MUHASEBE VE HUKUK

Bir iktisadi işletmenin ticari işletme olarak değerlendirilebilmesi için sürekli gelir sağlamayı amaçlayarak faaliyette bulunması gerekir. Diğer bir deyişle, geçici olarak yapılan işler, işin hacmi ne kadar büyük olursa olsun, ticari işletme değildir. Devamlılıktan anlaşılması gereken, bir işletmenin faaliyete geçtikten sonra ilelebet faaliyetlerine devam etmesi değildir. Sürekli faaliyetin amaçlanması yeterli olup, bu amacın gerçekleşmesi gerekmez. Ayrıca devamlılık yılın her günü çalışmak anlamına da gelmez. Burada önemli olan işletmenin raslantısal olarak bir kez bir faaliyette bulunması değil, sürekli olarak işletilmek niyetiyle açılmış olmasıdır. Örneğin niteliği gereği, sadece yaz sezonunda faaliyet gösteren bir işletme kışın faaliyet göstermediği halde, devamlılığı olan bir işletmedir. Çünkü bu işletmenin işletilmesinde her yaz çalıştırma niyeti söz konusudur.

Ticari işletmenin tanımını göz önüne alırsak bir ticari işletmenin unsurlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
Esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşmak, gelir sağlamayı amaçlamak, devamlılık, bağımsız olmak.

Türk Ticaret Kanunu'nun 18-23. maddelerine göre tacir sıfatı kazanmanın hükümleri:

iflasa tabi olma

ticaret siciline kaydolma

odalara kaydolma

ticaret unvanı seçme ve kullanma

ticari iş karinesine tabi olma

ticari örf ve adetlere tabi olma

ticari defterleri tutma

basiretli bir iş adamı gibi davranma

ücret ve faiz isteme

ücret ve cezanın indirilmesini isteyememe

fatura verme

hapis hakkını kullanmada kolaylıktan yararlanma

satış ve mal değişimlerinde özel hükümlere tabi olma

Kollektif ortaklığı oluşturan unsurlar:

Ticari işletme

Ticaret unvanı

Ortakların sınırsız sorumu

Tüzel kişilik

Sermaye

Kollektif ortaklığın tüzel kişilik kazanabilmesi ve kollektif ortaklık olarak nitelenebilmesi için,
noterce onaylanan ortaklık sözleşmenin ticaret siciline kayıt ettirilmesi gerekir. Ortaklık ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Ticaret siciline tescilden sonra Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile ilan yapılır. Bu ilan üçüncü kişilere duyuru amacı taşır.

TTK m. 221/1’e göre, Ortaklık işlerinin yönetimi, ortaklıkların hepsine veya birkaçına verilmiş ise
bunların her biri yalnız başına yetkilidir. Bununla beraber ortaklığı yönetmekle yükümlü olan ortaklardan
bazıları, yapılacak bir işin, ortaklığın yararına uygun olmadığını ileri sürdüğünde yönetim hak ve
görevine sahip diğer ortaklar çoğunlukla o işi yapabilirler.

İradi Nedenler
• Ortakların alacağı bir karar(TTK. m.243; TBK m. 639)
• Ortaklardan birinin ortaklığın feshini istemesi(TTK. m.243; TBK m. 639)

İrade Dışı Nedenler
• Ortaklığın iflası(TTK m. 243)
• Ortaklığın amacının gerçekleşmesi veya gerçekleşmenin olanaksız hale gelmesi(TTK. m.243;
TBK m. 639)
• Sözleşmede ortaklığın mirasçılarla sürdürülmesi konusunda bir hüküm yoksa ortaklardan
birinin ölmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)
• Sözleşmede ortaklığın devam edeceğine ilişkin bir hüküm yoksa, bir ortağın kısıtlanması, iflası
veya tasfiyedeki payının cebrî icra yoluyla paraya çevrilmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)
• Ortaklık için kararlaştırılan sürenin bitmesi(TTK. m.243; TBK m. 639)
• Ortaklık sermayesinin tamamı veya üçte ikisi yitirilmiş olup da tamamlanmasına veya geri
kalan kısmı ile yetinilmesine ortaklarca karar verilmemiş olması (TTK. m.243)
• Ortaklığın bir diğer ortaklıkla birleşmesi(TTK. m.243)
• Ortaklardan birinin iflası(TTK. m.243)
• Sözleşmede öngörülen diğer nedenler

