MUHASEBE VE HUKUK

Ülkesellik ilkesi, ortakların koruması ilkesi, ara bilanço ilkesi, bilgi edinme ilkesi, denetim ilkesi, alacaklıların ve işçilerin korunması ilkesi yapısal değişiklikte kabul edilen ilkelerdendir. Gizlilik ilkesi benimsenmemiştir.

İşletme birleşmesi, ayrı kuruluşları veya işletmeleri tek bir raporlama kuruluşu olarak bir araya getirmek
olarak tanımlanabilir. Ayrıca bir araya gelen kuruluşların veya işletmelerin birleşme öncesinde veya
sonrasında aynı taraf veya taraflar tarafından kontrol edilmesi ve kontrolün geçici olmaması işletme
birleşmesi olarak nitelendirilmektedir.

Devrolunan işletme, devralan işletmenin kontrolünü çeşitli şekillerde elde edebilmektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
a. Nakit, nakit benzeri veya diğer varlıklar (bir işletmeyi oluşturan net varlıklar da dahil olmak üzere) transfer edilerek,
b. Borç altına girerek,
c. Özkaynak payları ihraç ederek,
d. Birden fazla değişik şekilde bedel transfer ederek veya
e. Bedel transfer etmeden, yalnızca sözleşme yolu ile gerçekleşebilir.

İşletme birleşmeleri standardında birleşmenin gerçekleşmesi için temel dayanak “kontrolün el
değiştirmesi”dir. Birleşmenin nasıl yapıldığının veya birleşme sürecinde devrolunan işletmelerden birinin
veya birkaçının infisâh etmesinin bir önemi yoktur. Burada kontrol kelimesiyle ifade edilmek istenen
işletmelerden birinin diğerinin oy hakkının yarısından fazlasına sahip olma ya da bir işletmenin diğer
işletmenin yönetim kurulu veya buna denk kurul üyelerinin çoğunu atama ya da görevden alma hakkını
elde etmesi durumudur.

Verilen durum bir işletmenin farklı bir işletmeyi herhangi bir bedele katlanmadan sadece sözleşme hükümleri ile
kontrolü altına alması haline bir örnektir.

İşletmelerin temel kurulma amaçlarından birisi en yüksek kâra ulaşmaktadır. Bu amaç ise, işletme
yönetimini sürekli büyüme, gelişme ve rekabet edebilme yetenekleri ile işletmeyi donatmaya
zorlamaktadır. Yöneticiler bu yetenekleri hem işletme içinde hem de işletme dışında uygulamayı arzu
etmektedir. İçsel büyüme ile, işletmenin kaynaklarını yeni yatırımlara yönlendirerek işletme değerinin
arttırılması hedeflenmektedir. Dış büyüme ile ise, işletme dışındaki diğer işletmelere yatırım yapılarak ya
mevcut işletmenin yapısının güçlendirilmesi ya da yeni iş alanlarında söz sahibi olunması sağlanmaktadır.

Dış büyüme ile işletme dışındaki diğer işletmelere yatırım yapılarak ya mevcut işletmenin yapısının güçlendirilmesi ya da yeni iş alanlarında söz sahibi olunması sağlanmaktadır.

İşletmeler ekonomik açıdan dikey, yatay ve karma birleşmeler gerçekleştirebilir. Dikey işletme
birleşmeleri, işletmenin üretim sürecinde faaliyet gösteren işletmelerle birleşmenin gerçekleştirilmesidir.

TTK’da birleşme sözleşmesini imzalamaya yetkili organlar işletmenin hukuki statüsüne göre farklılık
göstermektedir. Buna göre; anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde müdür veya müdürler,
kollektif şirketlerde temsil yetkisini haiz kişi, komandit ve sermayesi paylara bölünmüş komandit
şirketlerde ise temsile yetkili komandite ortak veya ortaklar olarak tespit edilmiştir.

