Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar Yönetimi Modülü

Stok yönetimi modülü ile satın alınan her bir stoğun maliyet değeri ile kayıt edilmesi, stok miktarının devamlı olarak istenilen seviye aralığında olup olmadığının takibi, faaliyetlerin aksamaması için ihtiyaç olduğunda yeniden sipariş verilmesinin sağlanması, stok çıkışı olduğunda çıkan stoğun maliyetinin belirlenmesi ve kayıt edilmesi, satış sonrası kâr zarar durumunun raporlanması, dönem sonu kalan stok miktar ve tutarlarının takip edilmesi, aktif ve pasif stokların belirlenmesi vb. sağlanmaktadır.

Bu menü sayesinde ham madde, yarı mamul, mamul ve ticari mal olarak işletme tarafından satın alınan veya üretilen tüm stokların ayrı ayrı kaydedilerek takibi yapılmaktadır. Stok kartlarında işletmede yer alan tüm stoklar toplu olarak veya ayrı ayrı görüntülenebilir ve stokların kontrolü yapılabilir.

Yeni stok kartı açıldığında stok kodu, stok adı, stok grubu, stok birimi (adet, paket, kg, litre gibi), stok cinsi (mal, ham madde, yarı mamul, mamul gibi), stoğun özellikleri ve KDV oranı gibi bilgiler girilir. Ayrıca stokla ilgili minimum, maksimum ve sipariş miktarları da tanımlanabilir.

Stok kartları menüsü işletmede yer alan tüm stokların listelendiği menüdür. Stok kartları sayesinde; • İlgili stoklar ile ilgili istenildiğinde alış, satış ve kalan tutarlarının yer aldığı stok mizanları alınabilir, • Stok muavini alınarak ilgili stoğun alış miktar, alış fiyat ve alış tutarı, satış miktar, satış fiyat, satış tutarı, maliyet tutarı ve kâr-zarar tutarı otomatik olarak hesaplanabilir, • İstenildiğinde stok gruplarına göre de mizan alınabilir, • Stok kartları menüsünde istenilen özelliklere göre (stok grubu, stok cinsi gibi) filtreleme ve gruplandırma yapılabilir, • Stok kartları menüsü sektörlere göre düzenlenebilir, • Program aracılığıyla stok cinsi ve KDV oranı seçildiğinde alış-satış ve diğer belgelerin muhasebe fişleri otomatik olarak oluşturulacaktır, • Stok kartlarında istenilen dosya programın içinde ilgili stoğa eklenebilir, • Stok kartlarında birden fazla para birimi ile alış ve satış fiyatları tanıtılabilir. Bununla birlikte müşteriye göre de fiyat tanımlaması yapılabilir, • Program aracılığı ile kalan stokların, eksi stokların, bitmiş stokların, yalnızca alışların, yalnızca satışların, hiç çalışmayan stokların ve pasif stokların raporları stok kartlarından elde edilebilir, • Stok kartlarında stoklarla ilgili alış ve satış fiyatlarının tanıtılarak alış ve satış faturalarına fiyatların otomatik yansıması sağlanabilir.

Bu ekranda stok kodu, stok adı, alış miktarı, alış fiyatı, alış tutarı, satış miktarı, satış fiyatı, satış tutarı, kalan miktar, kalan fiyat, kalan tutar, satış maliyeti, üretim maliyeti, net maliyet, kâr-zarar ve kâr oranı bilgileri yer alır.

İşletmeler stok düzeyi belli bir limitin altına düştüğünde tekrar sipariş vermektedir. Siparişin verilmesi ile işletmeye gelişi arasında geçen süre boyunca işletme faaliyetlerinin aksamadan yürümesi için işletmede yeterli stoğun bulunması gerekmektedir.

Stok yönetimi modülü ile işletmelerin stok düzeylerinin optimal sınırlar içerisinde tutulması amaçlanır. Bu bağlamda işletme stok düzeyi belirlenen maksimum miktarın üzerine çıktığında sistem uyarı verir. İşletmelerin gereğinden fazla stok bulundurmasının işletmeler açısından birçok sakıncaları bulunmaktadır.

Fazla stok bulundurulmasının dezavantajları aşağıdaki gibi özetlenebilir: • Gereğinden fazla stok bulundurulması depolama masraflarını (kira gibi) artıracaktır. Özellikle soğutma, ısıtma gibi özel depolama gerektiren stoklar için depolama masrafları yükselecektir. • Fazla stok bulundurulması durumunda stokların modasının geçmesi, çürüme ve bozulma gibi riskler artacaktır. • Teknolojik ürünlere yönelik fazla stok bulundurulması durumunda stok değeri teknolojik gelişmeye bağlı olarak değer kaybedecektir. • Stoklara fazladan bağlanan fonlar işletmenin fon maliyetini artıracaktır. • Gereğinden fazla stok bulundurulması stoklara ilişkin sigorta giderlerinin artmasına neden olacaktır. • Bununla birlikte istif, yükleme, boşaltma gibi giderler artacaktır.

VUK Madde 274’e göre stoklar maliyet değeri ile değerlenir. İmal edilen mamullerin maliyeti ise mamulün üretiminde kullanılan Direkt İlk Madde ve Malzeme, Direkt İşçilik ve Genel Üretim Giderlerinden oluşmaktadır. Bununla birlikte zorunlu olarak ı piyasaya ambalajlı sürülen mallarda ambalaj malzemesinin bedeli de maliyete dâhil edilmektedir. Satın alma maliyeti ise satın alma fiyatı, vergi idaresinden iade alınmayacak olan vergiler ve stokların mevcut duruma gelmesi ile ilgili (taşıma gideri vb.) katlanılan maliyetlerin toplamından oluşmaktadır.

