MUHASEBE VE HUKUK - Deneme Sınavı - 9

Din kuralları, ahlak kuralları, görgü kuralları ve hukuk kuralları sosyal düzen kuralları içerisinden yer almaktayken ekonomik kurallar bu kurallar arasında yer almamaktadır.

Hukuk kuralları ile din, ahlak ve görgü kurallarına uyulmaması durumunda karşılaşılacak yaptırım maddi ve manevi yaptırım şeklinde ortaya çıkmaktadır. Din, ahlak ve görgü kurallarına uyulmaması manevi yaptırımı ortaya çıkarırken, hukuk kurallarına uyulmaması durumunda maddi yaptırımlar söz konusu olabilmektedir.

Ahlak kuralları iyilik-kötülük, doğruluk-yanlışlık gibi konulardaki değer yargılarıdır.

Tüm sosyal düzen kurallarının buluştuğu ortak nokta sosyal yaşamı düzenlemesidir.

Hukuk kurallarının üç temel öğesi bulunmaktadır. Bunlar;

Konu, irade ve yaptırımdır.

Hukuk kuralları kişilere sınırsız özgürlük sağlamaz. Ancak hukuk kuralları özgürlük sağlarken bazı kısıtlamaları da beraberinde getirir.

Harcamalar üzerinden alınan vergiler kişilerin gelirlerinden bağımsız olarak alınan vergilerdir. Asgari ücretle çalışan bir kişinin marketten 50 liralık bir alışveriş yapması sonucunda ödediği KDV ile bir holding yönetim kurulu başkanının aynı ürünleri alması sonucunda ödediği vergi aynı olmaktadır. Bu şekilde devletin herkesten eşit vergi alması durumu denkleştirici adalet fikrini ortaya koymaktadır.

Ceza, cebri icra, tazminat, geçersizlik, yokluk, kesin hükümsüzlük, göreceli hükümsüzlük, kısmi butlan, eksiklik ve iptal hukukta yer alan yaptırım türleridir. Manevi yaptırım ise hukuk kuralları dışındaki sosyal düzen kurallarının yaptırımlarında yer almaktadır.

Cebri icra, bir borç ilişkisinde borcunu kendi rızasıyla yerine getirmeyen borçlunun devlet gücü aracılığıyla bu borcunu yerine getirmesini sağlayan bir yaptırımdır. Örnekte, nafakayı ödemekle yükümlü kişi borcunu yerine getirmemekte ve bunun sonucu olarak devlet bu borcun ödenmesi için gerekli yaptırımı uygulamaktadır.

Eşlerden birinin evliyken başka bir evliliğe imza atması durumu bir mutlak butlan örneğidir. Eşlerden birinin ikinci defa evlenebilmek için birinci evliliğin ölüm, gaiplik gibi evliliğe son veren bir durumla ortadan kalkmış olmasını gerektirir. Bu sebeple karı kocadan birinin evlenmenin yapıldığı sırada evli olması durumunda, ikinci evlilik, mutlak butlanla sakattır.

Yöneticilere sağlanan bilgiler şunlardır: 

* İşletmesinin kâr-zarar durumu tespit edilir,
* İşletmenin belirli zaman dilimleri bazında başarı değerlemesi yapılabilir,
* İşletme sektördeki rakipleri ile karşılaştırılabilir,
* İşletmesinin finansal durumunu analiz ederek verimliliğini arttırıcı özel yönetim kararları alabilir,
* Satacağı malların maliyetini ve satış fiyatını daha doğru tespit edebilir,
* İşletmenin nakit akışı, borç-alacak ilişkisi düzenlenebilir,
* Devletine ödeyeceği vergi tutarını tespit edebilir,
* İşletmesine ilişkin istatistiksel bilgi üretebilir,
* İşletmenin geleceğine yön verecek stratejik planlar ve bütçeler hazırlanabilir,
* İşletmenin özkaynak yeterliliği test edilebilir,
* Anlaşmazlık durumunda bu defter ve belgelerini ispat aracı olarak gerekli mercilere sunulabilir.

Satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika faturadır.

Teslim alanın imzası faturada değil, sevk irsaliyesi ile irsaliyede yeralır.

Sevk irsaliyesi, malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcı; alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde ise alıcı tarafından düzenlenmesi ve mal ile birlikte bulundurulma zorunluluğu bulunan bir belgedir.

Malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşınması veya satılmak üzere bir komisyoncu veya diğer bir aracıya gönderilmesi durumunda da, malın gönderen tarafından sevk irsaliyesinin düzenlenmesi gerekmektedir.

VUK’nun 234. Maddesinde gider pusulası, fatura düzenlemek zorunda olanlar ile serbest meslek erbabının, belge düzenleme zorunluluğu bulunmayanlardan satın aldıkları mal veya hizmet için düzenleyip, söz konusu mal veya hizmeti satana imza ettirildiği bir belge olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle gider pusulası, belge düzenleme zorunluluğu bulunmayanlar tarafından verilmiş fatura hükmündeki belgelerdir.

Gider pusulasının içeriği VUK hükümlerine göre belirlenmektedir. Buna göre, gider pusulasında;
a. Düzenlenme tarihi ve sıra numarası,
b. Satın alınan mal veya hizmetin cinsi, miktarı ve bedeli,
c. Mal veya hizmeti satın alan ile satanın adı ve soyadı veya unvanı ve T.C. Kimlik numarası veya vergi kimlik numarası.

İşverenlerin ücret bordrosunda göstermek zorunda olduğu kısımlar VUK’nun 238/2 maddesinde belirtilmektedir. Buna göre ücret bordrosunda;
a. Hizmet erbabının adı ve soyadı ile vergi kimlik numarası veya T.C. Kimlik numarası,
b. Birim ücreti (aylık, haftalık, gündelik, saat veya parça başı ücreti),
c. Çalışma süresi veya ücretin ilgili olduğu süre ve
d. Ücret üzerinden hesaplanan vergilerin tutarı hakkında bilgi vermek zorunluluğu vardır.

Ayrıca Kanun, bordronun hangi aya ait olduğu belgenin üst tarafında gösterilmesi gerektiğini de belirtmektedir. İşverenler ücret bordrolarını, yukarıdaki esaslara uymak şartıyla diledikleri şekilde düzenleyebilmelerinde serbest bırakılmaktadır.

Muhasebe fişleri: tahsil fişi, tediye fişi ve mahsup fişinden oluşmaktadır.

Poliçe, kambiyo senetlerinden olup, bir kıymetli evraktır ve belirli bir alacağın belirlenmiş bir tarihte üçüncü bir şahsa veya emrine ödenmesini sağlayan bir senettir. Poliçe, VUK’nunda sadece 241. (164.) maddede açıklanırken, TTK’nında ise 671. – 775. Maddeler arasında geniş bir şekilde her yönüyle incelenmektedir.

Poliçe üçlü bir ilişkiyi düzenleyen senettir. Senedi düzenleyen (keşideci), diğer bir kişiye (muhatap), poliçede ismen gösterilmiş olan kimseye (lehtar), belirli bir bedeli ödeme emri verir. Bu ilişkide, keşideci senedi düzenleyen kimsedir ve senedin ilk borçlusudur. Lehtar senette alacaklı olarak görünen kişidir

TTK’nın 796. Maddesinde, lehtarın çeki ibraz süreleri düzenlenmektedir.
Buna göre;
a. Düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
b. Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenlenme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir.
c. İlk iki madde de yazılı süreler, çekte yazılı olan düzenlenme tarihinin ertesi günü başlamaktadır.
d. TTK Madde 797’de ise çek, takvimleri farklı olan iki yer arasında çekildiği takdirde; düzenlenme günü, ödeme yerindeki takvimin onu karşılayan gününe dönüştürülür

Bir işletmedeki günlük işlemler yevmiye defterine madde şeklinde kaydedilirken; büyük defterdeki hesaplarda sınıflandırılır.