MUHASEBE DENETİMİ - Deneme Sınavı - 4

Görüşün Dayanağı: Bu bölümde öncelikle, denetimin (KGK) tarafından yayımlanan Türkiye Denetim Standartlarının bir parçası olan Bağımsız Denetim Denetim Standartlarına (BDS) uygun olarak yürütüldüğü belirtilir.Daha sonra sırası ile denetçinin finansal tabloların bağımsız denetimiyle ilgili olarak etik hükümler uyarınca şirketten ba- ğımsız olduğu ve söz konusu hükümler uyarınca etiğe ilişkin diğer sorumlulukların da yerine getirildiği belirtilir.Son olarak bağımsız denetim sırasında elde edilen bağımsız denetim kanıtlarının, görü- şün oluşturulması için yeterli ve uygun bir dayanak oluşturduğu ifade edilir

Dikkat Çekilen Hususlar Paragrafı, denetçinin finansal tablolarda sunulan veya açıklanan bir hususa kullanıcıların dikkatinin çekilmesinin gerekli olduğunu düşünmesi durumunda ortaya çıkar. Denetçi, muhakemesine göre, finansal tablolarda sunulan veya açıklanan bir husus doğrudur. Ancak bu hususa dikkat çekilmesi, kullanıcıların finansal tabloları anlamaları açısından temel teşkil edecek derecede öneme sahipdir. Böyle bir durumla kar- şılaşan denetçi raporuna Dikkat Çekilen Hususlar paragrafı ekler.

Denetçiler yapmış oldukları denetim çalışmaları sonucunda yazdıkları denetim raporu ve beyan ettikleri ğörüş nedeniyle işletme yönetimine ve üçüncü kişilere karşı sorumludurlar.Denetçiler denetim faaliyetleri sırasında genel kabul görmüş denetim standartlarının tüm gereklerini yerine getirmek zorundadırlar. Denetçiler genel Kabul görmüş denetim standartlarının gereklerini yerine getirmede kusurlu davranmışlar ve bu nedenle yanlış görüş beyan etmiş iseler, bu durumda hem işletme yönetimine hem de üçüncü kişilere karşı sorumlu olurlar. İşletme yönetimi veya üçüncü kişiler yanlış görüş nedeniyle zarar görmeleri durumunda, denetim firması ve denetçi aleyhine dava açma hakları ortaya çıkar.

Meslek Yasası’nın onikinci maddesi yeminli mali müşavirlerin tasdikten doğan sorumluluklarından bahsetmektedir.

Evren, denetçinin bir kontrol yordamının etkinliği ya da bir hesaptaki yanlışlığın boyutu gibi bazı özellikleri tahmin etmek istediği bir grup işlem veya bir hesap kalanını oluşturan kalemlerdir.

Denetim sürecini kısaca tekrarlayacak olursak; müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi, denetimin planlanması, denetimin yürütülmesi ve denetim raporunun hazırlanması şeklindedir. Bu süreçteki en önemli aşama denetimin yürütülmesi aşamasıdır.

Denetçi işletmenin iç kontrol sistemini değerlendirmeye denetimin planlama aşamasından başlar. Denetçi denetim müşterisini kabul ettikten hemen sonra, denetimi planlamak için, işletmenin iç kontrol sisteminin ön değerlemesini yapar.

İşlem testleri, muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi bu testlerin hedefinde işlemler vardır. Bu nedenle daha çok kontrol testlerinin yürütülmesi sırasında kullanılan bir test türüdür. Ancak işlem testlerinden zaman zaman
tözel testlerin yürütülmesinde de yararlanılır.

Tözel testlerin kapsamında finansal tablolardaki tutar ve açıklamalar bulunur. Denetçi bu tutar ve açıklamaların doğruluğunu, bir hata ve düzensizlik içerip içermediğini araştırır. Aslında finansal tablolarda yer alan tutarlar ve açıklamalar, işletme yönetiminin savları niteliğini taşır. Her bir finansal tablo kaleminde ortaya konan tutar ve açıklamalar o kalemin niteliğinden kaynaklanan farklı savlar içerebilir.

İşletme faaliyet döngüleri yaklaşımıyla denetim alanlarına bölünmek istenirse başlıca denetim alanlarına aşağıdakiler örnek verilebilir:
• Hasılat ve tahsilat döngüsü
• Satın alma ve ödeme döngüsü
• Üretim ve stok döngüsü
• Duran varlık döngüsü
• Ücret döngüsü

İşletme finansal tablo kalemleri yaklaşımıyla denetim alanlarına bölünmek istenirse başlıca denetim alanlarına aşağıdakiler örnek verilebilir:
• Hazır değerler
• Alacaklar
• Stoklar
• Yabancı kaynaklar
• Gelirler ve giderler

Dönen Varlıklar, işletmenin bir yıl veya bir hesap dönemi içinde paraya dönüşen veya tüketilen varlıklarından oluşur. Dönen varlıkların en önemli özelliği bilançonun en likit kalemlerini içermesidir. Bu nedenle, bilançodaki diğer gruplara göre daha riskli kalemlerden meydana gelir. Dönen varlıklardaki başlıca kalemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
• Hazır Değerler,
• Menkul Kıymetler,
• Stoklar,
• Ticari ve Diğer Alacaklar.

