MUHASEBE VE HUKUK

Ticari işletmenin tanımını göz önüne alırsak bir ticari işletmenin unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz: Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşmak, gelir sağlamayı amaçlamak, devamlılık, bağımsız olmak. Gelir sağlama hedefi bir unsur olsa da bu hedefe ulaşılamaması yani kar elde edilememesi önemli değildir.

Ticaret Kanunumuz bazı kişileri tacir saymamakla beraber, kendilerini kısmen veya tamamen tacir gibi sorumlu tutmuştur. Türk Ticaret Kanunu m. 13’e göre, “Küçük ve kısıtlılara ait ticari işletmeyi bunların adına işleten yasal temsilci, tacir sayılmaz. Tacir sıfatı, temsil edilene aittir. Ancak, yasal temsilci ceza hükümlerinin uygulanması yönünden tacir gibi sorumlu olur.” Bu hükümden anlaşılacağı gibi, tacir küçüğün veli veya vasisi tacir sayılmadığı halde, cezai sorumluluk açısından tacir gibi sorunlu tutulmaktadır.

Diğer seçeneklerde sayılanlar ise tacirdir.

Tacir olmanın hükümleri Türk Ticaret Kanununun 18-23 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: • İflâsa Tabi Olma • Ticaret Siciline Kaydolma • Odalara Kaydolma  • Ticaret Unvanı Seçme ve Kullanma • Ticari İş Karinesine Tabi Olma  • Ticari Örf ve Adetlere Tabi Olma • Ticari Defterleri Tutma • Basiretli Bir İş Adamı Gibi Davranma • Ücret ve Faiz İsteme  • Ücret ve Cezanın İndirilmesini İsteyememe  • Fatura Verme • Hapis Hakkını Kullanmada Kolaylıktan Yararlanma • Satış ve Mal Değişimlerinde Özel Hükümlere Tabi Olma

Kollektif ortaklar, sermaye olmaya yarayan her çeşit kıymetleri, emek ve ticari itibarlarını ortaklığa sermaye olarak koyabilirler.

Komandite ortaklar, sermaye olmaya yarayan her çeşit kıymetleri, emek ve ticari itibarlarını ortaklığa sermaye olarak koyabilirler. Komanditer ortakların koyacakları sermayenin ise, para veya paraya dönüşebilir değerlerden olması gerekir. Komanditerler emek veya ticari itibarlarını ortaklığa sermaye olarak koyamazlar.

Ticari işletmenin tanımını göz önüne alırsak bir ticari işletmenin unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz: Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşmak, gelir sağlamayı amaçlamak, devamlılık, bağımsız olmak.

Türk Ticaret Kanunu m. 13’e göre, “Küçük ve kısıtlılara ait ticari işletmeyi bunların adına işleten yasal temsilci, tacir sayılmaz. Tacir sıfatı, temsil edilene aittir. Ancak, yasal temsilci ceza hükümlerinin uygulanması yönünden tacir gibi sorumlu olur.” Bu hükümden anlaşılacağı gibi, tacir küçüğün veli veya vasisi tacir sayılmadığı halde, cezai sorumluluk açısından tacir gibi sorunlu tutulmaktadır.

Kollektif ve komandit ortaklıklar zaten yasa gereği ancak bir ticari işletme işletmek üzere kurulabilirler. Anonim ve limited ortaklıkların ise bir ticari işletme işletmek için kurulmaları gerekmez; “kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi amaç ve konu” için kurulabilirler. Ancak bunun bir önemi yoktur. Çünkü anonim ve limited ortaklıklara ait işletmeler de, genellikle ticari işletme niteliğindedir. Kaldı ki, yasada anonim ve limited ortaklıkların da tacir olduğu açıkça ifade edilmiştir.

İcra İflâs Kanunu uyarınca ticareti terk eden tacir, on beş gün içinde durumu kayıtlı bulunduğu ticaret siciline bildirmek ve mal beyanında bulunmak zorundadır (İİK m. 44/1). Bu bildirimi alan sicil memuru durumu, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ve alacaklıların bulunduğu yerde ilan eder.