Mal giriş ve çıkışlarının parti bazlı olarak takip edilebildiği stoklar için stok değerlemede gerçek parti maliyet yöntemi uygulanır. Bu tür stoklar genellikle birbirleri ile ikame edilemeyen stoklar ile özel projeler için üretilen veya satın alınan mal ve hizmetlerden oluşmaktadır. Bu yöntem çok çeşitli ve birbiri ile ikame edilebilen mallardan oluşan stoklar için uygun maliyet hesaplama yöntemi değildir. Bunun nedeni ise mal çıkışlarında hangi parti maldan çıkışın olduğunun takibinin zor olmasıdır.

Ağırlıklı Ortalama Maliyet Yöntemine göre dönem başı stok tutarı ile dönem içi alınan stokların tutarı toplanır ve bulunan toplam stok tutarı, dönem başı stok miktarı ile dönem içerisinde satın alınan stok miktarının toplamına bölünerek döneme ait stok çıkışlarında kullanılacak ortalama stok birim maliyeti hesaplanır.

Bu yöntemde dönem içerisinde satın alınan ticari mal veya ham maddenin satılması ve kullanılması durumunda, maliyet değeri ile kayıt edilmiş olan mevcut stokların toplam tutarı toplam stok miktarına bölünerek ortalama birim maliyet hesaplanır. Mal satışı veya ham madde kullanımında çıkışlar bu birim maliyet üzerinden yapılır. Yeni mal alımına kadar bu fiyatlar kullanılır. Yeni mal girişi olduğunda tekrar mevcut toplam stok değeri ve tutarına göre birim maliyet hesaplanır. Özetle her yeni mal girişinde birim maliyet tekrar hesaplanır.

Maddi duran varlıklar işletme tarafından 1 yıldan uzun süre kullanılan ve kendisinden fayda sağlanan varlıklardır. Bir harcamanın gider olarak kabul edilmesi için fayda elde etmek amacıyla tüketimin olması gerekmektedir. Bundan dolayı, maddi duran varlıklar satın alındıklarında tüketilen bir varlık olmadığından doğrudan gider olarak kaydedilmez maliyet değeri ile bilançoda varlık olarak kayıt edilir.

Amortisman süresi, maddi duran varlığın aktife girdiği yıldan başlamaktadır. Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre amortisman ayırma yöntemleri: • Normal (Doğrusal) Amortisman Yöntemi • Azalan Bakiyeler Yöntemi • Madenlerde Amortisman • Fevkalade Amortisman

Türkiye Muhasebe Standartları (TMS 16) amortisman yöntemlerini şu şekilde belirtmiştir: • Doğrusal Amortisman Yöntemi, • Azalan Bakiyeler Yöntemi, • Üretim Miktarı Yöntemi

Amortisman tutarı varlığın değerinin, varlığın faydalı ömrüne bölünmesi suretiyle bulunur.

Bu yöntemde kullanılacak amortisman oranı normal amortisman oranının 2 katıdır. Fakat bu oran %50’yi geçemez. Azalan bakiyeler yönteminde amortismana tabi tutar varlığın maliyet değerinden önceden ayrılmış olan amortisman tutarlarının yani birikmiş amortismanların düşülmesi suretiyle bulunacak olan değerdir. Bu yöntemde de amortisman ayırma işlemi faydalı ömre göre yerine getirilir. Son yıl amortisman oranı dikkate alınmaksızın kalan tutarın hepsi amortisman gideri olarak kayıt edilir.

Amortismana tabi olan menkul ve gayrimenkuller hakların yangın, deprem, su basması vb. afetler sonucu değer kaybına uğraması, teknolojik gelişim sonucu teknik verim ve kıymetlerinin düşmesi, cebri çalışma sonucu normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalması neticesinde olayın durumuna göre işletmelerin müracaatları üzerine Maliye Bakanlığınca belirlenen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” ölçüsünde amortisman uygulanır.

Maddi duran varlık satışı işletme açısından olağan bir faaliyet değildir. Bu nedenle maddi duran varlık satışı sonucu oluşan kâr veya zarar, gelir tablosunda olağan dışı kâr veya zarar olarak yer alır. Diğer bir deyişle, bir maddi duran varlık net defter değerinin üzerinde bir fiyatla satılırsa oluşan kâr tutarı Diğer Olağan Dışı Gelir ve Kârlar Hesabına, net defter değerinin altında bir fiyatla satılırsa oluşan zarar tutarı Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar Hesabına kayıt edilir. Bir maddi duran varlığın net defter değeri bilançoda kayıtlı olan maliyet değerinden o varlık için ayrılmış olan birikmiş amortisman tutarının düşülmesi ile bulunan değerdir.

Türkiye Muhasebe Standartlarına göre hiçbir gelir veya gider olağan dışı olarak kayıt edilmez. Tüm gelir veya giderler olağan olarak kabul edilir. Bu nedenle maddi duran varlık satışı sonucu oluşan kârlar Diğer Olağan Gelir ve Kârlar hesabına, zararlar ise Diğer Olağan Gider ve Zararlar Hesabına kayıt edilir.