MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ

Likidite oranları, işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü ölçmek, diğer bir ifade ile likidite riskini değerlendirmek, net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını saptamak için kullanılır.

Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. Cari oran, işletmenin her bir liralık kısa vadeli borcuna karşılık kaç liralık dönen varlığı olduğunu gösterir. Cari oranın hesaplanmasındaki amaç, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü ölçmek ve genel likidite durumunu yansıtarak işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya koymaktır.

Likidite oranı, her bir liralık nakitle ödenecek kısa vadeli borca karşılık paraya süratle çevrilebilen likit dönen varlık büyüklüğünü gösterir. Likidite oranı, cari oranı tamamlayan onu daha anlamlı kılan bir orandır. Özellikle stoklar gibi likiditesi göreli olarak daha düşük olan dönen varlık kalemlerinin dönen varlık toplamına dahil edilmemesi durumunda kısa vadeli yabancı kaynakların ödenebilirliğini gösterir.

Bu oran varlıkların yüzde kaçının yabancı kaynakla finanse edildiğini gösterir. Formülün payında kısa ve uzun vadeli yabancı kaynakların toplamı yer alırken formülün paydasında da toplam varlıklar yer alır. Orana finansal kaldıraç denilmesi, işletmenin ortakları ve işletmeye kredi verenlerin orana bakış açıları nedeniyledir.

Özsermaye oranı, varlıkların yüzde kaçının işletme sahibi veya sahipleri tarafından finanse edildiğini gösterir. Bu oranın göstermiş olduğu eğilim işletmenin uzun vadeli borç ödeme gücünü ortaya koyan, iyi bir ölçüdür. Oranın zaman içinde yükselme eğilimi göstermesi de finansal açıdan iyi bir yönetimin göstergesi olarak yorumlanır. Bu oranın yüksek olması işletmenin faiz yükünün göreli olarak düşük olduğunu ve uzun vadeli borçlarını ödeyememe nedeniyle mali yönden zor duruma düşme olasılığının az olduğunu gösterir. Ancak böyle bir durum aynı zamanda işletmenin nispeten düşük maliyetli uzun vadeli kredilerden yararlanmadığını da gösterebilir

Dönen varlık toplamı ile kısa vadeli borç toplamı arasındaki olumlu fark işletmenin “net çalışma sermayesi” olarak adlandırılır ve kısa vadeli borçlar ödendikten sonra günlük faaliyetlerin sürdürülmesi için kullanılabilecek dönen varlık büyüklüğünü yansıtır. Net çalışma sermayesi büyüklüğü tek başına bir işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü göstermez. Cari oran, kısa vadeli borç ödeme gücünün değerlendirilmesinde çok daha iyi bir ölçüdür.

Otofinansman, işletmenin kâr yedekleri, dönem net kârı ve geçmiş yıllar kârından oluşan, kârdan işletmede bırakılmış kısmıdır.

Ç: Devir hızının yüksek olması;

Net Kâr Marjı Oranı Bu oran dönem net kârının net satışlarına olan oranını gösterir ve aşağıdaki gibi hesaplanır. Net Kâr Marji = Dönem Net Kârı /Net Satışlar Formülün payında yer alan büyüklük tüm faaliyet sonuçlarını içeren vergi sonrası kâr büyüklüğüdür

Bu oran, işletme sahibi veya sahipleri tarafından sağlanan kaynağın bir birimine düşen kârın payını göstermektedir. Yani dönem kârının öz kaynakların yüzde kaçı oranında gerçekleşmiş olduğunu gösterir.

Genel kabul görmüş bir sınıflandırma şekli bulunmamakla beraber en yaygın şekliyle oranlar:

• Likidite oranları

• Finansal yapı oranları

• Faaliyet oranları

• Kârlılık oranları

Dönen varlık unsurları ile kısa vadeli borçlar arasnda ilişki kurulurken dönen varlık grubundan dikkate alnacak kalemlerin özelliklerine göre likidite oranları kendi içinde üçe ayrılabilir.

• Cari Oran (Üçüncü derece likit oran)

• Asit Test veya Likidite Oranı (İkinci derece likit oran)

• Nakit Oranı veya Disponibilite Oranı (Birinci derece likit oran)

Genel bir kural olarak cari oranın 2 olması yeterli görülmektedir?

Sürekli enflasyonist süreç içinde yaşayan ekonomilerde artan çalışma sermayesi (dönen varlık) esas itibarıyla kısa vadeli yabancı kaynak ile finanse edildiğinden cari oran düşük çıkmaktadır. Dolayısıyla 1,5 yeterli bir cari oran olarak kabul edilmektedir.

Nakit oranı, işletmenin bir anda satışları durduğu gibi alacakların tahsil edilememesi durumundaki borç ödeme gücünü gösterir. Oranın 0,20’nin (veya %20’nin) altına düşmemesi istenir. Oranın 0,20’nin altına düşmesi durumunda işletmenin para durumunda sıkışıklık doğar ve işletme yeni kredi bulmak zorunda kalabilir. Oranın yüksekliği de işletmede paranın iyi kullanılmayıp atıl kaldığını ve işletmenin para kazanma gücünü azaltarak geliri düşürdüğünü gösterebilir.

Oranın %50’nin üzerinde olması yabancı kaynakların payının öz kaynaklardan fazla olması anlamındadır. Oranın yüksek olması işletmenin spekülatif tarzda finanse edildiğini, kredi verenlerin emniyet payının dar olduğunu, işletmenin faiz ve borçlarını ödeyememe nedeniyle mali yönden güç duruma düşme olasılığının yüksek olduğunu gösterir. İşletmeye kredi verenler oranın küçük olmasını arzularlar. Çünkü işletmenin tasfiyesi hâlinde, işletmeye kredi verenler öz kaynakları yeterli olması hâlinde alacaklarını tahsil etme olanağını bulurlar.

“Şüpheli Alacaklar Karşılığı ve Alacak Senetleri Reeskontu” indirilmeden brüt tutarlar dikkate alınmalıdır. İşletmenin ana faaliyet konusu dışında kalan işlemlerden doğan alacakları (Personelden Alacaklar, Ortaklardan Alacaklar, İştiraklerden Alacaklar gibi) yer almamalı ayrıca; verilen depozito ve teminatlar da toplama dâhil edilmemelidir.

Dönen varlık unsurları ile kısa vadeli borçlar arasında ilişki kurulurken dönen varlık grubundan dikkate alınacak kalemlerin özelliklerine göre likidite oranları kendi içinde üçe ayrılabilir.

• Cari Oran (Üçüncü derece likit oran)

• Asit Test veya Likidite Oranı (İkinci derece likit oran)

• Nakit Oranı veya Disponibilite Oran (Birinci derece likit oran)

Cari Oran (Banker Oranı, İşletme Sermayesi Oranı): Cari oran, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

Kârlılık oranları ana hatlarıyla :

• Satışlara göre kârlılık oranları

• Kaynaklara göre kârlılık oranları

olmak üzere iki şekilde gruplandırılabilir.