MUHASEBE DENETİMİ

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Tözel testler finansal tablolarda yer alan tutar
ve açıklamalarından oluşan savların, gerçeği yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Şıklarda verilen diğer ifadeler kontrol testlerine ait bilgilerdir.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır. Eğer denetçi bir işletmede iç kontrol sisteminin işleyişini yetersiz bulursa veya bir iç kontrol sisteminin kurulmadığı sonucuna varması durumunda kontrol riski düzeyini en yüksek seviyede belirleyecektir. Çünkü işletmede hata ve düzensizliklerin hesaplara ve finansal tablolara yansıma olasılığını en yüksek düzeydedir. Güvenilir denetim sonuçlarına ulaşmak amacıyla uygulayacağı tözel testlerde örneklem büyüklüğünü genişletir veya tüm evreni denetlemek gibi stratejilere yönelebilir. Denetçi ancak işletmede kurulan iç kontrol sisteminin yeterli olduğu sonucunda ise uygulayacağı tözel testlerde örneklem büyüklüğünü azaltır.

Soruda numaralandırılmış olarak verilen kontrol testleri ve tözel testler denetim amacına göre uygulanan testler kapsamındadır. İşlem testleri, hesap kalanı testleri ve analitik incelemeler ise uygulanan verilere yapılan testler kategorisindedir.

Faaliyet döngüleri yaklaşımı ve finansal tablo kalemleri yaklaşımı denetim çalışmaları yürütülürken, denetimin planlanması ve örgütlenmesini kolaylaştırmak amacıyla, denetimi yapılacak işletmenin bölünmüş alt parçalarını ifade eden denetim alanlarını belirmek amacıyla kullanılan yaklaşımlardır.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Denetimin planlanma aşamasında analitik testler yapılmaktadır. İşlem testleri ve analitik testler kontrol ve tözel testlerin uygulanma aşamasında yapılabilir. Analitik testler ayrıca denetimin planlanma aşamasında da yapılmaktadır. Hesap kalanı testleri ise sadece tözel testlerin yapılması aşamasında kullanılmaktadır.

İşletme finansal tablo kalemlerine göre denetim alanlarına ayrıldığında hazır değerler, alacaklar, stoklar, yabancı kaynaklar ve gelirler ve giderler olmak üzere ayrılmaktadır. Faaliyet döngüleri yaklaşımına göre ise hasılat ve tahsilat döngüsü, satın alma ve ödeme döngüsü, üretim ve stok döngüsü, duran varlık döngüsü ve ücret döngüsü olmak üzere bölümlenmektedir. Dolayısıyla sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Şıklarda verilen diğer ifadeler hazır değerler konusunda yapılacak tözel testler kapsamındadır. Çünkü tözel testler finansal tabloların yer alan tutar ve açıklamalarından oluşan savların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Kontrol testleri işletmenin iç kontrol sisteminin doğal riskleri ne ölçüde önlediğini belirlemek için yapılır. Bu nedenle denetçi kontrol testlerini yaparken aslında işletmede iç kontrol zayıflığı olup olmadığını belirlemektedir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır. II, III ve V numaralı ifadeler alacaklar ile ilgili kontrol testleri kapsamındadır.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır. Denetçi yabancı kaynaklarla ilgili kontrol testleri kapsamında işletmede kredi onay sürecini inceleyip yeterli kontrol sağlayıp sağlamadığını inceleyebilir. Satıcıların gönderdikleri faturalar ile ticari borç hesapları karşılaştırılıp, fazla borç olup olmadığı kontrol edilebilir. Ödeme planlarının hazırlanıp hazırlanmadığını belirleyebilir. Şıklarda verilen diğer ifadeler denetçinin yabancı kaynaklarla ilgili yapacağı kontrol testleri kapsamındadır.

Denetim sürecini kısaca tekrarlayacak olursak; müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi, denetimin planlanması, denetimin yürütülmesi ve denetim raporunun hazırlanması şeklindedir. Bu süreçteki en önemli aşama denetimin yürütülmesi aşamasıdır.

Denetçi işletmenin iç kontrol sistemini değerlendirmeye denetimin planlama aşamasından başlar. Denetçi denetim müşterisini kabul ettikten hemen sonra, denetimi planlamak için, işletmenin iç kontrol sisteminin ön değerlemesini yapar.

