İŞ SÜREÇLERİ

İş süreci, birtakım girdileri arzu edilen niteliklerdeki çıktılara dönüştürürken gerçekleştirilen faaliyetler dizisi olarak tanımlanır. Bu doğrultuda, işletmenin kâr amacını gerçekleştirmek için üretim, araştırma-geliştirme, pazarlama, muhasebe, finansman, insan kaynakları gibi fonksiyonları aracılığıyla belli amaçlara dönük gerçekleştirdiği faaliyetler iş süreci olarak adlandırılır.

Finansal nitelikli işlemler işletmenin varlıkları ve/veya kaynaklarında değişime yol açan ve parayla ifade edilen işlemlerdir.

Finansal nitelikli olmayan işlemler işletmenin varlıkları ve/veya kaynaklarında değişime yol açmayan ve parayla ifade edilemeyen işlemlerdir.

Muhasebe Bilgi Sistemi (MBS), işletme hakkında karar verme durumunda olaniç ve dış kullanıcıların ihtiyaç duyduğu muhasebe bilgilerini sağlamak amacıyla uyumlu bir biçimde bir araya getirilmiş, birbirleriyle etkileşen işlevsel parçaların oluşturduğu bütündür. Muhasebe bilgileri işletmeye ait, finansal olan veya finansal olmayan ancak işletmenin finansal bilgilerini etkileyen, işlemlere ilişkin verilerden elde edilir.
MBS, İşlem Süreçleme Sistemi (İSS), Büyük Defter Sistemi (BDS)/ Finansal Raporlama Sistemi (FRS) ve Yönetim Raporlama Sistemi (YRS) isimli üç alt sistemden oluşur.

İşlem süreçleme sistemi (İSS), üç iş süreç grubundan oluşmuştur. Bu iş süreci grupları ve her bir iş süreci grubu içerisindeki iş süreçleri aşağıda sıralanmıştır:
• Harcama Süreçleri Grubu: Satın alma süreci, ödeme süreci, insan kaynakları süreci, maddi duran varlıklar süreci.
• Dönüştürme Süreçleri Grubu: Maliyet muhasebesi süreci ve üretim süreci.
• Hasılat Süreçleri Grubu: Satış süreci ve satış iadeleri süreci.

Harcama, işletmede herhangi bir sebeple ortaya çıkan nakit kullanımları, varlık devirleri veya borçlanmalara verilen genel isimdir. Bir başka ifade ile hangi sebeple ortaya çıkarsa çıksın harcama işletmenin ya nakitlerinde veya diğer varlıklarında azalışa ya da borçlarında artışa yol açar. Harcama süreçlerinin amacı işletmenin nakdini işletmenin ihtiyaç duyduğu varlıklara ve işletme faaliyetlerinde kullanılan hizmetlere dönüştürmektir.

Harcama süreçleri; satın alma, ödeme, insan kaynakları ve maddi duran varlıklar olmak üzere dört süreçten oluşur.

Stok, işletmenin satmak, üretimde veya işletme faaliyetlerinde kullanmak amacıyla edindi¤i fiziksel varlık kalemlerinin bütününe verilen isimdir. İşletmeler için dört tür stok söz konusudur: Ham madde, yarı mamul, mamul ve ticari mal.

Ham madde stoğu, bir mamulü oluşturan temel maddelerin mamul üretimi başlamadan önceki hâllerini vurgulamak için kullanılan isimdir.
Yarı mamul, mamul üretim sürecine girmiş ancak henüz mamul olma aşamasına gelmemiş, yani üretim süreci henüz tamamlanmamış stoğa verilen isimdir. Mamul, üretim süreci tamamlanıp satışa hazır hâle gelmiş stoklara verilen isimdir.

Ticari mal ise işletme tarafından satışa hazır hâlde alınıp üzerinde hiçbir değişiklik yapılmadan satılan stoklara verilen isimdir. Mamul ile ticari mal arasındaki ayrım şudur: Mamul işletme tarafından üretilip satılır, ticari mal ise alınıp üzerinde hiçbir değişiklik yapılmadan satılır. Sadece üretim yapan işletmelerde ham madde, yarı mamul ve mamul stokları, sadece ticaret yapan işletmelerde ise ticari mal stokları, hem üretim hem ticaret yapan işletmelerde ise sayılan tüm stoklar söz konusudur.