İşletmelerde yapısal değişikliklerden birisi olan tür değiştirme, işletmenin kuruluşunda kabul ettiği
hukuki statüsünü ihtiyaçlarını karşılamaması durumunda ortaya çıkmaktadır. İşletmeler tür değiştirmeyi
büyümeye yönelik yapabilecekleri gibi, kuruluş aşamasında planlanan hedeflere bağlı olarak tercih edilen
şirket türünün aslında gereğinden fazla özellikler barındırdığı görülerek küçülme gerçekleştirilir. Ancak
Türkiye’deki yasal düzenlemeler işletmelerin küçülmesine yönelik tür değiştirmeye izin vermemektedir.
Yani bir sermaye işletmesinin küçülerek bir şahıs işletmesine izin verilmemektedir.

İşletmeler şirket evliliklerini; işletmelerini büyütmek, kıt kaynakları daha verimli kullanmak, rekabet üstünlüğü sağlamak, çıkar veya iş amaçlı konsolidiasyon gibi birçok nedenden dolayı gerçekleştirirler. Küreselleşme, ekonomik krizler, teknoloji veya ar-ge transferi, pazar payını büyütme, yeni bir pazara girebilme, maliyet azaltma, siyasi faktörler ve stratejik işbirlikleri de işletmeleri birleşmeye iten önemli nedenler arasındadır.

Devrolunan işletme, devralan işletmenin kontrolünü çeşitli şekillerde elde edebilmektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir: a. Nakit, nakit benzeri veya diğer varlıklar (bir işletmeyi oluşturan net varlıklar da dahil olmak üzere) transfer edilerek, b. Borç altına girerek, c. Özkaynak payları ihraç ederek, d. Birden fazla değişik şekilde bedel transfer ederek veya e. Bedel transfer etmeden, yalnızca sözleşme yolu ile gerçekleşebilir. İşletme birleşmeleri standardında birleşmenin gerçekleşmesi için temel dayanak “kontrolün el değiştirmesi”dir. Birleşmenin nasıl yapıldığının veya birleşme sürecinde devrolunan işletmelerden birinin veya birkaçının infisâh etmesinin bir önemi yoktur.

İçsel büyüme ile, işletmenin kaynaklarını yeni yatırımlara yönlendirerek işletme değerinin arttırılması hedeflenmektedir. Dış büyüme ile ise, işletme dışındaki diğer işletmelere yatırım yapılarak ya mevcut işletmenin yapısının güçlendirilmesi ya da yeni iş alanlarında söz sahibi olunması sağlanmaktadır. Böylece içsel veya dışsal büyümek amacıyla gerçekleştirilen işletme birleşmeleri ile; işletmenin verimliliği arttırılmış, ölçek ekonomisinden faydalanılmış, bilgi göçü sağlanmış, finansman kolaylığı yaratılmış ve vergi avantajlarından yararlanılmış olmaktadır. İşletmeler ekonomik açıdan dikey, yatay ve karma birleşmeler gerçekleştirebilir. Dikey işletme birleşmeleri, işletmenin üretim sürecinde faaliyet gösteren işletmelerle birleşmenin gerçekleştirilmesidir. Bu birleşmenin temel amacı, işletmenin piyasadaki rekabet gücünü arttırarak büyüyebilmektir.

İşletmelerin gerek devralma gerekse yeni kuruluş şekildeki birleşmelerinde geçerli birleşme türleri TTK’nın 137/1. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemede birleşen işletmeler; sermaye işletmeleri, şahıs işletmeleri, kooperatifler ve ticaret işletmeler açısından düzenlemektedir.

