E-İŞLETME SİSTEMLERİ

Yeni ekonominin İnternet, bilgi ve iletişim teknolojileri ile dijital teknolojileri
destekleyen altyapının oluşturulduğu 90’lı yıllarda başladığı kabul edilmektedir.
Söz konusu teknolojiler tüketicilerin ve onlara mal ve hizmet üreten işletmelerin
alışkanlıklarında radikal değişimlere yol açmıştır.

Ekonomi Unsurları            Eski                                                      Yeni
Piyasalar                      Statik (durağan)                                 Dinamik (değişken) ve karmaşık
Rekabet                       Ulusal                                                Uluslararası ve küresel
Yapı                             Üretim                                               Hizmet
Temel belirleyici            Fiziksel sermaye                                 İnsan sermayesi

2011 yılında dünyada 2 milyar 100 milyon insanın İnternet kullandığı açıklanmıştır. İstatistiklerde ortaya çıkan bir başka önemli gerçek İnternet’in kullanımının her yıl hızla artmasıdır. 2011 yılında dünyada İnternet kullanan insanların sayısında 2010 yılına göre % 480.4, yani neredeyse beş kat artış olmuştur. Ülkemizde ise yaklaşık 30 milyon İnternet kullanıcısı olduğu tespit edilmiştir.

Elektronik işletme (e-işletme), satın alma, satış, değişim gibi işletme fonksiyonlarına ilaveten diğer temel işletme fonksiyonları tarafından gerçekleştirilen işlemlerin mümkün olanlarını da bilgisayar destekli iletişim ağları üzerinden yürüten işletmeleri tanımlamak için kullanılan bir kavramdır. Görüldüğü gibi e-işletme, e-ticareti de içeren daha kapsamlı bir kavramdır. 

Tam e-işletme: İşletmenin ürün veya hizmeti fiziksel değil de elektronik ise işletme bu ürün veya hizmeti elektronik ortamda üretmişse ve işletme bu ürün veya hizmeti muhatabına elektronik ortamda iletiyorsa bu işletmeler “safi elektronik işletme” veya popüler adıyla “sanal işletme” olarak adlandırılır.
Kısmi e-işletme: İşletmenin ürününün veya hizmetinin yapısı, işletmenin ürün veya hizmeti üretiş ve iletiş biçimlerinden herhangi biri elektronik ise bu işletmeler “kısmi e-işletme” olarak adlandırılır.
Normal işletme: İşletmenin ürününün veya hizmetinin yapısı, işletmenin ürün veya hizmeti üretiş ve iletiş biçimlerinin hiçbirisinin elektronik olmadığı işletmeler “normal işletme” olarak adlandırılır.

• İşletmeden işletmeye e-ticaret (Business-to-Business, B2B),
• İşletmeden tüketiciye e-ticaret (Business-to-Consumer, B2C),
• Tüketiciden tüketiciye e-ticaret (Consumer-to-Consumer, C2C),
• İşletmeden çalışana e-ticaret (Business-to-Employee, B2E),
• Devletten işletmeye e-ticaret (Government-to-Business, G2B),
• Devletten tüketiciye e-ticaret (Government-to-Consumer, G2C)

İşletmeden işletmeye (B2B) e-ticaret sadece işletmeler arasında söz konusudur.
Yani alıcı ve satıcı taraflar işletmelerden oluşur. Ürünün veya hizmetin son kullanıcısı olan tüketiciler, taraflar içerisinde yer almaz. En yaygın B2B e-ticaret modelleri elektronik açık artırmacılık, bilgi aracılığı, elektronik tedarikçilik, elektronik
dağıtımcılık, İnternet yayıncılığı, elektronik pazarlamacılık, üçüncü taraf piyasaları, iş birliği platformları, değer zinciri birleştiriciliği, değer zinciri hizmet sağlayıcılığı ve iştiraklerdir

İşletmeden tüketiciye (B2C) e-ticaret türünde satıcı taraf işletme, alıcı taraf ise nihai tüketicidir. B2C, B2B’ye göre daha karmaşık ve zor bir e-ticaret türüdür. Bunun nedeni satıcı sayısına nazaran tüketici sayısının yüksekliğidir. Çok fazla sayıda tüketicinin birbirinden farklı talepleri, ödemelerin güvenli ortamda oluşturulması, ürünün zamanında teslimi, iadeler gibi nedenler bu tür işletmeciliği zorlaştıran ve karmaşıklaştıran faktörlerdir. En yaygın B2C e-ticaret modelleri elektronik mağaza, elektronik alışveriş merkezi, elektronik açık arttırma olarak sayılabilir.

Tüketiciden tüketiciye (C2C) e-ticaret türünde alıcı ve satıcı taraflar bireylerden oluşur. Yani tek tek birer tüketici olan bireyler sahip oldukları bir ürün veya hizmeti bir başka bireye satar. En yaygın C2C e-ticaret modelleri elektronik açık arttırma ve elektronik kişisel ilanlardır.

İşletmeden çalışana (B2E) e-ticaret türünde işletme sadece çalışanlarına bilgi ve
hizmet sunar. En yaygın B2E modelleri çalışanlara elektronik ortamda verilen eğitimler, sadece çalışanlara özel ürün ve/veya hizmet satışı yapan kapalı devre bilgisayar destekli iletişim ağları olarak sayılabilir

Devletten işletmeye ve devletten tüketiciye (G2B ve G2C) e-ticaret türlerinde devlet, işletmeler ve vatandaşlar tarafları oluşturur. Devlet bazı bilgi ve hizmetleri bilgisayar destekli iletişim ağları vasıtasıyla vatandaşlara ve işletmelere sunduğu gibi, yine aynı yolla alım ve satım yapabilir. Vergilerin İnternet üzerinden ödenmesi, ihale duyuruları ve teklifleri, nüfus işlemleri gibi uygulamalar en yaygın örneklerdir.

E-vitrin/e-mağaza, tek bir mağazayı temsil eden bir web sayfası üzerinden satıcı ile tüketicilerin doğrudan etkileşimde bulunduğu modeldir. Bu modelde normal bir mağazada gerçekleşen işlemler resmi bir web sayfası üzerinden yürütülmektedir. Web sayfasında ürünler özellikleriyle teşhir edilir, müşteri istediği ürünü seçer, güvenli bir
ödeme mekanizmasıyla ürününü alır. İşletme ürün, ödeme ve müşteri bilgilerini kullanarak sevkiyatı başlatır. Bu modelin farklı uygulamaları mevcuttur. Bazı e-vitrin modellerinde işletme sadece İnternet ortamında ticaret yapar, yani bir nevi bu işletmeler İnternet’te doğmuştur (www.idefix.com.tr gibi), bazı e-vitrin modelleri ise normal bir işletmenin İnternet’teki şubesi gibidir (www.dostyayınevi.com gibi).

E-avm, farklı farklı işletmelerin e-vitrinlerinin birada sunuldu¤u bir e-işletmecilik modelidir. Böyle bir modelin kullanılmasının temel sebebi reklam, teknoloji ve ilave hizmetlerin ortaklaşa kullanılarak maliyetlerin düşürülmesidir. Genellikle aynı kategoride yer alan işletmelerin e-vitrinlerinin bir araya gelmesiyle oluşur (farklı evitrinlerden oluşan PTT e-avm gibi, http://www.epttavm.com/).

E-açıkarttırma/e- açık eksiltme modelinde açık arttırma/eksiltme işini organize eden bir web sitesi üzerinden belli bir ürün veya hizmetin en fazla/en düşük fiyatı veren kişiye satılması işlemidir. Düşük işletim maliyeti, ürünlerle müşterilerin fiziksel olarak farklı mekânlarda olmasına rağmen açık arttırmanın/eksiltmenin yapılabilmesi gibi avantajları vardır. İki türlü uygulaması söz konusudur açık arttırma ve açık eksiltme. Açık arttırmada birden fazla satıcı belli bir açık arttırma web sitesi üzerine ürününü kaydeder ve alıcılar o ürünü almak için teklif verir. En fazla fiyatı veren ürünü alır. Bu yöntemde satıcılar da alıcılar da hem şahıs hem de işletme olabilir(www.sahibinden.com). Açık eksiltmede ise sadece bir alıcı birden çok satıcı vardır. Alıcı ne alacağını ilan eder ve en uygun fiyatla satışı yapma önerisini verenden ürünü alır. Bu yöntem genellikle toplu ve yüksek tutarda alım yapan işletmeler ve devlet kuruluşları tarafından kendi web sayfaları üzerinden gerçekleştirilir.

• Muhasebe-Finansman Modülü: Bu modül, işletmenin muhasebe ve finansman fonksiyonlarını desteklemektedir (büyük defter işlemleri, ticari alacaklar ve ticari borçların takibi, nakit yönetimi, maliyet kontrolü, vergi işlemleri gibi muhasebe işlemleri ile, fon ihtiyaçlarının belirlenmesi, fon kaynaklarının tespit, bütçeleme gibi finansman işlemleri gibi).
• Üretim ve Operasyon Modülü: Bu modül, üretim işletmelerinde üretimi ve
operasyon fonksiyonlarını, diğer işletmelerde ise sadece operasyon fonksiyonunu desteklemektedir (üretimin planlanması, yürütülmesi, talep tahminleri, stok kontrolü, satın alma, satış, sevk, kalite kontrol işlemleri gibi).
• İnsan Kaynakları Modülü: Bu modül, insan kaynakları fonksiyonunu desteklemektedir (iş gücü planlaması, işe alım, görevlendirme, personel eğitimi, personel haklarının takibi işlemleri gibi).

