MUHASEBE DENETİMİ

Denetimin planlanması sırasında aşağıdaki çalışmaların da yerine getirilmesi gerekir: • İşletmenin iç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskinin ön değerlemesi, • Önemlilik düzeyinin ön belirlemesi, • Denetim riskinin ön belirlemesi, • Denetim çalışmasını bölümleme ve denetim programının oluşturulması.

Denetim firması potansiyel müşteriyi kabul etmeden önce, onun hakkında ne tür bilgiler toplaması gerektiğini şöyle sıralayabiliriz: • Hangi sektörde faaliyet gösterdiği, sektörün kendine özgü özellikleri, • İşletme ile iş ilişkisinde bulunanların görüşleri, • Denetlenecek işletmenin finansal durumu, • İşletme yöneticilerinin ve sahiplerinin dürüstlüğü, • İşletmenin çalışma ortamı vb. gibi konularda bilgi toplar.

Denetimin Yürütülmesi Denetimin yürütülmesi sırasında denetçiler iki önemli test gerçekleştirirler. Bu testler uygunluk testleri (kontrol testleri) ve tözel testlerdir (maddi doğruluk testleri). Uygunluk testleri (kontrol testleri) işletmenin iç kontrol sistemi ile ilgilidir. İç kontrol sisteminin üç temel amacı vardır: işletmenin faaliyetlerinin yasalar ve diğer tüm düzenlemelere uygun olarak yürütülmesini sağlamak, finansal tabloların güvenirliğini sağlamak, işletmedeki faaliyetlerin etkin ve etkili bir şekilde yürütülmesini sağlamak.

Denetimde Kanıt Toplama Yordamları Denetçiler denetim işlerini yürütürken görüşlerini oluşturacak kanıtları toplamaları gerekmektedir.şu şekilde sıralanabilir: • Fiziki inceleme • Gözlem • Soruşturma • Doğrulama • Belgeleri inceleme • Yeniden hesaplama • Analitik inceleme

Denetim kanıtlarını çeşitli niteliklerine göre sınıflandırabiliriz: • Dış Kanıtlar – İç Kanıtlar: Dış kanıtlar işletmenin dışında oluşturulan ve elde edilen kanıtlardır. Örnek olarak satıcıdan alınan fatura, banka tahsil makbuzu, taşıma irsaliyesi, kira kontratı gibi. İç kanıtlar ise işletmenin içinde oluşturulan kanıtlardır. İşletmenin muhasebe defterleri, muhasebe bölümünün oluşturduğu belgeler, mizanlar, finansal tablolar iç kanıtlara iyi birer örnektir. Dış kanıtlar daha objektif bilgi sağlamaları nedeniyle, iç kanıtlara göre daha güvenilirdirler.

Denetimde Kanıt Toplama Yordamları Denetçiler denetim işlerini yürütürken görüşlerini oluşturacak kanıtları toplamaları gerekmektedir. Kanıtların toplanması için kullanılan çeşitli yordamlar bulunmaktadır. Burada sayılanlarla sınırlı olmamakla beraber, kullanılan yordamlar şu şekilde sıralanabilir: • Fiziki inceleme • Gözlem • Soruşturma • Doğrulama • Belgeleri inceleme • Yeniden hesaplama • Analitik inceleme

Denetimin yürütülmesi sırasında denetçiler iki önemli test gerçekleştirirler. Bu testler uygunluk testleri (kontrol testleri) ve tözel testlerdir (maddi doğruluk testleri). Uygunluk testleri (kontrol testleri) işletmenin iç kontrol sistemi ile ilgilidir.

Yeniden hesaplama, muhasebe kayıtlarına temel teşkil eden hesaplamaların denetçi tarafından yeniden hesaplanarak kontrol edilmesidir. Ancak muhasebe sürecinde çok sayıda hesaplama yapılmaktadır. Örneğin bir satış faturasının oluşturulması, amortisman hesaplama, hesapların borç veya alacak toplamlarının alınması bu hesaplamalara kolayca örnek olarak gösterilebilir. Bir denetçinin muhasebe bilgi sisteminde yapılan tüm bu hesaplamaları tekrarlayarak kontrol etmesi mümkün değildir.

Kanıt toplama maliyeti: Denetim standartları gereğince, denetim görüşüne ulaşmak için yeterli miktarda ve güvenilir kanıt toplanması gereklidir. Bu nedenle denetçi daha yüksek güvenirlikle bir görüşe varmak için kanıt sayısını arttırmak isteyebilir.

İç kanıtlar ise işletmenin içinde oluşturulan kanıtlardır. İşletmenin muhasebe defterleri, muhasebe bölümünün oluşturduğu belgeler, mizanlar, finansal tablolar iç kanıtlara iyi birer örnektir.

Denetim firması, müşterisinin finansal tablolarını oluşturan koşullar, olaylar, işlemler ve uygulamaları anlayabilmek için aşağıdaki bilgileri toplar: • İşletmenin hukuki yapısı, • Organizasyon yapısı, • Personel durumu, • Üretim süreci, • Müşteri ve tedarikçilerle olan ilişkileri, • Varsa yan faaliyetleri vb.