Birleşmeye ilişkin anlaşma şartlarının oluşturulmasında; birleşecek işletmelerin ve birleşme tarihinin belirlenmesi, temel stratejik ilkelerin belirlenmesi, birleşme türünün tespit edilmesi, devralan veya yeni kurulan işletmenin varlıklarının ve kaynaklarının netleştirilmesi, ortakların, alacaklıların ve çalışanların haklarının korunmasına ilişkin birçok konuda fikir birliğine varılması gerekmektedir.TTK’nın 145. Maddesine göre, işletme birleşmesinin sözleşmeye dayandırılması ve geçerlilik kazanabilmesi içinde mutlaka yazılı şekilde yapılması öngörülmektedir. Hazırlanan sözleşmenin birleşmenin taraflarının yetkili mercileri tarafından onaylanması ve imzalanması gerekmektedir

TTK’da birleşme sözleşmesini imzalamaya yetkili organlar işletmenin hukuki statüsüne göre farklılık göstermektedir. Buna göre; anonim şirketlerde yönetim kurulu, limited şirketlerde müdür veya müdürler, kollektif şirketlerde temsil yetkisini haiz kişi, komandit ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ise temsile yetkili komandite ortak veya ortaklar olarak tespit edilmiştir

Birleşme kararında genel kurulun onaylama şekilleri işletmenin hukuki statüsüne göre farklılık göstermektedir: Bunlar şöyle sıralanabilir:

a. Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, esas veya çıkarılmış sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçüyle onaylanır.

b. Bir sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin, başka bir şirketi devralması hâlinde, komanditelerin tamamının birleşmeyi yazılı olarak onaylamaları gereklidir. c. Limited şirketlerde, sermayenin en az dörtte üçünü temsil eden paylara sahip bulunmaları şartıyla, tüm ortakların dörtte üçünün oylarıyla onaylanır.

d. Bir kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerinde, sermayenin çoğunluğunu temsil etmesi şartıyla, genel kurulda mevcut bulunan oyların dörtte üçüyle onaylanır.

e. Kooperatiflerde, verilen oyların üçte ikisinin çoğunluğuyla; kooperatife kayıtlı tüm ortakların dörtte üçünün kararıyla onaylanır.

f. Kollektif ve komandit şirketlerde birleşme sözleşmesinin oybirliğiyle onaylanması gerekir. Ancak, şirket sözleşmesinde birleşme sözleşmesinin bütün ortakların dörtte üçünün kararıyla onaylanması öngörülebilir.

Çalışanlara sağlanan kısa vadeli faydalar; ücret, maaş, sosyal güvenlik yardımları, ücretli yıllık izin ve ücretli hastalık izni, kâr paylaşımı ve ikramiyeler ve mevcut çalışanlara sağlanan parasal olmayan faydalar (sağlık yardımı, lojman, araç vb). • Çalışma dönemi sonrasında sağlanan faydalar; emekli maaşı, emeklilik sonrası hayat sigortası veya sağlık yardımı. • Çalışanlara sağlanan diğer uzun vadeli faydalar; uzun süreli işten ayrılmalar veya seyahat, jübile, iş göremezlik ödeneği. • İşten çıkarma tazminatları.

Ara bilanço ilkesi: Yapısal değişiklikler, bir ara bilanço bağlamında gerçekleştirilir. Yapısal değişiklik sürecinde varlıklarda ve kaynaklarda ortaya çıkan değişiklikler sadece ticari defterlerdeki hareketler ölçüsünde dikkate alınır. Kanun fiziki envanterin çıkarılmasına gerek duymamıştır. Doğru cevap D'dir.

Ülkesellik ilkesi uyarınca, Türkiye sınırlarını aşan birleşme ve bölünme Türk hukukunda mevcut değildir. Yapısal değişiklik sürecinde, yapısal değişiklik işlemlerinin işlem denetçisi aracılığıyla denetlenmesi kabul edilmiştir. Ve yine bu süreçte değişiklikten en çok etkilenecek alacaklıların ve işletme çalışanlarının haklarının korunması TTK’nın temel amaçları kapsamındadır. Bu doğrultuda I ve III no'lu önermeler yanlıştır. Doğru cevap B'dir.