Tacir olmak için tüzel kişilik şartı aranmamaktadır. Gerçek kişiler de koşulları sağlamak kaydıyla tacir olabilirler.

Ticaret ortaklıkları kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif ortaklıklardan ibarettir.

Kollektif Ortaklığın Sona Ermesindeki İrade Dışı Nedenler

Ortaklığın iflası(TTK m. 243)

Ortaklığın amacının gerçekleşmesi veya gerçekleşmenin olanaksız hale gelmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)

Sözleşmede ortaklığın mirasçılarla sürdürülmesi konusunda bir hüküm yoksa ortaklardan birinin ölmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)

Sözleşmede ortaklığın devam edeceğine ilişkin bir hüküm yoksa, bir ortağın kısıtlanması, iflası veya tasfiyedeki payının cebrî icra yoluyla paraya çevrilmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)

Ortaklık için kararlaştırılan sürenin bitmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)

Ortaklık sermayesinin tamamı veya üçte ikisi yitirilmiş olup da tamamlanmasına veya geri

kalan kısmı ile yetinilmesine ortaklarca karar verilmemiş olması (TTK. m.243)

Ortaklığın bir diğer ortaklıkla birleşmesi(TTK. m.243)

Ortaklardan birinin iflası(TTK. m.243)

Sözleşmede öngörülen diğer nedenler

Kıymetli evrakın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Kıymetli evrak bir borç senedidir.

Kıymetli evrakın içerdiği hak ekonomik bir değer taşır ve devredilebilir.

Kıymetli evrakta hak ile senet arasında kuvvetli bir bağ vardır.

Kıymetli evrak ağırlaştırılmış şekil şartlarına bağlıdır.

Çekin özellikleri şunlardır:

Muhatap, bir banka veya Bankacılık Kanununa tabi olan kuruluşlardır (TTK.m.782/1, 815)

Çekte kabul geçersizdir (TTK.m.784).

Çek nitelikli bir havaledir .

Nama, emre ve hamile düzenlenebilir (TTK.m.785).

Çekte “muhatabın cirosu” geçersizdir (TTK m. 789/2).

Çekin muhatap lehine ciro edilmesi makbuz hükmündedir (TTK.m.789/4).

Çekte vade yoktur; çek görüldüğünde ödenir (TTK m. 795).

Çekten caymak mümkündür (TTK.m.799)

Çekte ödenmeme halinde müracaat hakkının kullanılabilmesi için, mutlaka protesto düzenlettirmek zorunluluğu yoktur . Doğrudan doğruya çek üzerinde tespit olunabilir (TTK.m.808/1-b).

Ödememe halinde hamilin çek borçlularına karşı başvuru hakkı doğar (TTK 808).

Çekte zamanaşımı süreleri ibraz süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlar (TTK 814). Bu husus protestonun 809/2 ye göre ibraz süresinin bitimini takip eden ilk iş günü içinde çekilmiş olmasından dolayı değişmez.

Çekin karşılıksız olmasından dolayı ödenmemesi halinde, hukuki sorumluluğun yanı sıra cezai sorumluluk da söz konusu olur (Çek K. m. 5)

Çekte rehin cirosu olmaz.

Özel sigorta Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanununa göre, “sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir”.

Bono, senet borçlusu tarafından imzalanarak alacaklıya verilen ve belli bir paranın, belli bir süre sonra ödeneceğini bildiren ticari senettir. Bonoda, borçlu (muhatap) ve alacaklı (lehdar) olmak üzere iki taraf bulunur. Borçlu bono bedelini ödeyecek olan kişi; alacaklı ise bono bedelini tahsil edecek kişidir.

Türk Ticaret kanunu m. 573’e göre, limited ortaklık, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Anonim ortaklıkta olduğu gibi limited ortakların da tek ortakla kurulması mümkündür.

Anonim ortaklık, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan ortaklıktır (TTK m. 329/1).

Anonim ortaklık, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan ortaklıktır (TTK m. 329/1).

Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde ortaklığın işletme konusu