Denetim firması potansiyel müşteriyi kabul etmeden önce, onun hakkında ne tür bilgiler toplaması gerektiğini şöyle sıralayabiliriz: • Hangi sektörde faaliyet gösterdiği, sektörün kendine özgü özellikleri, • İşletme ile iş ilişkisinde bulunanların görüşleri, • Denetlenecek işletmenin finansal durumu, • İşletme yöneticilerinin ve sahiplerinin dürüstlüğü, • İşletmenin çalışma ortamı vb. gibi konularda bilgi toplar.

Denetçilerin yeterli sayıda kanıt toplamanın yanında, güvenilir kanıtlar toplamaları gerekir. Bir kanıtın güvenilirliğini etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar: • Kanıtın ilgili olması ,•Kanıtın kaynağı,• Kanıt elde etme zamanı,• Kanıtın nesnel olması

Denetçinin toplanması gereken kanıt sayısını belirlerken göz önünde bulunduracağı bazı faktörler vardır. Bunlar: • İncelenen kalemin önemlilik derecesi,• İncelenen kalemin risk düzeyi,• Kanıt toplama maliyeti,• Evrenin büyüklüğü' dür. 

evrenin büyüklüğü: Denetçilerin mutlak bir güvenilirlikle denetim görüşüne ulaşmak için, tüm işlemleri ve belgeleri inceleyerek kanıt toplamaları mümkün değildir. Böyle bir yaklaşım, denetimin maliyeti ve denetim süresi açısından olanaksızdır. Çünkü her hangi bir işlemin ve belgenin incelenmesi, o işlemin yapılması ve belgenin düzenlenmesi için gereken zamandan daha fazladır.

Sermaye Piyasası Kanununa göre denetim firmaları müşterilerine ait çalışma kağıtlarını düzenlenmelerini izleyen yıldan itibaren 5 yıl süre ile saklamak zorundadır. Bu çalışma kağıtlarının bir davaya konu olması durumunda ise, dava sonuçlanıncaya kadar saklanması zorunluluğu bulunmaktadır.

Çalışma Kağıtlarının Türleri Denetim sırasında elde edilen her türlü bilginin kayıt altına alınması için çalışma kağıtları kullanıldığından, çalışma kağıtları çok çeşitli olabilir. Çalışma kağıtları basit bir not şeklinde olabileceği gibi, listeler, tablolar, şekiller, kayıtlar şeklinde de olabilir. Ancak bir denetim sırasında standart olarak kullanılan çalışma kağıtları şunlardır: • Denetim planı ve programı,• Düzeltici ve yeniden sınıflandırıcı günlük defter kayıtları,• Hesap analiz tabloları (cetvelleri),• Çalışma mizanı,• Denetim notları' dır. 

Dış kanıtlar işletmenin dışında oluşturulan ve elde edilen kanıtlardır. Örnek olarak satıcıdan alınan fatura, banka tahsil makbuzu, taşıma irsaliyesi, kira kontratı gibi. İç kanıtlar ise işletmenin içinde oluşturulan kanıtlardır. İşletmenin muhasebe defterleri, muhasebe bölümünün oluşturduğu belgeler, mizanlar, finansal tablolar iç kanıtlara iyi birer örnektir

Doğru Cevap E'dir.

Denetimin yürütülmesi sırasında denetçiler iki önemli test gerçekleştirirler. Bu testler uygunluk testleri (kontrol testleri) ve tözel testlerdir (maddi doğruluk testleri). 

Denetçilerin işletmenin iç kontrol sistemini yeterli düzeyde tanımaları ve anlamaları, denetim standartlarına göre bir zorunluluktur. Çünkü iç kontrol sisteminin yakalayamadığı ve engelleyemediği bazı hataların finansal tablolara kadar yansıması riski vardır. Bu riske kontrol riski adı verilmektedir. Denetçi iç kontrol sistemini değerleyerek, iç kontrol risk düzeyini belirler.

Denetimde Kanıt Toplama Yordamları Denetçiler denetim işlerini yürütürken görüşlerini oluşturacak kanıtları toplamaları gerekmektedir. Kanıtların toplanması için kullanılan çeşitli yordamlar bulunmaktadır. Burada sayılanlarla sınırlı olmamakla beraber, kullanılan yordamlar şu şekilde sıralanabilir: • Fiziki inceleme • Gözlem • Soruşturma • Doğrulama • Belgeleri inceleme • Yeniden hesaplama • Analitik inceleme

Denetçi, soruşturma yapmak için işletme yöneticilerinden başlayarak, işletmede kilit rol oynayan personelle soruşturmasını sürdürür. Denetçinin soruşturma yapacağı kişileri doğru seçmesi çok önemlidir. Yetkisiz ve bilgisiz kişilerle yapacağı soruşturmalar denetçiyi yanıltabileceği gibi, denetçinin işletme içindeki saygınlığına zarar verebilir. Denetçi, soruşturma yaparak özellikle iç kontrol sisteminin işleyişi, iç kontrol konusunda yönetimin desteği, yetki ve sorumluluk hiyerarşisinin işleyişi gibi konularda önemli bilgiler edinebilir.

