MUHASEBE VE HUKUK

Birleşme Türleri

İşletmelerin gerek devralma gerekse yeni kuruluş şekildeki birleşmelerinde geçerli birleşme türleri TTK’nın 137/1. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede birleşen işletmeler; sermaye işletmeleri, şahıs işletmeleri, kooperatifler ve ticaret işletmeler açısından düzenlemektedir.

Devralan İşletme Devrolunan İşletme

Devralan İşletme Devrolunan İşletme

Sermaye İşletmeleri

Anonim Şirket

Limited Şirket

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket

Anonim Şirket

Limited Şirket

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket

Kooperatif

Kollektif Şirket

Komandit Şirket

Birleşme Süreci

Birleşmeye katılan işletmelerin yönetim organları tarafından hazırlanan birleşme sözleşmesi genel kurulun onayına sunulur. Genel kurulun onayı ile birleşme karara bağlanmış olmaktadır. Devrolunan ve devralan işletmelerin genel kurullarında yasada öngörülen yeter sayılara göre karar alınması gerekmektedir. Birleşme kararında genel kurulun onaylama şekilleri işletmenin hukuki statüsüne göre farklılık göstermektedir: Bunlar şöyle sıralanabilir:

6102 Sayılı TTK’ya göre yapısal değişikliklerin her üç türünün uygulanmasında bazı ortak ilkelerin gözününde bulundurulması gerekmektedir. TTK hükümleri ile; ortakların, ortaklık alacaklılarının ve işçilerin korunması; bunların haklarının ve alacaklarının güvence altına almayı amaçlamaktadır. TTK’ya göre yapısal değişiklere ilişkin ortak ilkeler şöyle özetlenebilir:

İnsanlar geleceklerini güvence altına almak, kaliteli bir yaşam sürmek, yalnız kalmamak, mutlu olmak, çocuk sahibi olmak gibi birçok nedenden dolayı evlenir. Evlilik müessesine hangi yönüyle bakılırsa bakılsın sonuçta bir çıkar ilişkisini ortaya çıkarmaktadır. Şirket evliliklerinde de çıkar ilişkisi temellerini oluşturmaktadır. İşletmeler şirket evliliklerini; işletmelerini büyütmek, kıt kaynakları daha verimli kullanmak, rekabet üstünlüğü sağlamak, çıkar veya iş amaçlı konsolidiasyon gibi birçok nedenden dolayı gerçekleştirirler. Küreselleşme, ekonomik krizler, teknoloji veya ar-ge transferi, pazar payını büyütme, yeni bir pazara girebilme, maliyet azaltma, siyasi faktörler ve stratejik işbirlikleri de işletmeleri birleşmeye iten önemli nedenler arasındadır.

Birleşmede Ortaklık Payları ve Haklarının Korunması

İşletme birleşmeleri devralma ve yeni kuruluş şeklinde gerçekleştiği daha önce kısımlarda belirtilmişti. Her iki birleşme türünde de ortakların haklarının sürekliliği ilkesi geçerlidir. Devrolunan işletmenin ortakları, mevcut ortaklık paylarının ve haklarının eşdeğerini devralan işletmeden isteme hakkına sahiptir.

Süreklilik ilkesi kapsamında ortakların isteme hakkı; birleşmeye katılan işletmelerin varlıklarının değeri, oy haklarının dağılımı ve önem taşıyan diğer unsurlar dikkate alınarak hesaplanır. Bu nedenle eğer devrolunan işletmenin ortağı oydan yoksun paylara sahipse, devralan veya yeni kurulan işletmede de oydan yoksun veya oy hakkına ilişkin paylar verilmektedir.

Tür Değiştirme Süreci

Tür değiştirmeye ilişkin denetimin sonuçlanmasından sonra şirket ortakları, tür değiştirmeye ilişkin planı, raporu, ara bilançoyu, denetim raporunu ve son üç yılın finansal tablolarını inceleyebilir. Yönetim organı tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini genel kuruldaki ortaklara tescil ettirir. Tür değiştirme tescil ile hukuki geçerlilik kazanmaktadır. Sürecin son işlemi olarak, tür değiştirme kararı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilir.

Bölünme Türleri

Türkiye’de işletme bölünmelerinin hukuksal yapısı öncelikle 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile düzenlemiştir. KVK’nın 19. Maddesinde “devir, bölünme ve hisse değişimi” başlığı altında işletme bölünmeleri; tam bölünme, kısmî bölünme ve hisse değişimi olarak üç temel şekilde ifade edilmektedir.

6102 Sayılı TTK’nın 159. Maddesinde ise, tam ve kısmi bölünme olarak iki temel bölünme türünden bahsedilmektedir. Bu durumda ortak bölünme türlerinden bahsedildikten sonra hisse değişimi hakkında da bilgi verilecektir. Ekonomik anlamda bölünme bir şirketin ayrı kısımlara ayrılmasını ifade eder.

İşletmelerin bölünme kararı almalarını etkileyen nedenleri şöyle sıralanabilir:

Tür Değiştirme Türleri

Eğer bir komandit şirket kollektif şirkete dönüşecekse;

Tam Bölünme

Tam bölünme, bir sermaye şirketinin infisâh ederek ortadan kalkması ve şirketin bilanço kalemlerinin iki veya daha fazla yeni kurulan ya da mevcut bir işletmeye paylaştırılması, devralan işletmelerde meydana gelecek sermaye artışını temsil eden hisselerin, anlaşılan kombinasyonda, devrolunan işletme hissedarlarına bedelsiz olarak verilmesidir.

İşletmeler ekonomik açıdan dikey, yatay ve karma birleşmeler gerçekleştirebilir. Dikey işletme birleşmeleri, işletmenin üretim sürecinde faaliyet gösteren işletmelerle birleşmenin gerçekleştirilmesidir.

Bu birleşmenin temel amacı, işletmenin piyasadaki rekabet gücünü arttırarak büyüyebilmektir. Yatay işletme birleşmeleri, işletmenin kendisi ile aynı faaliyet alanında faaliyet gösteren işletmelerle yapılan birleşmelerdir. Böylece bu tür birleşmeler; işletmelerin faaliyet alanını genişletmelerine, maliyet minimizasyonuna, pazar paylarını arttırmalarına yönelik yapılabilmektedir. Karma birleşmeler ise, üretim süreci dışında ve farklı sektörde faaliyet gösteren işletmelerle yapılan birleşmelerdir.