MUHASEBE DENETİMİ

Muhasebe denetimi yapan denetçiler, denetledikleri işletmenin iç kontrolünü incelemek zorundadırlar. Bu genel Kabul görmüş denetim standartlarınnın bir gereğidir. Denetçi bu şekilde finansal tabloların güvenilirliğini sağlamada işletme içi çabalar olarak tanımlayabileceğimiz iç kontrolle ilgili bir değerleme yapmış ve işletmedeki kontrol riskini tesbit etmiş olmaktadır. Kontrol riskinin belirlenmesi ise, daha sonraki çalışmaların planlanmasını ve tözel testlerdeki sınırlandırılabilecek alanların tesbitini sağlamaktadır. Soruda verilen üç öncülde doğru olduğundan, Doğru Cevap E seçeneği olur.

İç kontrol, işletmenin amaçlarına ulaşma konusunda makul bir güven sağlayabilir. Hiçbir iç kontrol işletme amaçlarına ulaşmada yüzde yüz garanti sağlamaz. Sadece makul yeterlikte bir güven sağlar. Bunun nedeni iç kontrolün kendi doğasında bulunan sınırlamalardır. Bunlar:
– Karar verme süreçlerinde istemeyerek yanlışlar yapılabilir. 
– İç kontrolün diğer bir sınırlaması, oluşturulacak kontrollerde maliyet-kar dengesinin dikkate alınması zorunluluğudur.
– İç kontrolle ilgili önemli bir diğer sınırlılık insan zayıflıklarından (doğası gereği) ortaya çıkabilecek basit hata veya yanlışlardır. 
– İç kontrolle ilgili en önemli sınırlılık ise hilelerdir. Bir veya daha fazla kişi anlaşmalı olarak kontrolleri bozabilir ve kendi menfaatleri için iç kontrolü sabote edebilir. 

biçiminde sıralanabilir. Ancak iç kontrol bir örgütteki tüm insanlar tarafından gerçekleştirilebilir ifadesi iç kontrolün tanımında geçen bir diğer unsur olup iç kontrolün sınırlamalarıdan biri değildir. Bu nedenle Doğru Cevap C seçeneği olur.

Faaliyetlerle ilgili amaçlar; işletme kaynaklarının etkin ve verimli kullanılışıyla ilgili olan amaç grubudur. Örneğin, işletme yönetiminin fire oranlarını yüzde birde tutmaya çalışması bir faaliyetsel amaçtır (I.).  Uygunluk ile ilgili amaçlar; işletmenin uyması gereken yasa ve düzenlemelerle ilgili olan amaç grubudur. Örneğin, tüm kredili satışların finans bölümünün belirlediği kredi politikasına uygun yapılması bir uygunluk amacıdır (II.). Finansal raporlama ile ilgili amaçlar; güvenilir finansal tablolar hazırlanması ile ilgili olan amaç grubudur. Örneğin, tüm alacakların eksiksiz kayıtlanması (bütünlük) bir finansal raporlama amacıdır (III.). Bu ifadelere göre Doğru Cevap B seçeneği olur.

Finansal tablo savları da bir işletme için finansal raporlama amaçları olarak belirlenebilir. Varlıklar veya borçlar verilen bir tarihte mevcuttur ve gelir ve giderler meydana gelmiştir (Gerçeklik). Finansal tablolarda yansıtılması gereken tüm işlemler ve hesaplar tablolarda yansıtılmıştır (Bütünlük). Varlıklar, verilen bir tarihteki işletmenin hakları ve borçları ise yükümlülükleridir (Sahiplik). Tüm varlıklar, borçlar, hasılar ve gider elemanları uygun biçimde ve doğru olarak değerlenmiştir (Değerleme ve Gidere dönüştürme). Finansal tabloların unsurları uygun biçimde sınıflanmış, tanımlanmış ve açıklanmıştır (Tam açıklama). Gelire dönüştürme bu amaçlar arasında yer almadığından Doğru Cevap E seçeneğidir.

İç kontrolle ilgili 1980’li yıllardan sonra yapılan çalışmalar detaylı bir tanım yapmak yerine onun unsurlarını açıklamaya yönelmiştir. COSO’da bu çalışmaların son halini oluşturmuştur. Bu çalışmaya göre iç kontrol beş temel unsurdan oluşmaktadır. COSO’ya göre iç kontrol unsurlarını;

• Kontrol çevresi
• Risk değerleme
• Kontrol eylemleri
• Bilgi ve iletişim
• İzleme

biçiminde sıralayabiliriz. Kontrol çevresi ilk iç kontrol unsuru olup Doğru Cevap A seçeneğidir.

Bir işletmedeki çalışanlarda kontrol bilinci oluşmasını sağlayacak faktörlere kontrol çevresi unsurları adı verilir. Kontrol çevresi unsurlarını;

• Dürüstlük ve etik değerler,
• Uzmanlığın dikkate alınması,
• Yönetim kurulu veya denetim komitesinin katılımı,
• Yönetim felsefesi ve faaliyet yaklaşımı,
• Örgütsel yapı,
• Yetki ve sorumluluk verme yöntemleri,
• İnsan kaynakları politikaları ve uygulamaları

biçiminde sıralayabiliriz. I., II. ve III. öncüllerin hepsi kontrol çevresi unsuru olup Doğru Cevap E seçeneğidir.

Risk analiz süreci iç ve dış kaynaklardan doğacak risklerin belirlenmesiyle başlar. Risk doğuran iç faktörler;

• Bilgi sistemlerinin süreçlerindeki bir bozulma,
• Yeni işe alınan personelin niteliği,
• Yönetimin sorumluluklarındaki bir değişim,
• İşletmenin eylemlerinin niteliği ve varlıklara erişebilen iş gören,
• Etkin olmayan bir yönetim kurulu veya denetim komitesi, 

biçiminde sıralanabilir. Müşteri ihtiyaçları ve beklentilerinin değişmesi durumu ise dış kaynaklardan doğacak riskler arasında yer almaktadır. Bu nedenle Doğru Cevap C seçeneği olur.

Politika, olası hata ve hileleri önlemek için ne yapılması gerektiği ile ilgili genel bir karardır. Bu politikaların uygulamaya geçirilebilmesi için yapılanlar ise, yordamları oluşturur. İşletmelerde kontrol eylemi olarak pek çok politika ve yordam uygulanır. Bunları değişik biçimlerde sınıflandırmak mümkündür. Genel olarak uygulanan kontrol eylemleri;

biçiminde sıralanabilir. Bu bilgilere göre Doğru Cevap C seçeneği olur.

Belirlenen kontrol riski düzeyi, bulma riskini ve bulma riski düzeyine göre daha sonra yapılacak tözel testlerin şekillenmesini doğrudan etkileyecektir. Bunun nedeni, bulma riskinin kontrol risk düzeyine göre belirlenmesidir. Bulma riski 

biçiminde formüle edilebilir. Buna göre Doğru Cevap A seçeneği olur.

İç kontrolle ilgili ilk tanımlamalar, AICPA tarafından 1940’lı yılların sonlarında yapılmış ve daha sonraki yıllarda da geliştirilmiştir

COSO 1992’de yayınladığı raporunda iç kontrolü şöyle tanımlamıştır: İç Kontrol; faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği, finansal raporlamanın güvenirliliği, gereken yasa ve diğer düzenlemelere uyum şeklinde üç grup altında belirtilebilecek işletme amaçlarına ulaşmada makul bir güven sağlamak için düzenlenmiş, bir işletmenin yönetim kurulu, yöneticileri ve diğer personeli tarafından gerçekleştirilen bir süreçtir.

İç kontrolle ilgili en önemli sınırlılık ise hilelerdir. Bir veya daha fazla kişi anlaşmalı olarak kontrolleri bozabilir ve kendi menfaatleri için iç kontrolü sabote edebilir.

Faaliyetlerle ilgili amaçlar: İşletme kaynaklarının etkin ve verimli kullanılışıyla ilgili olan amaç grubudur. Bu amaç grubuna yönelik iç kontrol kısmı, bir işletmenin performans ve karlılık hedeflerine ulaşmasına ve kaynakların zararlara karşı korunmasına yardım etmektedir.

İkinci bölümde üzerinde durulan aşağıdaki finansal tablo savları da bir işletme için finansal raporlama amaçları olarak belirlenebilir:
Varlıklar veya borçlar verilen bir tarihte mevcuttur ve gelir ve giderler meydana gelmiştir. (gerçeklik)
Finansal tablolarda yansıtılması gereken tüm işlemler ve hesaplar tablolarda yansıtılmıştır. (bütünlük)
Varlıklar, verilen bir tarihteki işletmenin hakları ve borçları ise yükümlülükleridir.
(sahiplik)
Tüm varlıklar, borçlar, hasılar ve gider elemanları uygun biçimde ve doğru olarak değerlenmiştir. (değerleme ve gidere dönüştürme)
Finansal tabloların unsurları uygun biçimde sınıflanmış, tanımlanmış ve açıklanmıştır. (tam açıklama)

İç kontrolle ilgili 1980’li yıllardan sonra yapılan çalışmalar detaylı bir tanım yapmak yerine onun unsurlarını açıklamaya yönelmiştir. COSO’da bu çalışmaların son halini oluşturmuştur. Bu çalışmaya göre iç kontrol beş temel unsurdan oluşmaktadır. COSO’ya göre iç kontrol unsurlarını şöyle sıralayabiliriz:
• Kontrol çevresi,
• Risk değerleme,
• Kontrol eylemleri,
• Bilgi ve iletişim,
• İzleme.

Rik doğuran iç faktörler ise şunlardır (Yılancı: 85):
• Bilgi sistemlerinin süreçlerindeki bir bozulma, işletmenin kontrol eylemlerini etkileyebilir.
• Yeni işe alınan personelin niteliği, eğitim
yöntemleri ve motivasyon, işletme içerisindeki kontrol bilincinin düzeyini etkileyebilir.
• Yönetimin sorumluluklarındaki bir değişim, uygulanan kontrol (tarzını) biçimlerini etkileyebilir.
• İşletmenim eylemlerinin niteliği ve varlıklara erişebilen işgören, kaynakların kötüye
kullanılmasına ve hilelere neden olabilir.
• Etkin olmayan bir yönetim kurulu veya
denetim komitesi, hata ve hileler için fırsatlar sağlayabilir.

Diğer şıklarda bulunan maddeler dış faktörlerdir.

Kontrol Eylemleri
İç kontrolun üçüncü unsuru kontrol eylemleridir. Kontrol eylemleri, bir işletmede olası hatave hileleri önlemek için oluşturulmuş politika ve yordamlardır. Kontrol eylemleri iç kontrolün en somut unsurunu oluşturur.

İşletmelerde kontrol eylemi olarak pekçok politika ve yordam uygulanır. Bunları değişik biçimlerde sınıflandırmak mümkündür. Genel olarak uygulanan kontrol eylemleri şöyle sıralanabilir:

Performans sonuçlarının incelenmesi

Bilgi sistemleri içerisindeki kontroller

Fiziksel Kontroller

Görevlerin Ayırımı'dır.

Risk analizi; risk değerleme süreç aşamasıdır.

İç Kontrol Soru Kağıdı
İç kontrol soru kağıdı, denetçiler tarafından iç kontrolle ilgili çok yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. İç kontrol soru kağıdı, bir işletmenin iç kontrol unsurlarının mümkün olabilecek tüm yönlerine ilişkin soruları içeren bir listedir

Sponsor Organizasyonlar Komitesi (COSO), iç kontrolle ilgili çok geniş kavramsal bir çerçeve çizmiştir.

COSO 1992’de yayınladığı raporunda iç kontrolü şöyle tanımlamıştır: İç Kontrol; faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği, finansal raporlamanın güvenilirliği, gereken yasa ve diğer düzenlemelere uyum şeklinde üç grup altında belirtilebilecek işletme amaçlarına ulaşmada makul bir güven sağlamak için düzenlenmiş, bir işletmenin yönetim kurulu, yöneticileri ve diğer personeli tarafından gerçekleştirilen bir süreçtir.

Doğru cevap A seçeneğidir.