İşlem testleri, muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi bu testlerin hedefinde işlemler vardır. Bu nedenle daha çok kontrol testlerinin yürütülmesi sırasında kullanılan bir test türüdür. Ancak işlem testlerinden zaman zaman
tözel testlerin yürütülmesinde de yararlanılır.

Tözel testlerin kapsamında finansal tablolardaki tutar ve açıklamalar bulunur. Denetçi bu tutar ve açıklamaların doğruluğunu, bir hata ve düzensizlik içerip içermediğini araştırır. Aslında finansal tablolarda yer alan tutarlar ve açıklamalar, işletme yönetiminin savları niteliğini taşır. Her bir finansal tablo kaleminde ortaya konan tutar ve açıklamalar o kalemin niteliğinden kaynaklanan farklı savlar içerebilir.

İşletme faaliyet döngüleri yaklaşımıyla denetim alanlarına bölünmek istenirse başlıca denetim alanlarına aşağıdakiler örnek verilebilir:
• Hasılat ve tahsilat döngüsü
• Satın alma ve ödeme döngüsü
• Üretim ve stok döngüsü
• Duran varlık döngüsü
• Ücret döngüsü

İşletme finansal tablo kalemleri yaklaşımıyla denetim alanlarına bölünmek istenirse başlıca denetim alanlarına aşağıdakiler örnek verilebilir:
• Hazır değerler
• Alacaklar
• Stoklar
• Yabancı kaynaklar
• Gelirler ve giderler

Dönen Varlıklar, işletmenin bir yıl veya bir hesap dönemi içinde paraya dönüşen veya tüketilen varlıklarından oluşur. Dönen varlıkların en önemli özelliği bilançonun en likit kalemlerini içermesidir. Bu nedenle, bilançodaki diğer gruplara göre daha riskli kalemlerden meydana gelir. Dönen varlıklardaki başlıca kalemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
• Hazır Değerler,
• Menkul Kıymetler,
• Stoklar,
• Ticari ve Diğer Alacaklar.

Dönen varlıkların diğer bilanço gruplarından daha likit ve riskli olduğunu yukarıda belirtmiştik. Dönen varlıkların içindeki Hazır Değerler kalemi ise Dönen Varlıkların, dolayısı ile bilançonun en riskli unsurlarını içerir. Bu nedenle denetim açısından da, yapısal riski, kontrol riski ve denetim riski en yüksek hesaplar bu kalemde yer alır. Hazır değerler kalemi aynı zamanda en çok değer hareketinin olduğu hesapları içinde barındırır.

Hazır değerler kaleminde yapılacak tözel testleri şöyle sıralayabiliriz:
• Denetçi kasa hesabının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla kasalardaki sayımları tekrarlamalı veya sayımların yapılmasına eşlik ederek gözlemlemelidir.

• Yabancı paranın değerlenmesinde uygun döviz kuru ile değerleme yapılıp yapılmadığı
kontrol edilmelidir. Bu tözel test ile aynı zamanda gelir tablosuna yansıyan Kambiyo Kârları ve Zararları da denetlenmiş olur.
• Bankalardan alınan hesap özetleri ile işletme kayıtları karşılaştırılır. Bankaların, işletmeye verdikleri mevduat faizinin gelir olarak kaydedilip kaydedilmediği denetlenir.
• Verilen çeklere ait dip koçanlarındaki tutarlarla, Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabına işlenen çekler karşılaştırılmalı, arada tarih, tutar farklılıkları olup olmadığı incelenmelidir. Verilen Çek ve Ödeme Emirlerindeki tutarların bankadan tahsil edilip
edilmediği, bankalar hesabının dökümü ile ayrıca karşılaştırılarak belirlenmelidir.

Denetçi gelir ve giderler konusunda aşağıdaki iç kontrolleri arayarak, bunların olması gerektiği gibi işleyip işlemediğini test etmelidir:

• Pazarlama bölümü, satış, sevkiyat ve tahsilat
işlemlerini ayırmış mıdır?
• Siparişler ve kesilen faturalar karşılaştırılıyor
mu?
• Satış fiyatını belirleme konusunda hiyerarşik
bir sırada yetkilendirme yapılmış mıdır?
• Giderlerin yapılmasına ilişkin yetkilendirme
ve onay söz konusu mudur?
• Giderleri yapanlar ve ödemeyi yapanlar ayrı
kişiler midir?

İşlem testleri muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir.