MUHASEBE VE HUKUK

Denetim kavramının kökeni Latince “işitme/dinleme/duyma” anlamına gelen “Audire” fiiline dayanmaktadır. Bunun nedeni ise denetim faaliyetinin ilk ortaya çıkmış olduğu dönemlerde bu işi yerine getirmekle görevlendirilen kişilerin, faaliyetlerini karşı tarafı dinleyerek yerine getiriyor olmasıdır. Ancak
zamanla bu fiil “Auditing” olarak literatürde yerini almış dilimize de “denetim” olarak çevrilmiştir.
Muhasebe denetimi ise Denetim Kavramları Komitesi tarafından aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır.
“Denetim iktisadi faaliyet ve olaylarla ilgili iddiaların önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçları ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.” Doğru cevap D'dir.

Muhasebe denetiminin temel özellikleri:

şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

1900’lü yılların başında denetçiler adına belge denetimi yaklaşımı denilen, doğrudan belgelerin tamamının incelenmesine ilişkin bir yöntem uygulamaktaydı. Bu dönemde gerçekleştirilen denetim faaliyetlerinde neredeyse işletmenin muhasebe sistemine girmiş belgelerin tümü belge bazında denetçiler tarafından tek tek incelenmekteydi. Ancak çok kısa bir süre içerisinde bu şekilde gerçekleştirilen denetim faaliyetinin ayrıntıda boğulmaktan başka bir işe yaramadığı ve resmin bütünün sağlıklı olarak görülemediği anlaşılması ile birlikte günümüze kadar gelen ve bundan sonra da değişmesi beklenmeyen bir yaklaşım olan mali tablo denetimi yaklaşımı ortaya çıkmıştır. Bu yaklaşım 1900-1930’lu yıllar arasında ortaya çıkmış ve uygulanmış bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım işletmenin muhasebe sistemine girmiş olan hemen hemen tüm belgelerin tek tek incelenmesi yerine mali tablolar hakkında bir bütün olarak bir görüş bildirmeyi sağlayacak bir denetim tarzı olup, günümüzde de aktif olarak kullanılmaktadır.

2000’li yıllarda bazı ülkelerde yaşanan büyük ölçekli finansal skandallar, finansal tablo skandalları ortaya çıkmıştır. Bu nedenle çeşitli önlemler alınmaya başlanmış, “riskin” denetimde çok önemli bir unsur olduğu dikkate alınarak, aslında yıllardır mevcut olan ancak üzerinde çok durulmayan risk esaslı denetim yaklaşımı benimsenmeye başlanmıştır. Diğer seçeneklerdeki yaklaşımlar 2000 yılından önce ortaya çıkmıştır. Doğru cevap E'dir.

Bağımsız denetim, işletme dışından işletme ile herhangi bir şekilde işçi, işveren ilişkisi içinde olmayan denetçiler tarafından yapılan denetimdir.
Bağımsız denetim; finansal tabloların, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve finasal raporlama standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve güvenilirliğinin, denetçiler tarafından denetim ilke ve kurallarına göre, defter, kayıt ve belgeler üzerinden incelenmesive tespit edilen sonuçların rapora bağlanması süreci olarak tanımlanmaktadır. Bağımsız denetim sürecinde esas olan denetçinin bağımsız olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Kamu kurumlarına bağlı olarak çalışan ve kamu yararını gözeterek görev yapan kişilere kamu denetçisi kamu kurumlarına bağlı olarak çalışan ve kamu yararını gözeterek görev yapan kişilerin yaptıkları denetimlere de kamu denetimi adı verilir.
Kamu denetçileri, çeşitli kamu kurumları içinde örgütlenmiş ve işletme faaliyetlerinin yasalara, yönetmeliklere ve kamu yararına uygunluğunu tespit etmek için, işletmelerin beyan ettikleri vergi ve yapmış oldukları kayıt ve işlemler üzerinde kamu yararını ön planda tutarak denetim faaliyetini
yürütürler. Doğru cevap A'dır.

İç denetçinin görevleri:

Genel kabul görmüş denetim standartları ilk defa 1947 yılında Amerikan Sertifikalı Muhasebeciler Ensititüsü (American Institude of Certified Public Accountants-AICPA) tarafından kabul edilmiş ve birçok ülkede benimsenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Bir denetçide asgari olarak bulunması gereken kişisel özellikleri şunlardır:

BDDK tarafından denetimle ilgili ilk düzenleme 1987 yılında yayınlanan 1 sıra numaralı “Bağımsız Denetim Kuruluşları tarafından Yapılacak Banka Denetimleri Hakkında Tebliğ” ile gerçekleştirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Denetim, daha önce de belirtilmiş olduğu üzere belirli bir faaliyet dönemine ilişkin olarak denetlenen
işletmenin ekonomik faaliyetlerinin sonuçlarını yansıtmak üzere ilgili işletme yönetimi tarafından
hazırlanan finansal tablo ve raporlarda yeralan bildirim ve iddialarının doğruluğunu araştırmak amacıyla
gerçekleştirilen bir faaliyettir. Böyle bir araştırma hangi konu hakkında yapılırsa yapılsın, mutlaka konu
hakkında yetkili, çeşitli merciler tarafından oluşturulmuş, bir takım ilke ve kurallardan yararlanılır.
Denetim faaliyetinde de denetlenen işletme yönetiminin işletmenin ekonomik faaliyetlerinin sonuçlarına
ilişkin bildirim ve iddiaları sözkonusu ilke ve kurallarla karşılaştırılır ve denetlenen işletme yönetimi
tarafından hazırlanan raporların önceden belirlenmiş sözkonusu ilke ve kurallara uygun olarak hazırlanıp
hazırlanmadığı tespit edilir. Bu ilke ve kurallara “önceden belirlenmiş ölçütler” adı verilir. Bu ölçütlere
örnek olarak, yasama organlarınca konmuş kurallar, yönetim tarafından saptanmış başarı ölçütleri,
bütçeler, muhasebe standartlarını düzenleyen organlar tarafından oluşturulmuş standartlar verilebilir. Cevap C

