müzenin kendi koleksiyonları, süreli sergiler için alınmış ödünç koleksiyonlar gibi eser depolarının yanı sıra malzeme depolarını da kapsar.

Avrupa’daki müzeler gibi kütüphane, fotoğraf stüdyosu ve atölyelere yer verilen yeni müzenin tasarımı Fransız asıllı mimar Alexander Vallaury (1850-1921) tarafından yapılmıştır. Neoklasik tarzda yapılan yapının ilk kısmı 1899’da, ikinci kısmı 1903’te, üçüncü kısmı 1907’de tamamlanarak Lahitler Müzesi adıyla anılmış ve (bugünkü adı İstanbul Arkeoloji Müzesi olan) bu müzeyle Osmanlıda modern müzecilik anlayışı başlamıştır.

17. yüzyıl, müzecilik kavramının oluşması açısından farklı bir başlangıç oluşturur: Koleksiyonların çeşitlenmesi ile birlikte, topluma açık olmayan bu birikim
zevk objeleri olmaktan çıkarak, toplumsal paylaşıma ve bilgi aktarımına yönelik
olarak değerlendirilmeye başlar

İlk örnekleri Fransa’da görülen daha sonra Germen toprakları ve İtalya’da yaygınlaşan; koleksiyonun ya da bir parçasının korunmaya alındığı, mücevher kutusu niteliğinde, mimari değeri olan, sahibinin kültür anlayışına göre düzenlenmiş, herkesten uzak, düşünmeye (tefekküre) ve çalışmalara adanmış özel ve ayrı bir mekâna stüdyo denir.

19. yüzyılda Avrupa’da ulus devletlerin doğuşuyla müze, yeni ulusların siyasi itibarıyla özdeşleşerek bir kültür sembolü, ekonomik gücün bir simgesi olarak yeni bir kimlik kazanır. Ulusal müzelerle birlikte, koleksiyonlar milliyetçiliğin dışa vurum aracı hâline gelirken, müzeler de birer araştırma kurumuna dönüşerek, derin çalışmaları ve araştırma eğilimleriyle bu çabaları geleneksel olarak destekleyen en eski kurum olan üniversiteler ile denk bir hâl almışlardır.

Osman Hamdi Bey öncülüğünde; hem Anadolu’daki kazıları takip etmek hem de yurt dışına eser kaçırılmasını önlemek için 1884’te yeni Âsâr-ı Atika Nizamnâmesi’nin çıkarılması da önemli bir gelişmedir. Kaçak ya da izin alarak kazı yapan çok sayıda yabancı gezgin ve bilim adamının yurt dışına eser çıkarmaması için sıkı bir takip başlatılmıştır. Dolayısıyla ülkedeki kültür mirasının öneminin fark edilmeye başladığı bu yıllarda çıkarılan bu kanunla ülkedeki eserlerin tek sahibinin Osmanlı hükûmetinin olduğu vurgulanmıştır.

Türkiye’de halka açık ilk resim sergisi, Sultan Abdülaziz döneminde Paris’te eğitim almış ressam Şeker Ahmed Paşa’nın öncülüğünde (resim öğretmenliği yaptığı İstanbul’da Sultanahmet Sanayi Mektebi’nde) çok sayıda yerli ve yabancı sanatçının katılımıyla 27 Nisan 1873’te açılmıştır. Bu serginin ardından 1 Temmuz 1875’te yine Şeker Ahmed Paşa öncülüğünde ikinci bir sergi daha düzenlenmiştir. Her iki sergiye de ilgi gösterilmiş ve geniş bir katılım olmuştur. Sonraki yıllarda; resmin yanı sıra heykel, mimari tasarım gibi çeşitli sanat dallarına da yer verilen başka sergiler açılmıştır