Gerek üretim işletmelerinde gerekse ticaret işletmelerinde “Stok Kontrol Birimi” ham madde, yarı mamul, mamul veya ticari mal stoklarından miktarı önceden belirlenmiş kritik seviyeye (işletmede bulunması gereken asgari stok miktarı) inenler için veya ilk kez alınacak stoklar için “Satın Alma Talep Formu” hazırlayarak “Satın Alma Birimi”ne yollar. İşletmelerde çok sayıda stok çeşidi olması durumunda bu işlem her bir stok çeşidi ayrı ayrı yapılır.

Teslim alma birimi kendilerine verilen talimat doğrultusunda sipariş edilen stoklarda herhangi bir sorun varsa teslim almama yoluna gidebilir. Bu birim, teslim alma esnasında “Teslim Alma Tutanağı” doldurur. Bu tutanak “sipariş formu”ndan bağımsız bir belgedir ve teslim alınanlar
ile sipariş verilenlerin karşılaştırılmasında ve teslimatın ispat edilmesinde kullanılır. Teslim alma tutanağının bir nüshası teslim alma biriminde kalır, bir nüshası stoğu teslim edene (satıcı, kargo yetkilisi gibi), bir nüshası sipariş veren satın alma birimine, bir nüshası ödemeyi yapacak muhasebe birimine ve bir nüshası da teslim alınan stoklarla beraber depoya verilir.

Ödeme süreci satın alma işleminden kaynaklanan yükümlülüklerden doğan ödemelerin gerçekleştirildiği süreçtir. Bu sürecin temel amacı ödemelerin doğru kişi/kuruluşlara, zamanında ve tam olarak yapılmasını sağlamaktır.
Ödeme sürecini genellikle muhasebe birimi içerisinde yer alan “Kasa Görevlileri” yürütür. Kasa görevlileri her gün temel olarak aşağıda sıralan işlemleri gerçekleştirir:
• daha önceki kredili alımlardan doğan yükümlülüklerden vadesi o gün veya birkaç gün içerinde dolacakların tespit edilmesi,
• faturası işletmeye ulaşan ve bedeli o gün veya birkaç gün içerisinde ödenecek alımların tespit edilmesi,
• ödemeler için ihtiyaç duyulacak nakdin nereden temin edileceğini belirleyerek ödeme için ön hazırlıkların yapılması,
• ödemenin ne şekilde (elden nakit, banka veya posta havalesi ile veya çekle gibi) yapılacağının belirlenmesi,
• ödemenin yapılması.

İşletmelerin insan kaynakları bölümü işletmede ihtiyaç duyulan insan gücünün bulunması, eğitimi, özlük haklarının takibi, çalışanlarla ilgili yasal düzenlemelere (vergi ve sosyal güvenlik işlemleri gibi) uyumun sağlanması ve emeklilik, işten çıkarma gibi nedenlerle işletmeyle ilişkilerinin kesilmesi işlemleri ile ilgilenir.
Muhasebe bilgi sisteminin(MBS) bir alt sistemi olan işlem süreçleme sisteminde(İSS) yer alan insan kaynakları sürecinde temel amaç çalışanlara gördükleri işler karşılığında yapılacak ödemelere ilişkin işlemlerin hatasız ve zamanında gerçekleştirilmesidir. Bu amaç, insan kaynakları bölümü içerisinde yer alan “bordro bölümü” veya “tahakkuk bölümü” gibi bir alt bölümle veya yine insan kaynakları bölümü içerisinde yer alan ve kendilerine bu doğrultuda işlem yapma yetki ve sorumluluğu verilen personelle gerçekleştirilir.

Üretim işletmelerinde çalışanlar genel olarak mavi yakalı ve beyaz yakalı olarak adlandırılır. Mavi yakalı olarak adlandırılanlar üretim işlerinde çalışan işçi personel, beyaz yakalı olarak adlandırılanlar ise büro işlerinde çalışan memur/idari personeldir. Ticaret işletmelerinde üretim söz konusu olmadığı için çalışanlar ağırlıklı olarak beyaz yakalılardan oluşur. Ancak bu tür işletmelerde de bir takım fiziksel çaba gerektiren işler (depola, temizlik, bakım-onarım gibi) için mavi yakalı çalışan bulunmaktadır. İşletmelerde çalışanların ücretlendirilmesi mavi yakalı ve beyaz yakalı olarak adlandırılan çalışanlarda farklı kriterler baz alınarak yapılmaktadır. Mavi yakalı çalışanların bir kısmı saat ücreti, bir kısmı parça başı gibi kriterlere dayalı olarak, bir kısmı ise belli bir süre için belli bir sabit maaş ile ücretlendirilebilir. Beyaz yakalı çalışanlarda da benzer durum söz konusu olabilir. Beyaz yakalı çalışanların bir kısmı satış hacmi, özel projeler, kârlılık gibi kriterlere dayalı olarak, bir kısmı ise belli bir süre için belli bir sabit maaş ile ücretlendirilebilir.

