MUHASEBE UYGULAMALARI - Deneme Sınavı - 17

Vergi mevzuatımıza göre bazı giderler, vergiye tabi kâr tutarının hesaplanmasında dikkate alınmaz. Bu giderlerin neler olduğu,  Gelir Vergisi Kanunu’nun 41. maddesi ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11. maddesinde tanımlanmıştır.

Yukarıda sayılanların dışında diğer yasalarda da tanımlanmış kanunen kabul edilmeyen giderler mevcuttur. Örneğin

İşletmenin 2011 yılı ticari kârı t350.000’dir. Yapılan inceleme sonucunda bu tutar içinde t40.000’nin vergiden istisna kazanç ve t90.000’nin kanunen kabul edilmeyen gider olduğu tespit edilmiştir.

Yukarıdaki verilerden hareketle işletmenin vergi tutarı aşağıdaki gibi hesaplanır.

    t   

Ticari kâr

350.000

Kanunen kabul edilmeyen giderler

90.000

istisna kazançlar (-)

(40.000)

Mali kâr

400.000

Kurumlar vergisi (% 20)

(80.000)

Sorunun çözümü:

    t   

Ticari kâr

50.000

Kanunen kabul edilmeyen giderler

10.000

istisna kazançlar (-)

(20.000)

Mali kâr

40.000

Kurumlar vergisi (% 20)

(8.000)

 Dönem sonunda tüm gelir ve gider hesaplarının kapatılarak,  Dönem Kârı veya Zararı hesabına devredildiği muhasebe kayıtlarına devir kayıtları denir.

Tek Düzen Muhasebe Sistemi’nde işletmenin asıl faaliyeti ile ilgili katlandığı giderler ve finansman giderleri, 700-799 kodlu hesaplarda tanımlanmıştır. Bu grupta yer alan hesaplar, işletme fonksiyonlarının esas alındığı 7/A ve gider çeşitlerinin esas alındığı 7/B seçenekleri olarak ikiye ayrılmıştır. Satış ciroları ve aktif büyüklüklerin- den (Tutarlar her yıl değişmektedir.) hareketle büyük işletmeler, 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar. Küçük şirketler ise iki seçenekten birini tercih edebilirler.

Yukarıda da açıklandığı üzere 7/A seçeneğinde giderler, fonksiyon esasına göre tanımlanmıştır. Ayrıca her gider hesabı için ayrı olmak üzere yansıtma hesapları ve standart maliyet yöntemini kullanmak isteyen şirketler için fark hesapları tanımlanmıştır. 7/A seçeneğinde gider hesapları ve yansıtma hesapları aşağıdaki gibidir.

710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ

Üretim fonksiyonu

Sanayi şirketleri

711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANS. HS.

720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI

730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ

Üretim fonksiyonu

Hizmet şirketleri

741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ

Araştırma fonksiyonu

Tüm şirketler

751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

Pazarlama fonksiyonu

761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANS. HESABI

770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ

Yönetim fonksiyonu

771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

780 FİNANSMAN GİDERLERİ

Finansman fonksiyonu

781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI

Tek Düzen Muhasebe Sistemi’ne göre küçük işletmelerin tercih edebileceği 7/B seçeneğinde gider hesapları, çeşitlerine göre ve aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.

790 İLK MADDE VE MALZEMELER

791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ

792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ

793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER

794 ÇEŞİTLİ GİDERLER

795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR

796 AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI

797 FİNANSMAN GİDERLERİ

798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI

Envanter çalışmaları sırasında yapılan tespitler:

Bankanın işletme lehine tahakkuk ettirdiği faiz geliri stopaja tabi kazançlar arasında yer almaktadır. Hâlen geçerli stopaj oranı % 15’tir. Banka faiz tahakkuku yaparken gerekli stopajı yapıp takip eden ay vergi dairesine yatırmakla yükümlüdür. Yapılan stopaj, işletme için peşin ödenen vergidir. Dolayısıyla faiz tahakkukuna ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

İşletmenin 2011 yılı ticari kârı t350.000’dir. Yapılan inceleme sonucunda bu tutar içinde t40.000’nin vergiden istisna kazanç ve t90.000’nin kanunen kabul edilmeyen gider olduğu tespit edilmiştir.

Yukarıdaki verilerden hareketle işletmenin vergi tutarı aşağıdaki gibi hesaplanır.

    t   

Ticari kâr

350.000

Kanunen kabul edilmeyen giderler

90.000

istisna kazançlar (-)

(40.000)

Mali kâr

400.000

Kurumlar vergisi (% 20)

(80.000)

 Sorunun çözümü:

    t   

Ticari kâr

150.000

Kanunen kabul edilmeyen giderler

85.000

İstisna kazançlar (-)

(0)

Mali kâr

235.000

Kurumlar vergisi (% 20)

(47.000)

Tek Düzen Muhasebe Sistemi’nde peşin tahsil edilen gelirler, 380 kodlu “Gelecek Aylara Ait Gelirler” ve 480 kodlu “Gelecek Yıllara Ait Gelirler” geçici hesaplarında izlenir.

Yukarıda da açıklandığı gibi gelecek on iki aydan kısa döneme ait bir gelir peşin tahsil edildiğinde,  Gelecek Aylara Ait Gelirler” geçici hesabına kaydedilir.

Ülkemizde gerçek kişilerin elde ettiği kira gelirleri, stopaja tabi olup hâlen geçerli olan stopaj oranı %20’dir.

Ülkemizde kurum kazancının bir bölümü, kanunlarda tanımlanmış koşullara uymak koşuluyla vergiden istisna tutulmuştur. İstisna kazançlar, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinde tanımlanmıştır. Ayrıca diğer kanunlarda tanımlanmış istisnalar da bulunmaktadır. Söz konusu istisnalar aşağıda özetlenmiştir.