MUHASEBE DENETİMİ

(Tip II Hata) Defter değerini yanlış kabul riski; hesap kalanları gerçekte önemli yanlış beyan içermesine rağmen denetçinin örneklem sonuçlarına dayanarak hesap kalanlarının önemli yanlış beyan içermediği sonucuna varacak olması riskidir.

İstatistiki olmayan örnekleme, örnekleme riskinin kontrolü ve ölçümü için nesnel bir yol sağlamaz.

Örnekleme riskinin nesnel bir ölçüsünü sağlayarak sonuçların değerlemesine yardımcı olur.

Nitelik örneklemesi, seçilen bir örnekleme ve uygun denetim yordamlarının yapılmasına dayanan, kontrol yordamlarının başarısızlık oranlarını tahmin etmek için kullanılan istatistiksel bir örnekleme yöntemidir.

Yürütme aşamasında örneklem birimlerinin seçimi ve denetim yordamlarının yapılması söz konusudur.

Denetçinin denetim alanı ile ilgili olarak örnek­lem büyüklüğünü belirlemesinden sonra sıra ör­neklem birimlerinin seçimine gelir. Denetçi seçim yaparken aşağıdaki teknikleri kullanır;
• Rassal seçim
• Sistematik seçim
• Katmanlı seçim
• Blok seçim

Denetçiye, örnekleme risk düzeyini planlaması için gerekli olan örneklem bü­yüklüğünü küçültme olanağı veren ve daha çok, değişkenler örneklemesinde kullanılan Örneklem seçim tekniği Katmanlı seçimdir. Katmanlı seçimde ev­ren, katmanlara ayrılarak ayrı ayrı örneklemeye tabi tutulur ve böylece, büyük tutarların temsil edilmesine olanak verilir. Bu teknikle denetçi, evrenin değiş­kenliğini azaltarak tahminlerin daha isabetli olmasını sağlamış olur.

Blok seçimde örneklem, evrenden, zaman olarak veya fiziksel olarak birbirine çok yakın birimlerin (belgelerin) seçilmesi ile oluşur.

Nitelik örneklemesinde denetçinin öncelikle belir­lemesi gereken noktalar şunlardır;
• Kontrol test amaçlarını belirlemek,
• Kontrol politika ve yordamlarında sapmayı tanımlamak,
• Evreni tanımlamak,
• Örneklem birimini tanımlamak,
• Örneklem büyüklüğünü belirlemek.

Parasal Birim Örneklemesinde yüksek tutarlı kayıtların örnekleme girme şansları küçük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır.

Evrenin fiziksel yapılanmasını gösteren ve tüm evren birimlerini içeren listeye örnekleme çerçevesi adı verilir. Örnekleme çerçevesi evreni kapsayan ve birimlerin sınırlandırılmasına yarayan bir araçtır. Doğru yanıt B’dir.

Evren, denetçinin bilgi edinmek istediği ve aynı türden birimlerin oluşturduğu ana kütledir. Evren, denetçinin bir kontrol yordamının etkinliği ya da bir hesaptaki yanlışlığın boyutu gibi bazı özellikleri tahmin etmek istediği bir grup işlem veya bir hesap kalanını oluşturan kalemlerdir. Doğru yanıt C’dir.

Denetçi bütünleşmiş denetimin bir parçası olarak kontrollerin etkinliğini ölçmek için kanıt toplamada çoğunlukla örnekleme yöntemine başvurur. Denetçinin örneklemi değerlendirirken iki tür karar hatası yapma olasılığı vardır; düşük güven riski ve aşırı güven riskidir. İç kontrolün güvenilirliğini yanlış kabul riski, gerçekte iç kontroller etkin olmadığı (güvenilir olmadığı) halde denetçinin örneklem sonuçlarına dayanarak iç kontrollerin etkili (güvenilir) olduğu sonucuna varması riskidir. Bu durumda denetçi iç kontrole aşırı güveneceği için bu risk aşırı güven riski ve bu nedenle kontrol riskini çok düşük belirleyeceği için kontrol riskini çok düşük belirleme riski olarak da ifade edilmektedir.

Örneklem seçimi, denetçinin evreni yansıtacağına inandığı herhangi bir yöntemi kapsaması, istatistiki olmayan örneklemenin özelliklerinden biridir. Doğru yanıt A’dır.

İstatistiki örnekleme; evrendeki her bir birime örneklemde yer almak için eşit şans verecek şekilde rassal olarak yapılır. Doğru yanıt B’dır.

Tüm denetim türlerinde, örneklem büyüklüğünün belirlenmesindeşu faktörler önemlidir: Örneklem sonuçlarında arzu edilen güvence düzeyi (güven düzeyi), Kabul edilebilir hata oranı (kabul edilebilir hata), Tarihi hata oranı ( beklenen hata) dır. Doğru yanıt E’dir.

Örnekleme riski güven düzeyinin tamamlayıcısıdır. Denetçi, risk kavramının karşıtı olarak güvenilirlik ya da güven düzeyi kavramlarını kullanmaktadır. Denetçinin iç kontrolün yapısını değerlendirmesi, diğer testlerin yapısını ve kapsamını belirlediği için örnekleme riski çoğunlukla denetim riski gibi (%1 - %5) oluşturulur. Örneğin denetçi örnekleme riskini %4 olarak belirlemişse güven düzeyini %96 görüyor demektir. Doğru yanıt E’dir.

Denetim örneklemesi uygulamasının planlama aşamasında daha kesin sonuçlara ulaşılması; beklenen hata oranı ile kabul edilebilir hata oranının arasındaki fark tarafından belirlenir. Denetim standartları, örnekleme uygulamasındaki kesinlik kavramını yansıtmak için “örnekleme riski için tolerans” terimini kullanmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

 Örnekleme riski için tolerans = kabul edilebilir hata - beklenen hata oranı                                                  = %5 - % 1 = % 4

Denetçinin işletmenin iç kontrol etkinliğini anlamak için başvurması gereken örnekleme türü Nitelik Örneklemesi olmalıdır. Çünkü nitelik örneklemesi, işletmenin iç kontrolün etkinliğini sağlayacak yordamlara uyulup uyulmadığını ortaya koyan bir örnekleme türüdür. Nitelik örneklemesi ile belirli bir parasal hata üzerinde durulmaz, bir hatanın(veya bir sapmanın) oranı araştırılır.

Denetçinin, denetim standartlarına göre örnekleme süreci sırasında uyması gereken aşamalar şunlardır; Planlamada; Test amaçlarının belirlenmesi, evren özelliklerinin tanımlanması ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Yürütmede; örneklem birimlerinin seçimi ve denetim yordamlarının yapılması. Değerlemede; örneklem sonuçlarının değerlendirmesi yapılmalıdır. Doğru yanıt E’dir.