Yüksek Esneklik ve Hız: KKP sistemleri, aralarındaki kopukluk nedeniyle işletmenin etkinliğini düşüren ve işletmeyi hantallaştıran fonksiyonel alan bilgi sistemlerini ortadan kaldırarak ve tedarik zinciri yönetimi ve müşteri ilişkileri yönetimi sistemleri vasıtasıyla işletmeler arası iletişimi kurarak işletme organizasyonunun değişen şartlara daha hızlı tepki vermesini ve ortaya çıkan fırsatları en kısa sürede değerlendirilmesini sağlar.

Yüksek İlk Kurulum Maliyeti: KKP sistemlerinin toplam maliyeti oldukça yüksektir. Toplam maliyet, donanım, yazılım, alınan danışmanlık hizmetleri, personel eğitimi, ilk kurulum, bakım-onarım ve güncelleme maliyetlerini içerir. İşletmede KKP sistemi öncesinde kullanılan birçok yazılım ve donanım yeni kurulan KKP sisteminde kullanılamaz hâle gelir. Kullanılacak donanımlar ve özellikle KKP sistem yazılımları oldukça pahalıdır. KKP sistemini bir işletmede başarıyla uygulayabilmek için öncelikle bazen bir kaç yılı bulan alt yapı çalışmalarının (sistemin planlanması, tasarımı, danışmanlık hizmeti alınması, personelin eğitimi, sistemin kurulması ve test edilmesi) ve sistem kullanıma alındıktan sonra sistemin sorunsuzca çalışmaya devam etmesi için gerekli bakım-onarım ve güncelleme çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Bu tür maliyetler önceden tahmin edilebilen maliyetler ve
edilemeyen maliyetler olarak bir arada düşünüldüğünde oldukça yüksek tutarlara
ulaşmaktadır.
Yüksek Başarısızlık Riski: KKP sistemlerinin başarısızlına yol açabilecek riskli alanlar temel olarak üç noktada toplanabilir. Bunlardan birincisi, işletmenin KKP sistemine adapte olamama riskidir. KKP sistemleri “ideal işletme”ye göre hazırlanmıştır. KKP sistemi kurmak isteyen işletmenin mevcut uygulamaları ve bilgi sistemleri “ideal” den farklı ve kendisine özeldir. KKP sistemi kurmak isteyen işletmeler mevcut uygulamalarını ve kullandıkları sistemleri tamamen terk edip yeni sistemi kullanmak zorundadır.
İkincisi hata riskidir. KKP sisteminin işletmeyi bir bütün olarak ele alması ve tüm süreçlerle fonksiyonları entegre etmesi sistemin çok karmaşık bir yapıda olmasını doğurmuştur. Sistemin bu karmaşık yapısı nedeniyle ilk kurulum ile işletim süresince yapılacak en ufak hata sistemin yanlış çalışmasına veya hiç çalışmamasına yol açabilmektedir. Üçüncü faktör, değişime karşı işletme personelinin göstereceği direnç riskidir.
KKP sistemine geçen işletmelerde çalışanlar yılların alışkanlıklarını değiştirmek zorundadır. İşletme çalışanlarının muhafazakâr, yani değişime karşı olmaları veya yeniliklere açık olmaları KKP sisteminin başarısına doğrudan etki etmektedir. 

Tam Koordinasyon: KKP sistemleri işletmenin belli bir fonksiyonunun performansı için ihtiyaç duyulan ve başka bir fonksiyon veya birden fazla fonksiyondan temin edilmesi gereken ve hatta bazen tedarikçi veya satıcı gibi başka işletmelerle olan bilgi akışını koordine ederek karar vermenin etkinliğini arttırır.

KKP sistemleri işletme içerisinde işletme süreçleri ile fonksiyonlarını, işletme dışında da işletmeyi tedarikçileri ve müşterileri ile entegre ederek ve onları geliştirerek toplam kaliteyi ve işletmenin verimliliğini yükseltir.

Düşen Maliyetler: KKP sistemleri işletme süreçlerini ve fonksiyonlarını, tedarik zincirini ve müşteri ilişkilerini bir bütün olarak ele aldığı için gereksiz işlemleri, personel sayısını, donanım/yazılımı, stoklama maliyetlerini en düşük seviyeye indirerek maliyetlerin düşmesini sağlar.