Maddi duran varlıklar (MDV) normal bir muhasebe dönemi veya bir yıldan daha uzun süre işletme faaliyetlerinde kullanılmak için edinilmiş fiziki yapısı olan varlıkların geneline verilen isimdir. İşletmenin MDV’leri arazi ve arsalar, yer altı ve yer üstü düzenleri, binalar, tesis, makine ve cihazlar, taşıtlar ve demirbaşlardan oluşur. MDV sürecinde amaç işletmenin MDV’lerinin satın alım, muhafaza, değerleme ve elden çıkarım işlemlerinin yönetimidir.

MDV süreci ile satın alma süreci birbirlerine benzese de aralarında iki temel fark bulunmaktadır. Bu farklardan birincisi alım sıklığı ve alım kararının verilme düzeyidir. MDV’lerin satın alınması stokların satın alınmasına göre daha seyrek gerçekleşir ve alımı için yönetici onayı gerekir. Stok alımları ise işletme tarafından her zaman yapılan, rutin işlemlerdir ve alımları için (istisnai durumlar hariç) yönetici onayı yerine işlemsel personel onayı gerektirir, hatta çoğu işletme için stok alımında onaya bile gerek duyulmaz, alımlar otomatik gerçekleştirilir. İkinci temel fark faydalanma süresidir: İşletme MDV’lerden birden fazla dönem faydalanırken, stoklardan genellikle tek bir dönem faydalanılır

MDV sürecinde yapılan işlemler dört aşamada ele alınır: Maddi duran varlığın satın alınması, muhafazası, değerlemesi ve elden çıkarımı.

MDV süreci, MDV’yi kullanan/kullanacak bölüm yöneticisinin yeni MDV alınması veya mevcut bir MDV’nin yenilenmesinin gerektiğini tespit etmesiyle başlar. İşletmelerde genellikle bürokrasiyi azaltmak için belli bir tutarın altındaki alımlarda bölüm yöneticisinin onayı yeterli görülür. Eğer alınacak MDV tutarı bu sınırı aşarsa alım kararı için üst yönetimin onayı gerekir. Alım onayı verildikten sonra talep edilen MDV’nin alınabileceği satıcı belirlenir. Satıcı belirlenirken satıcılar hakkında çeşitli yollardan elde edilen (daha önceki alımlar, kişisel ilişkiler, piyasa, bankalar, müşteriler, medya ve diğer satıcılar gibi) bilgiler ve varsa yapılmış anlaşmalar büyük önem taşır. Eğer belli MDV’lerin belli bir satıcıdan alınmasına dönük bir anlaşma yapılmışsa satıcıya o anlaşma şartları doğrultusunda sipariş verilir. Eğer böyle bir anlaşma yoksa eldeki bilgiler kullanılarak hangi MDV’nin en iyi şartlarda (en uygun kalite, en uygun fiyat, en uygun ödeme, en uygun ve en sorunsuz teslimat gibi) kimlerden alınabileceği belirlenir.
Satın alma bölümü potansiyel satıcıları belirledikten sonra satıcılarla irtibata geçerek her birinden teklif alır. Alınan teklifler değerlendirilerek talep edilen MDV için satıcıya satın alma “siparişi formu” doldurularak verilir. Satıcıdan alınan sipariş formunun bir kopyası “teslim alma” birimine yollanır. MDV satın alınıp işletmeye ulaştıktan sonra süreç iki nokta haricinde stok alımındaki gibi ilerlediği için sadece farklılıklar açıklanacak detaylara girilmeyecektir. Bu farklılıklardan birisi, alınan MDV’nin depoya girmeden doğrudan ilgili bölüme sevk edilmesi, ikincisi ise MDV’nin kaydının stok kontrol biriminde değil, eğer varsa “MDV Kontrol Birimi” gibi isimlendirilen bir birimde veya muhasebe biriminde tutulmasıdır.