Mahkeme Kararı İle
• Haklı nedenler(TTK. m.243; TBK m. 639)
• Tescil ve ilan merasimindeki eksiklikler(TTK. m.243)
• Ortağın kişisel alacaklısının ortaklığın feshini istemesi(TTK. m.249)

Sorumlulukları sınırlandırılmamış ortaklara komandite, sorumlulukları sınırlı olanlara ise komanditer
denir. Komandite ortakların gerçek kişi olmaları gerekir (TTK m. 304/3).
Komandit ortaklığın borç ve yükümlerinden birinci derecede ortaklık sorumludur. Kollektif ortaklıkta
olduğu gibi, ortaklık hakkında yapılan takip sonunda ortaklık varlığından alınamamış olan alacaklar için ortaklara başvurulur.
Komandite ortaklar alacaklılara karşı sınırsız ve kişisel olarak; komanditer ortaklar ise sınırlı olarak
sorumludurlar (TTK m. 304/2). Ancak bazı hallerde komanditer ortağın sorumluluğu genişlemekte, bazen de sınırsız hale gelmektedir.
Tüzel kişiler ise ancak "komanditer" ortak olabilirler. Komandite ortaklar, sermaye olmaya yarayan her çeşit kıymetleri, emek ve ticari itibarlarını ortaklığa sermaye olarak koyabilirler. Komanditer ortakların koyacakları sermayenin ise, para veya paraya dönüşebilir değerlerden olması gerekir. Komanditerler emek veya ticari itibarlarını ortaklığa sermaye olarak koyamazlar.

İcra İflâs Kanunu uyarınca ticareti terk eden tacir, on beş gün içinde durumu kayıtlı bulunduğu ticaret siciline bildirmek ve mal beyanında bulunmak zorundadır.

Ödememe protestosunun vadeyi izleyen iki iş günü içinde çekilmesi gerekir.

Türk Ticaret Kanunu m. 796’ya göre, bir çek, düzenlendiği yerde ödenecekse on gün içinde muhataba ibraz edilmesi gerekir.

Bir çek düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmesi gerekir.

Bir cirantanın başka cirantalarla düzenleyen aleyhine ileri süreceği istemler, cirantanın poliçeyi ödediği veya poliçenin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.

Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.

Özel sigorta Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanununa göre, “sigorta sözleşmesi, sigortacının bir prim karşılığında, kişinin para ile ölçülebilir bir menfaatini zarara uğratan tehlikenin, rizikonun, meydana gelmesi hâlinde bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birkaç kişinin hayat süreleri sebebiyle ya da hayatlarında gerçekleşen bazı olaylar dolayısıyla bir para ödemeyi veya diğer edimlerde bulunmayı yükümlendiği sözleşmedir”

Deniz yoluyla eşya taşımak üzere yapılan sözleşmeye navlun sözleşmesi, taşıma karşılığında ödenen ücrete ise navlun denir.

Anonim ortaklığın sermayesi belirli ve paylara bölünmüştür. Bu sermaye elli bin liradan az olamaz. Kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş halka açık olmayan anonim ortaklıklarda ise sermayenin en az yüzbin TL olması gerekir

Dernekler ve vakıflar kazanç paylaşma amacı ile kurulamazlar. Ticaret ortaklıkları tüzel kişiliğe sahip olan; kollektif, komandit, anonim, limited ortaklık ve kooperatif ortaklıklardır ve kazanç paylaşma amacıyla kurulurlar.