Çeşitli açılardan bugünkü denetim anlayışından farklı olmakla beraber, köklerinin eski
Mısır’a kadar uzandığı tahmin edilmektedir. Cevap A

Denetim mesleğinde esas gelişme 1950’lili yıllardan sonra olmuştur. Bu dönemde ekonomik hayatta
meydana gelen gelişmeler sonucunda sermaye birikimi, sermaye yoğun teknolojiye geçiş, üretim
kapasitesinin genişlemesi sonucunda yeni ve büyük organizasyonlar kurulmuş, ekonomik yaşamda köklü
değişiklikler meydana gelmiştir. Bu büyüme ile birlikte kaçınılmaz olarak işletmelerin finansal bilgileri
kaydetme, işleme ve yorumlama gereksinimi artmıştır. Bu gereksinmeye cevap verebilmek amacıyla
muhasebe sistemleri kurulup, işletilmeye başlatılmıştır. Öte yandan büyüme sonucu işlem ve kayıt
sayısının artması, denetçinin işini zorlaştırmış, örnekleme yoluyla denetimin yapılması düşünülmeye
başlanmıştır. Ancak bu tür bir denetimin sonuçlarının sağlıklı olabilmesi için işletmeler tarafından iç
kontrol sistemleri oluşturulmaya başlanmıştır. Denetçiler örmekleme yapmadan önce işletmenin mevcut
iç kontrol yapısını inceleyerek buradan elde ettikleri bilgi doğrultusunda inceleyecekleri örnek
büyüklüğünü tespit ederek denetim yapmaya başlamışlar ve bu yaklaşıma sistemlere dayalı denetim
yaklaşımı adı verilmiştir. Sistemlere dayalı denetim yaklaşımı ile yapılacak denetim, denetçinin
işletmenin sistemlerini inceleyip buradan çıkan sonuca göre gerçekleştireceği denetim çalışmasının
kapsamını belirlemesi olayıdır. Ancak unutmamak gerekir ki bir işletmenin tümü için genel olarak iç
kontrol sistemi iyidir ya da kötüdür demek doğru değildir. Denetçiler döngü yaklaşımı adı verilen bir
yaklaşım ile bölümler halinde işletmenin iç kontrol sistemlerini inceleyip bölümler bazında iyi veya kötü
olduğuna karar verip, bölümler bazında toplayacağı kanıt sayısına karar vermektedir.

İşletmelerin organizasyon yapısı içinde yeralan ve bulundukları işletmenin iç kontrol yapısının etkin ve
verimli bir şekilde işleyip işlemediğini izleyerek elde ettikleri bilgileri üst yönetimle paylaşıp, önerilerde
bulunan kişilere iç denetçi denir. Cevap C

Bağımsız denetçiler işletme yönetimi ile işletme ilgilileri arasında bir köprü görevi üstlendiklerinden
toplumda çok önemli ve sorumluluğa sahiptirler. Her ne kadar başlıca görevleri işletmelerin finansal
tablolarını denetlemek olsa da, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi de yapmaktadırlar. Bağımsız
denetçiler bir işlertmede aşağıdaki çeşitli hizmetleri yerine getirirler. Bunlar;
1. İşletmelere vergi konularında danışmanlık yapmak,
2. Çeşitli konularda yönetim danışmanlığı yapmak,
3. Muhasebe sistemleri kurmak veya mevcut durumu incelemek ve önerilerde bulumak,
4. İç kontrol yapısını oluşturmak,
5. İşletmede iç denetimin işlevinin oluşumuna yardımcı olmak,
6. İşletmeler adına çeşitli kurumlarda temsil görevini yürütmek ve
7. Kamu kurumlarının işletmelerin istediği belge ve bilgilerin onaylanması işlevini yerine
getirmektir. Cevap B

Taraflı değil, bağımsız olmalıdırlar. Cevap C

Bağımsızlık denetçilere ait bir standarttır. Cevap D

A şıkkı bir çalışma alanı standardıdır. Cevap A

Uluslararası Denetim Standartları (UDS) Türkiye’de ulusal denetim standartları oluşturulurken birçok kurum tarafından örnek alınmıştır. Cevap B

Türkiye’de zorunlu denetim uygulaması ilk olarak bankalar ile başlamış, ilerleyen dönemlerde bu
uygulamanın halka açık şirketler ve sigorta şirketlerini kapsayacak şekilde genişletilmiş, zamanla
bankalarla birlikte tüm finans kuruluşlarının da bağımsız denetim kapsamına dahil edilmiş olduğu
görülmektedir. Cevap B