MDV’lerin muhafaza edilmesi başlıca iki yolla gerçekleştirilir: MDV’lerin emniyete alınması ve MDV’lerin normal bir biçimde işlevini görmesinin sağlanması. MDV’lerin emniyete alınması, çalınma, zarar görme, kaybolma gibi durumları engelleyecek tedbirlerin alınmasını gerektirir: İşletmenin taşıtları için girişi ve çıkışı kontrol altında tutulan bir garaj oluşturulması, ofiste kullanılan demirbaşların çalınmasını önleyecek alarm sisteminin takılması, bir duran varlığı yerini takip edebilmek için sinyal vericilerin kullanılması gibi.
MDV’lerin normal bir biçimde işlevini görmesinin sağlanması, ilgili varlık için belli şartların oluşturulması (ideal ısı, ideal yer vs) ve belirli aralıklarla bakım/onarımının yapılmasını gerektirir: İşletmenin bilgi işlem merkezinde kullanılan araçların elektrik kesintilerinden zarar görmemesi için kesintisiz güç kaynağı kullanılması, işletmenin taşıtlarının belirli aralıklarla yağlarının değiştirilmesi gibi.

Muhasebede değerleme, bir varlığın değerinin para birimi üzerinden ifadesidir. MDV sürecinde değerleme işlemi, işletmenin MDV’lerinin muhasebe kayıtlarında güncel değeri üzerinden gösterilmesidir. İşletme MDV’leri ilk edindiğinde, maliyet değeri onun güncel değeridir. Ancak
zaman içerisinde çeşitli nedenlerle MDV’nin güncel değeri maliyet değerinin altına iner veya maliyet değerinin üzerine çıkar. Normal şartlarda MDV’nin güncel değerinin maliyet değerinin altına inmesi genellikle kullanımı sonucu oluşurken, maliyet değerinin üzerine çıkması ise o varlık için yapılan değer arttırıcı veya ekonomik ömrü uzatıcı harcamalar sonucu oluşur.

İşletmenin MDV’lerini elden çıkarması söz konusu varlığın mevcudiyetinin resmî muhasebe kayıtlarından usulüne uygun biçimde ortadan kaldırılması demektir. Bir MDV’nin elden çıkarılma süreci o varlığın kullanıldığı birimin yöneticisinin bu yöndeki talebi üzerine başlar. Bu talep söz konusu varlığın ekonomik ömrünü doldurması ve kullanılamaz hale gelmesi, o varlık yerine başka bir varlığın alınması nedeniyle kullanılmayıp boşta durması, sürekli arızalanması veya işletmenin nakit ihtiyacının giderilmesi gibi gerekçelerle verilebilir.
Elden çıkarma talebi gerekli onayı aldıktan sonra elden çıkarma seçenekleri belirlenir. Varlığın satılması, bağışlanması, depoya alınması veya çöpe atılması gibi seçeneklerden hangisine karar verildiyse ona uygun şekilde elden çıkarma işlemi gerçekleştirilir.

Harcama süreçlerinde ortaya çıkan finansal nitelikli olmayan işlemler için yaptırımı olan düzenlemelere göre (yasalar gibi) muhasebe bilgi sisteminin (MBS) gerçekleştireceği herhangi bir zorunlu işlem bulunmamaktadır. Ancak işletmenin MBS, işletme faaliyetlerinde etkinliği arttırmak ve verilecek kararların isabet derecesini yükseltmek için finansal nitelikli olmayan işlemlerden elde ettiği veri ve bilgileri muhafaza eder ve gerektiğinde ilgililerin kullanımına sunar. Bu doğrultuda
MBS, stoklar, stok alımları için yapılan ödeme, çalışan bilgileri, maddi duran varlıklara ilişkin bilgileri muhafaza eder. MBS, bu verilerden ürettiği bilgiler vasıtasıyla harcama süreçlerinin hem hangi aşamalarında hangi sorunlarla karşılaştığını görme imkânına sahip olur hem de daha sonra gerçekleştireceği işlemlerde bu hataların önüne geçilmesi fırsatını yakalar. Harcama süreçlerinde MBS tarafından finansal olmayan işlemlerden elde edilen verilerle üretilen bilgilere örnek olarak stok durum raporları, satıcı raporları, çalışan raporları, maddi duran varlık raporları verilebilir. 

Harcama sürecinde ortaya çıkan finansal nitelikli işlemler (muhasebe işlemleri) kronolojik bir biçimde, kullanılan resmi belgelere dayalı olarak sırasıyla, muhasebe fişleri (tahsil, tediye ve mahsup) , yevmiye defteri, büyük defter ve yardımcı defterlere kaydedilir ve bu defterlere kaydedilen veriler belirli aralıklarla bilanço, gelir tablosu gibi mali tablolar olarak muhasebe bilgisine dönüştürülür.

