MUHASEBE UYGULAMALARI

Envanter, bir işletmeye ait varlık alacak ve yükümlülüklerin belli bir tarihteki miktar ve değerlerinin tespit ve takdiridir.

Dönemsellik ilkesi gereği her faaliyet döneminin sonucu ayrı olarak tespit edilmelidir. Bunun için her faaliyet dönemi sonunda hesapların kapatılması ve takip eden dönem başında yeniden açılması söz konusudur. Böylelikle hem kayıtların devamlılığı hem de kontrolü sağlanmış olur.

Mali yılı, takvim yılı olan işlet- meler için faaliyet döneminin son günü olan 31 Aralık, dönem sonu envanterinin çıkarıldığı ve bilançonun düzenlendiği tarihtir.

Bir işletmenin başka bir işletmeye devri yapılırken çıkarılan envantere devirenvanteri; faaliyete son verme, tasfiye ve iflas durumlarında tasfiye memurları tarafından tasfiyenin başında ve sonunda çıkartılan envantere tasfiye envanteri veiflas envanteri adı verilir.

Envanter, kelime anlamı olarak sayım yapmak anlamında kullanılmakla bir- likte, Vergi Usul Kanunu’nda envanter çıkarmak “Bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir.” şeklinde tanımlanmıştır.

Sayım işlemleri üç aşamada gerçekleştirilir:

• Planlama ve hazırlık
• Sayım
• Sayım listelerinin hazırlanması

Sayımın kolay, hatasız ve kısa bir sürede yapılması önemlidir. Bu nedenle, her işletme, sayım işlemlerini yapmadan önce sayımın hangi sürede ve nasıl yapılaca- ğına ilişkin ön hazırlıklar yapa

Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun 78. maddesine göre değerleme yapılır- ken uyulması gereken ilkeler aşağıdaki gibidir:

Kapanış bilançosundaki değerler ile takip eden dönemin açılış değerleriaynı olmalıdır.

Değerlemelerde işletmenin sürekliliği esastır.

Varlıklar ve borçlar teker teker değerlenir.

Değerleme ihtiyatla yapılmalıdır.

Gelirler ve giderler gerçekleşme esasına göre finansal tablolara kaydedilme-

lidir.

Değerlemede kullanılan yöntemler, takip edilen dönemlerde de korunur.

Vergi Usul Kanunu’nun 261. maddesinde değerleme ölçüleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• Maliyet bedeli
• Borsa rayici
• Tasarruf değeri

• Mukayyet değer

• İtibari değer

• Vergi değeri
• Rayiç bedel
• Emsal bedeli ve ücreti

Borsada işlem gören yabancı paralar, borsa rayici üzerinden; borsada işlem göremeyenler ise Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen kurlar üzerinden değerlenir.

Karşılıklı pazarlık ortamında, bilgili ve istekli gruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır.

Envanter, bir işletmeye ait varlık alacak ve yükümlülüklerin belli bir tarihteki miktar ve
değerlerinin tespit ve takdiridir.

Bir işletmenin başka bir işletmeye devri yapılırken çıkarılan envantere devir envanteri; faaliyete son verme, tasfiye ve iflas durumlarında tasfiye memurları tarafından tasfiyenin başında ve sonunda çıkartılan envantere tasfiye envanteri ve iflas envanteri adı verilir.

Envanter işlemleri kapsamında yapılacak işlemler aşağıdaki sıraya göre gerçekleştirilir:

Sayımın kolay, hatasız ve kısa bir sürede yapılması önemlidir. Bu nedenle, her işletme, sayım işlemlerini yapmadan önce sayımın hangi sürede ve nasıl yapılacağına ilişkin ön hazırlıklar yapar. Bu hazırlık çalışmaları sırasında;
• Sayımın ne zaman yapılacağı,
• Hangi ambar ya da ambarlarda sayım yapılacağı,
• Nelerin sayılacağı,
• Sayım işlemlerinin kim ya da kimler tarafından yapılacağı gibi konular belirlenir.

Envanter listelerinin görünümü şirketten şirkete farklı olabilir. Bu konuda yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak, envanter listelerinde bulunması gereken asgari hususlar açıklanmıştır. Aşağıda örneği verilen envanter listesinde olduğu gibi bu listelerde; envanter tarihi, liste sayfa numarası, listeye kaydedilen varlığın sıra numarası, liste toplamları, envanterin kim tarafından yapıldığı, yetkili imzalar ve tabi ki sayım sonuçlarına ilişkin açıklamaların yer alması gerekir. Buna karşılık menkul kıymetlere ilişkin envanter listesinde; ihraç edenlere ilişkin bilgiler, menkul kıymetin türü, ihraç tarihi ve seri numarası, nominal ve alış bedelleri gibi bilgiler yer almalıdır.

Vergi Usul Kanunu’nun 261. maddesinde değerleme ölçüleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
• Maliyet bedeli
• Borsa rayici
• Tasarruf değeri
• Mukayyet değer
• İtibari değer
• Vergi değeri
• Rayiç bedel
• Emsal bedeli ve ücreti.

Kayıtlı değer olarak da bilinen mukayyet değer, bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen değeridir. Aşağıdaki iktisadi kıymetler, mukayyet değer ile değerlenirler:
• Senetsiz alacaklar ve borçlar
• Kuruluş ve örgütlenme giderleri
• Şerefiye
• Aktif geçici hesaplar
• Pasif geçici hesaplar

Vergi Usul Kanunu’na göre emsal bedelinin belirlenmesi aşağıdaki sıra ve esaslar doğrultusunda yapılmalıdır. Birinci sıra, ortalama fiyat esasıdır. Aynı cins ve türdeki mallardan önceki aylarda satış yapılmışsa emsal bedeli bu satışlardan hareketle hesaplanan ortalama satış fiyatıdır. Bu esasın uygulanması için aylık satış miktarının, emsal bedeli hesaplanacak her bir malın miktarına nazaran %25’ten az olmaması gerekir. İkinci sıra, maliyet bedeli esasıdır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için emsal bedeli belirlenecek malın maliyetinin tespit edilebilmesi gerekir. Bu durumda maliyet bedeline toptan satışlar için %5, perakende satışlar için %10 eklemek suretiyle emsal bedeli hesaplanır.
Üçüncü sıra, takdir esasıdır. Yukarıdaki yöntemlerin kullanılamaması durumunda, işletmenin başvurusu üzerine takdir komisyonu tarafından belirlenen değerdir.
Emsal bedelinin işletme tarafından belirlenmesi durumunda hesaplamaya
esas belge ve kayıtların saklanması gerekir

Türkiye Finansal Raporlama Standartlarında geçen değerleme ölçüleri aşağıdaki gibidir:

İşletmenin belirli bir dönemde elde ettiği gelirler ile bu gelirleri elde edebilmek için katlandığı giderler arasındaki farka kâr (giderler daha fazla ise zarar) denir. Üzerinden vergi hesaplanan (vergi matrahına) kâra, mali kâr denir. Ticari kâr ile mali kâr rakamlarının farklı olmasının üç önemli nedeni vardır;