Dönen varlıkların diğer bilanço gruplarından daha likit ve riskli olduğunu yukarıda belirtmiştik. Dönen varlıkların içindeki Hazır Değerler kalemi ise Dönen Varlıkların, dolayısı ile bilançonun en riskli unsurlarını içerir. Bu nedenle denetim açısından da, yapısal riski, kontrol riski ve denetim riski en yüksek hesaplar bu kalemde yer alır. Hazır değerler kalemi aynı zamanda en çok değer hareketinin olduğu hesapları içinde barındırır.

Hazır değerler kaleminde yapılacak tözel testleri şöyle sıralayabiliriz:
• Denetçi kasa hesabının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla kasalardaki sayımları tekrarlamalı veya sayımların yapılmasına eşlik ederek gözlemlemelidir.

• Yabancı paranın değerlenmesinde uygun döviz kuru ile değerleme yapılıp yapılmadığı
kontrol edilmelidir. Bu tözel test ile aynı zamanda gelir tablosuna yansıyan Kambiyo Kârları ve Zararları da denetlenmiş olur.
• Bankalardan alınan hesap özetleri ile işletme kayıtları karşılaştırılır. Bankaların, işletmeye verdikleri mevduat faizinin gelir olarak kaydedilip kaydedilmediği denetlenir.
• Verilen çeklere ait dip koçanlarındaki tutarlarla, Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabına işlenen çekler karşılaştırılmalı, arada tarih, tutar farklılıkları olup olmadığı incelenmelidir. Verilen Çek ve Ödeme Emirlerindeki tutarların bankadan tahsil edilip
edilmediği, bankalar hesabının dökümü ile ayrıca karşılaştırılarak belirlenmelidir.

Denetçi gelir ve giderler konusunda aşağıdaki iç kontrolleri arayarak, bunların olması gerektiği gibi işleyip işlemediğini test etmelidir:

• Pazarlama bölümü, satış, sevkiyat ve tahsilat
işlemlerini ayırmış mıdır?
• Siparişler ve kesilen faturalar karşılaştırılıyor
mu?
• Satış fiyatını belirleme konusunda hiyerarşik
bir sırada yetkilendirme yapılmış mıdır?
• Giderlerin yapılmasına ilişkin yetkilendirme
ve onay söz konusu mudur?
• Giderleri yapanlar ve ödemeyi yapanlar ayrı
kişiler midir?

Muhasebe denetiminin son aşaması denetimin tamamlama işlemlerinin yapılması ve denetim raporunun hazırlanmasıdır.

Kullanılabilecek denetim yordamlarından
bazılarını şöyle sıralayabiliriz: (Bozkurt,356)
• İşletme çalışanlarıyla görüşmeler yapılabilir,
• Yönetim kurulu ve genel kurul toplantı tutanakları ve karar defterleri incelenebilir,
• Maliyeden işletmeyle ilgili bilgi alınabilir,
• İşletme avukatlarıyla görüşülebilir,
• İşletmenin ilişkide olduğu bankalardan bilgi alınabilir.

Denetim raporu, denetçinin görüşünü açıkladığı önemli bir araçtır.

Denetçi örnekleme yaparken aşağıdaki önemli sorulara cevap vermelidir:

Hangi evren ve örneklem birimleri ve hangi özellikler test edilmelidir? (Evren?)

Denetim testi için kaç kalem seçilmelidir?  (Örneklem büyüklüğü?)

Hangi kalemler örnekleme dâhil edilmelidir? (Seçim?)

Örneklemden tüm evren hakkında hangi çıkarımlar yapılabilir? (Değerlendirme?)

İstatistiki olmayan Örnekleme

Denetim yargısının sadece uygun örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde ve sonuçların değerlendirilmesinde gerekmesi nedeni ile seçim maliyetleri düşüktür.

Bu tür örnekleme, örnekleme riskinin kontrolü ve ölçümü için nesnel bir yol sağlamaz.

Bu yöntem denetçinin hesaptaki hatalar hakkında önceki beklentilerine dayanabilir.

Bu yöntemde örneklemin planlaması, seçimi ve değerlemesi daha az zaman alır.