Bir işletme için dönüştürme süreci, kaynakların satılacak mamul, ticari mal veya hizmete dönüştürülmesidir. Dönüştürme süreci ticaret ve hizmet işletmeleri de dâhil bütün işletmeler için geçerli olsa da dönüştürme süreci denilince ilk akla gelen üretim işletmelerindeki dönüşüm sürecidir. Bu bölümde ticaret ve hizmet işletmelerindeki dönüşüm süreci yerine üretim işletmelerindeki dönüşüm süreci ele alınacaktır.
Bir üretim işletmesinde dönüştürme süreçlerinin amaçları ham maddenin nihai ürüne dönüştürülmesi, üretimin koordine ve kontrol edilmesi ile yönetsel kararlar, bütçeleme ve fiyatlandırma için maliyetlerin tespit edilmesidir. Dönüştürme süreçleri, üretim süreci ve maliyet muhasebesi süreci isimli iki alt süreçten oluşur.

İşletmede “dönüştürme”nin yapıldığı süreç üretim sürecidir. Üretim süreci, işletmede gerçekleştirilen diğer süreçlerle etkileşen bir süreçtir. Üretim süreci, müşteriden gelen sipariş üzerine başlatıldığında hasılat süreçleri içerinde yer alan satış süreci ile, pazarlama bölümünün satış tahminleri doğrultusunda başlatıldığında pazarlama süreci ile etkileşime girer. Buralardan elde edilen bilgiler doğrultusunda üretim hedefi belirlenir ve üretim planı yapılır. Üretim süreci; üretimde ihtiyaç duyulacak ham madde ve malzeme belirlendikten sonra bunların temin edilmesi için harcama süreçlerinden biri olan satın alma süreci ile üretimde kullanılan iş gücü için yine harcama süreçlerinden biri olan insan kaynakları süreci ile etkileşime girer. Tüm bu süreçler yürütülürken ortaya çıkan veri ve bilgiler üzerinden de işletmedeki diğer bilgi sistemleri ile etkileşir. Üretim işletmeleri ürettiği ürüne bağlı olarak seri üretim, yığın üretim, sipariş üzerine üretim, tam zamanlı üretim, yalın üretim gibi yöntemlerden birini kullanarak üretim yapar.

Üretimin planlanması temel olarak, üretim için ihtiyaç duyulan ham madde ve malzemenin, üretimde yapılacak işlemlerin ve ihtiyaç duyulan iş gücünün tespiti ile üretim iş sırasının ve üretim zaman cetvelinin oluşturulması işlemlerini içerir. Üretimin planlandığı gibi gerçekleşmesini sağlamak ve olası hata ve eksiklikleri tespit etmek için genellikle deneme üretimi yapılarak üretim planlaması nihai hale getirilir.

Üretim planlaması işlemlerinden sonra üretimin gerçekleştirilmesi sürecine girilir. Bu süreç ham madde ve malzeme siparişlerinin alınması ile başlar. İhtiyaç duyulan ham madde ve malzeme “Ham madde ve malzeme talep formu” düzenlenerek stok kontrol birimine yollanır. Stok kontrol birimi yaptığı değerlendirme sonucu ihtiyaç duyulan ham madde ve malzemenin yeterli miktarda işletme bulunduğu sonucuna vardığında talebi depoya/ambara iletir ve burada “depo çıkış fişi” düzenlenerek üretim bölümüne sevkiyat gerçekleşir. Eğer ham madde ve malzeme işletmede mevcut değilse satın alma bölümü devreye girer (Bakınız: Satın Alma Sürecinde Gerçekleştirilen İşlemler).
Üretim gerçekleştirilirken “kullanılan ham madde ve malzeme fiyat listesi”, “tüketim raporu”, “işçi çalışma süreleri”, “çıktı raporu”, “üretim maliyet raporu” gibi bilgiler üretilir. Bu bilgiler mamul maliyetini oluşturan direkt ham madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinin tespitinde kullanılır. Üretimi tamamlanan mamuller satılıncaya kadar bekletilmek üzere depoya/ambara “depo giriş fişi” karşılığında teslim edilir.  

