MUHASEBE VE HUKUK

Bir işletmenin ekonomik faaliyetleri ve bu faaliyetlerinin sonuçlarını temel alarak kararlarını bu bilgiler doğrultusunda veren kişi, kurum ya da kuruluşlar işletme ilgilileri adını almaktadır. Ancak işletme
ilgilileri herhangi bir konu hakkında tutarlı ve isabetli karar alabilmek için işletme tarafından sunulan
bilgilerin güvenilir olduğuna ilişkin bir güvence ihtiyacı duyarlar. Dolayısıyla hem işletmeler tarafından
sunulan bilgilerin güvenilirliğini arttıracak hem de işletme ilgililerinin güvenilir bilgi ihtiyacını karşılayacak bir sistem ihtiyacı duyulmuş bu amaçla çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Denetim bu amaçla geliştirilen yöntemlerden uygulanması en uygun olan yöntem olarak kabul edilmektedir.

Sanayi devriminin gerçekleştirildiği 1900’lü yılların başına kadar denetim mesleğinin kabul edilmiş
bir meslek olmaması ve günümüzdeki modern yaklaşımına özellikle sanayi devrimi sonrasında başlamış
olması sebebi ile başlangıç noktası genellikle sanayi devrimi olarak kabul edilmektedir.

1900’lü yılların başında denetçiler adına belge denetimi yaklaşımı denilen, doğrudan belgelerin tamamının incelenmesine ilişkin bir yöntem uygulamaktaydı. Bu dönemde gerçekleştirilen denetim
faaliyetlerinde neredeyse işletmenin muhasebe sistemine girmiş belgelerin tümü belge bazında denetçiler
tarafından tek tek incelenmekteydi. Ancak çok kısa bir süre içerisinde bu şekilde gerçekleştirilen denetim
faaliyetinin ayrıntıda boğulmaktan başka bir işe yaramadığı ve resmin bütünün sağlıklı olarak görülemediği anlaşılması ile birlikte günümüze kadar gelen ve bundan sonra da değişmesi beklenmeyen
bir yaklaşım olan mali tablo denetimi yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşım 1900-1930’lu yıllar arasında ortaya çıkmış ve uygulanmış bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım işletmenin muhasebe sistemine girmiş olan hemen hemen tüm belgelerin tek tek incelenmesi yerine mali tablolar hakkında bir bütün olarak bir
görüş bildirmeyi sağlayacak bir denetim tarzı olup, günümüzde de aktif olarak kullanılmaktadır.

2000’li yıllarda bazı ülkelerde yaşanan büyük ölçekli finansal skandallar, finansal tablo skandalları
ortaya çıkmıştır. Bu nedenle çeşitli önlemler alınmaya başlanmış, “riskin” denetimde çok önemli bir
unsur olduğu dikkate alınarak, aslında yıllardır mevcut olan ancak üzerinde çok durulmayan risk esaslı
denetim yaklaşımı benimsenmeye başlanmıştır.

Bağımsız denetim, işletme dışından işletme ile herhangi bir şekilde işçi, işveren ilişkisi içinde olmayan
denetçiler tarafından yapılan denetimdir.

Uygunluk denetiminin temel amacı işletme içi veya işletme dışı belli bir otorite tarafından konulmuş
kurallara, uygulayıcıların uyma derecelerinin belirlenerek ulaşılan sonuçların geniş bir kitleye değil
işletme içi yetkili kişilere genellikle tepe yönetimine raporlanmasıdır. Bu denetim türünde önceden
saptanmış ölçütler olarak kabul edilen kurallar işletme tepe yönetimi ve devlet kurumları olmak üzere
uygulamada iki farklı grup tarafından oluşturulmaktadır.

Denetçi, genel olarak denetim çalışmalarını yürüten, yeterli mesleki bilgi ve tecrübeye sahip, tarafsız
davranabilen, yüksek ahlaki nitelikler taşıyan kimse olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımdan yola çıkarak
bir denetçinin taşıması gereken özelliklerin aşağıdaki gibi belirlenebilmesi mümkündür:
• Bağımsız davranabilen
• Yeterli mesleki bilgi ve tecrübeye sahip
• Yüksek ahlaki nitelikler taşıyan kişidir.

Genel Kabul Görmüş Denetim Standartlarının ilk bölümünü oluşturan ve genel standartlar adını alan
standartlar grubu bir denetçide asgari olarak bulunması gereken kişisel özellikleri, davranışları ve mesleki
eğitim, bilgi ve deneyim düzeyleri ile ilgili unsurları belirleyen aşağıda yer alan toplam üç standarttan
oluşmaktadır.
• Mesleki eğitim ve deneyim
• Bağımsızlık
• Mesleki özen ve titizlik.

Standartların anlaşılmasını ve kullanılmasını kolaylaştırmak ve dolayısıyla yaygınlığını arttırmak
amacıyla IFAC tarafından 2004 yılında başlatılan açıklık projesi 2008 yılında tamamlanmıştır.
Çalışmanın sonucunda bir kısmı değiştirilen, bir kısmı ise yeniden düzenlenen Uluslararası Denetim ve
Kalite Kontrol Standartları 15 Aralık 2009 tarihinden sonra başlayan dönemlerin denetiminde
uygulanmak üzere IFAC tarafından 15 Aralık 2009’dan sonra başlayan dönemlerin denetiminde
uygulanmak üzere IFAC tarafından 2009 El Kitabı (Handbook of International Standards on Auditing and
Quality Control, 2009 Edition) olarak yayınlanmıştır.

Türkiye’de zorunlu denetim uygulaması ilk olarak bankalar ile başlamış, ilerleyen dönemlerde bu
uygulamanın halka açık şirketler ve sigorta şirketlerini kapsayacak şekilde genişletilmiş, zamanla
bankalarla birlikte tüm finans kuruluşlarının da bağımsız denetim kapsamına dahil edilmiş olduğu
görülmektedir.