• Yıllık dosya: Denetçinin inceleme yapılan yıla ait çalışma kağıtlarından oluşan dosyadır. Her yıl yeniden oluşturulan bir dosyadır. Bu dosyada yer alabilecek bilgilere aşağıdakiler örnek olarak verilebilir. • Denetim sözleşmesi, • Finansal tabloların örneği, • Denetim planı ve programı, • İç kontrol ile ilgili incelemeler, akış şeması, soru formu, • Düzeltici ve yeniden sınıflandırıcı günlük defter kayıtlar, • Hesap analiz tabloları, • Çalışma mizanı, • Yazışmalar, notlar, listeler, • Denetim raporunun bir örneği.

Çalışma kağıtları denetçi tarafından iki ana dosyaya bölünerek saklanırlar: • Sürekli dosya: İşletme hakkında gelecek dönemlerde de kullanılması gereken, işletme hakkında temel ve genel bilgilerin bulunduğu çalışma kağıtlarından oluşan dosyadır. Bu dosyada yer alabilecek tipik bilgilere şunlar örnek verilebilir: • Şirket ana sözleşmesinin bir örneği, • İşletme hakkında genel bilgiler, • İşletme ortakları ile ilgili bilgiler, • Örgüt şeması, • Hesap planı, • Muhasebe yönetmeliği, • Geçmiş yıllarda iç kontrol sistemi hakkında elde edilen bilgiler, • Genel kurul, yönetim kurulu toplantı tutanaklarından önemli olanlarının örneği, • Önemli ve uzun vadeli sözleşmelerin örnekleri,• Geçmiş yıllara ait faaliyet ve denetim raporları, • Geçmiş yıllarda yapılan analitik incelemelere ait bilgiler, • Hisse senedi ve tahvillere ilişkin bilgiler, • Vergi beyannameleri ve ödemeleri ile varsa vergi cezalarına ait bilgiler.

Denetim işi, bir birini izleyen aşamalardan oluşan bir süreçtir. Bu süreç müşterinin seçilmesi ve kabul edilmesi ile başlar, denetim sürecinin planlanması ve denetimin yürütülmesiyle devam eder, denetim raporunun hazırlanmasıyla da sona erer.

Denetimin planlanması:

• Müşteri işletmeyi tanıma
• Analitik incemelerin yapılması
• Önemlilik ve denetim riskinin ön belirlenmesi
• Denetim programının hazırlanması

basamaklarından oluşur.

Denetim raporunun hazırlanması:

• Kanıtların değerlendirilmesi
• Denetim görüşünün oluşturulması
• Denetim raporunun hazırlanması ve müşteriye sunulması basamaklarından oluşur.

Müşterinin seçilmesi ve işin kabul edilmesi:

• Müşteri hakkında bilgi toplama
• Önceki denetçiler ile görüşülmesi
• Müşteriyi kabul etme, denetim sözleşmenin imzalanması basamaklarından oluşur.

Denetimin yürütülmesi:

• İç kontrol sisteminin değerlendirilmesi (kontrol veya uygunluk testleri)
• Tözel testler (maddilik testleri) basamaklarından oluşur.

Denetim firması potansiyel müşteriyi kabul etmeden önce, onun hakkında ne tür bilgiler toplaması
gerektiğini şöyle sıralayabiliriz:
• Hangi sektörde faaliyet gösterdiği, sektörün kendine özgü özellikleri,
• İşletme ile iş ilişkisinde bulunanların görüşleri,
• Denetlenecek işletmenin finansal durumu,
• İşletme yöneticilerinin ve sahiplerinin dürüstlüğü,
• İşletmenin çalışma ortamı vb. gibi konularda bilgi toplar.

Denetçilerin işletmenin iç kontrol sistemini yeterli düzeyde tanımaları ve anlamaları, denetim standartlarına göre bir zorunluluktur. Çünkü iç kontrol sisteminin yakalayamadığı ve engelleyemediği bazı hataların finansal tablolara kadar yansıması riski vardır. Bu riske kontrol riski adı verilmektedir.

Tözel (Asıl, kök.) testler (maddi doğruluk testleri) adından da anlaşılacağı gibi denetçinin yürütmesi gereken esas testlerdir.

Denetimde kayıt toplama yordamları:

• Fiziki inceleme
• Gözlem
• Soruşturma
• Doğrulama
• Belgeleri inceleme
• Yeniden hesaplama
• Analitik inceleme şeklinde sıralanmaktadır.

Analitik incelemeler değişik hesaplar arasında orantı veya başka bir şeklinde kurulabilecek ilişkilerin bulunduğu, bu ilişkilerin bir birini izleyen dönemlerde önemli sapmalar göstermeyeceği mantığından yararlanılarak gerçekleştirilen denetim yordamlarıdır.