Üretilen mamulün maliyetini oluşturan unsurlar için maliyetler ortaya çıktıkça ilgili maliyet hesaplarına borç kaydı (Kullanılan ilk madde ve malzeme için Direkt ilk Madde ve Malzeme Giderleri, işçilik için Direkt İşçilik Giderleri, üretimle ilgili diğer unsurlar için Genel Üretim Giderleri hesapları), bilanço hesaplarından ilgili varlık ve/veya kaynak hesaplarına alacak kaydı (kullanılan ilk madde ve malzeme stoğu için İlk Madde ve Malzeme, işçilik için Personele Borçlar, Ödenecek Vergi ve Fonlar, Ödenecek Sosyal Güvenlik kesintileri, genel üretim giderleri için Kasa, Bankalar, Verilen Çekler gibi). Mamul maliyetinin tespiti için bilanço hesaplarından ilgili stok hesaplarına borç kaydı (Yarı Mamuller, Mamuller), ilgili maliyet hesaplarının yansıtma hesaplarına alacak kaydı (Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma, Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma, Genel Üretim Giderleri Yansıtma).

Hasılat, işletmenin olağan faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan gelirdir ve satışlar,
ücretler, faiz, temettü ve isim hakları gibi çeşitli adlar taşır (TMS 18).
İşletmenin belli bir dönemde elde ettiği hasılatın büyük bölümü satışlara dayanır. Satıştan hasılat elde etme süreci bankacılık, sigortacılık ve sağlık sektöründe faaliyet gösteren hizmet işletmelerinde kendilerine has, farklı aşamalardan oluşurken, bunlar haricindeki firmalarda genellikle aynı aşamaları içerir. Bu ünite kapsamında hizmet sektörü dışındaki işletmelerin hasılat süreci ele alınmıştır.
Hasılat süreçlerinin amacı satış işlemlerinin ve tahsilat işlemlerinin sorunsuz bir şekilde tamamlanmasını sağlamaktır.
Satış hasılat süreci iki alt süreçten oluşur. Bunlardan birincisi, ekonomik değeri olan ürün veya hizmetin satıcıdan alıcıya devrinin gerçekleştiği satış süreci, ikincisi ise satılan malların çeşitli nedenlerle geri alım işlemlerinin gerçekleştiği satış iadeleri sürecidir.

İşletme sattığı ürünü çeşitli nedenlerden dolayı geri almak zorunda kalabilir. Ürünün geri alınması satış hasılatında bir azalmaya, stoklarda ise artışa yol açar. Müşterinin iade talebi kabul edildiğinde;
• ürünün kontrol edilerek teslim alınması,
• stok kontrol birimine stok bilgilerinin güncellenmesi için iadenin bildirilmesi,
• ürünün depoya “depo giriş” fişi ile yollanması,
• iade faturasının düzenlenmesi ve iade edilen ürünün bedelinin müşteriye iadesi işlemleri yapılır.

Hasılat süreçlerinde ortaya çıkan finansal nitelikli olmayan işlemler için yaptırımı olan düzenlemelere göre (yasalar gibi) muhasebe bilgi sisteminin (MBS) gerçekleştireceği herhangi bir zorunlu işlem bulunmamaktadır. Ancak işletmenin MBS, işletme faaliyetlerinde etkinliği arttırmak ve verilecek kararların isabet derecesini yükseltmek için finansal nitelikli olmayan işlemlerden elde ettiği veri ve bilgileri muhafaza eder ve gerektiğinde ilgililerin kullanımına sunar. Bu doğrultuda hasılat süreçlerinde MBS’nin muhafaza edeceği veriler sipariş, teslim, faturalandırma ve tahsilat ile satış iadeleri işlemleri esnasında ortaya çıkan verilerdir.

İşletmelerin muhasebe bilgi sistemi işletmenin gerçekleştirdiği finansal nitelikli işlemleri yaptırımı olan düzenlemelerde (yasalar gibi) belirtilen şekilde muhasebeleştirmek zorundadır. Bir başka ifade ile işletmenin finansal nitelikli işlemlerde istediği gibi hareket etme serbestisi bulunmamaktadır.

Hasılat sürecinden bilançoda yer alan hazır değerler, ticari alacaklar ve stoklar gruplarındaki hesaplar ile gelir tablosunda yer alan brüt satışlar ve satışların maliyeti gruplarındaki hesaplar diğer hesaplara göre daha fazla etkilenir. Söz konusu hesaplara yapılacak kayıtlar zamanında ve hatadan arındırılmış bir biçimde gerçekleştirilmelidir.