MUHASEBE DENETİMİ - Deneme Sınavı - 9

Denetim sürecini kısaca tekrarlayacak olursak; müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi, denetimin planlanması, denetimin yürütülmesi ve denetim raporunun hazırlanması şeklindedir.

İşlem testleri, muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi bu testlerin hedefinde işlemler vardır. Bu nedenle daha çok kontrol testlerinin yürütülmesi sırasında kullanılan bir test türüdür. Ancak işlem testlerinden zaman zaman tözel testlerin yürütülmesinde de yararlanılır.

İki tür denetim testi vardır: Kontrol testleri (uygunluk testleri) ve tözel testler (maddi doğruluk testleri).

Kontrol testleri işletmenin iç kontrol sisteminin doğal riskleri ne ölçüde önlediğini belirlemek için yapılır.

Denetimin genel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

Sahiplik: Bu denetim amacı, finansal tablolarında yer alan varlıklar üzerindeki hakların sahibinin işletme olduğu, bir başka ifade ile işletmenin finansal tablolarında gösterilen varlıkların sahibinin işletme olduğu; finansal tablolarda gösterilen borç ve yükümlülüklerin de işletmeye ait (sahibinin işletme) olduğu savını araştırmaya yöneliktir.

Denetimin genel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

Bütünlük (tamlık veya eksiksiz olma): Bu denetim amacı, işletme yönetiminin, finansal tablolara yansıması gereken tutar ve açıklamaların, eksiksiz ve tam olarak finansal tablolara yansıtıldığı savını araştırmaya yöneliktir.

Dönen Varlıkların Denetimi

Dönen Varlıklar, işletmenin bir yıl veya bir hesap dönemi içinde paraya dönüşen veya tüketilen varlıklarından oluşur. Dönen varlıkların en önemli özelliği bilançonun en likit kalemlerini içermesidir. Bu nedenle, bilançodaki diğer gruplara göre daha riskli kalemlerden meydana gelir. Dönen varlıklardaki başlıca kalemleri şu şekilde sıralayabiliriz:

Hazır Değerlerin Denetimi

Dönen varlıkların diğer bilanço gruplarından daha likit ve riskli olduğunu yukarıda belirtmiştik. Dönen varlıkların içindeki Hazır Değerler kalemi ise Dönen Varlıkların, dolayısı ile bilançonun en riskli unsurlarını içerir. Bu nedenle denetim açısından da, yapısal riski, kontrol riski ve denetim riski en yüksek hesaplar bu kalemde yer alır. Hazır değerler kalemi aynı zamanda en çok değer hareketinin olduğu hesapları içinde barındırır. Denetçi bu kalemde yer alan hesapların denetimine daha fazla dikkat etmeli, kontrol testlerini ve tözel testleri uygularken, mümkün ise örneklem almak yerine, gerektiğinde tüm işlemler ve hesap kalanlarını incelemelidir.

Gelir tablosunun denetimi konusunda denetçinin gözeteceği iki özel denetim amacı vardır. Bunlar gerçekleşme ve tamlık, değerleme ve doğru sınıflandırmadır.

Aslında birçok gelir tablosu hesabını ilgilendiren işlem, iç kontrol sisteminde diğer hesaplarla ilgili kontroller sırasında kontrol edilmektedir. Ancak Satışlar Hesabı, işletmenin en önemli gelir hesabı olması ve işletmenin kârı üzerindeki etkisi nedeniyle denetçinin dikkat etmesi gereken bir hesaptır.

Tözel testler, finansal tablolarda yer alan tutar ve açıklamalarından oluşan savların, gerçeği yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tözel testler, doğrudan finansal tablolardaki tutar ve açıklamaların doğruluğunu belirleyen ayrıntılı testlerdir.

Analitik testlerde, işletmenin değişik yıllarına ait tutarlar, başka işletmelere ait bilgiler, sektör ortalamaları gibi verilerden yararlanılır ve incelenen dönemin tutarları ile karşılaştırılır. Analitik testler doğrudan bir denetim kanıtı elde etmemizi sağlamazlar. Ancak denetçiye incelenen tutarlarda, verilerde bir anormallik olup olmadığı konusunda işaret verir. Analitik testlere denetimin planlama aşamasında, kontrol testlerinin ve tözel testlerin yürütülmesi sırasında başvurulabilir.

Analitik testlerde, işletmenin değişik yıllarına ait tutarlar, başka işletmelere ait bilgiler, sektör ortalamaları gibi verilerden yararlanılır ve incelenen dönemin tutarları ile karşılaştırılır. Analitik testler doğrudan bir denetim kanıtı elde etmemizi sağlamazlar. Ancak denetçiye incelenen tutarlarda, verilerde bir anormallik olup olmadığı konusunda işaret verir. Analitik testlere denetimin planlama aşamasında, kontrol testlerinin ve tözel testlerin yürütülmesi sırasında başvurulabilir.

Muhasebe denetimi çalışmalarının son aşaması, denetimin tamamlanma süreci diyebileceğimiz şu aşamalardan oluşur:

Bilanço Tarihinden Sonraki Önemli Olayların Araştırılması

Denetçi bilanço sonrası önemli olayları ortaya çıkarabilmek için şu yordamları kullanabilir:

Son Değerlendirmelerin Yapılması

Denetim çalışmalarının sonlandırılması ve denetim görüşüyle ilgili son kararın verilmesi için, denetçi yapılan tüm çalışmaları son kez gözden geçirmelidir. Bu çalışmalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

İşletme Yönetiminden Beyan Mektubu İstenmesi

Denetçinin üzerinde görüş oluşturmaya çalıştığı finansal tabloların işletme yönetimi tarafından hazırlandığı açıktır. Ancak denetçiler işletme yönetiminden finansal tabloların usulüne uygun düzenlendiğini ve denetçiye çalışmaları sırasında herhangi bir sınırlama getirilmediğine ilişkin yazılı bir beyan almalıdırlar. Bu beyan denetçi için işletmeyle ilgili anlaşmazlık durumlarında güvence teşkil ettiği kadar işletme yönetiminin dikkatini bu hususlara yoğunlaştırmasına katkı sağlar.

Denetim raporu, denetçinin görüşünü açıkladığı önemli bir araçtır. Denetçi, mesleki deneyimini kullanarak görüşle    ilgili  kararını verecektir. Görüş bildirme biçimleri dört şekilde olabilir. Bunlar:

Olumlu Görüş  Dışında Görüş  Verme;