MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ

Bilgiyi talep eden ile bilgiyi sunan arasında çıkar çatışması söz konusu olduğunda, sunulan bilginin yanıltıcı olma riskine karşı bilgiyi talep eden kişi; bağımsız denetim görüşüne başvurabilir, karşı tarafa güvenerek riske girebilir ya da istediği bilgiyi kendi başına elde edip kontrol ettirebilir.

İşletme içi bilgi kullanıcıları; işletme ortakları, yöneticiler ve çalışanlardır.

İşletme dışı bilgi kullanıcıları; yatırımcılar, kredi verenler, devlet ve toplumdur.

Kontrol, denetimden önce veya denetimin başlangıcından gelen faaliyettir. Revizyon, gözden geçirmek, tekrar incelemektir. Bağımsız denetim, sunulan finansal bilgiler ile önceden belirlenmiş ölçütler arasındaki uygunluğun bağımsız denetim teknikleriyle değerlendirilmesi ve raporlanmasıdır. Teftiş, bir şeyin aslını doğrusunu veya işlerin iyi yürütülüp yürütülmediğini anlamak için yapılan inceleme olarak tanımlanabilir. Denetim bir şeyin geneli için uygulanırken teftiş bu genel içinde özel durumlara uygulanır. Buna uygunluk denetimi de denir.

Uygunluk denetimi(kamu denetimi) işletmelerin faaliyetlerinin ya da işlemlerinin belirli yöntem ve kurallara, ilgili mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılır. Uygunluk denetiminde bir otoritenin belirlediği kurallara uyulup uyulmadığı denetlenir. Bağımsız denetim(finansal tablolar denetimi) bir işletmeye ilişkin finansal tabloların belirli muhasebe standartlarına uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği konusunda bir görüşe ulaşmak amacıyla finansal tabloların denetimini kapsar. İç denetimin (Faaliyet denetimi) amacı ise işletmelerin faaliyetlerinin verimliliğini ve etkinliğini değerlendirmektir.

Denetçiler; bağımsız denetçiler, kamu denetçileri, iç denetçiler olmak üzere üçe ayrılır.

Analitik inceleme başlığında bir standart yoktur.  Genel kabul görmüş denetim standartları arasında yer almamaktadır.

Raporlama standartlarını, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinde uygunluk standardı, muhasebe ilkelerinde değişmezlik standardı, yeterli açıklama standardı ve görüş bildirme standardı olarak ayırabiliriz.

Yeterli açıklama standardı, denetim raporunda aksi belirtilmedikçe mali tablolarda bilgi olarak yapılan açıklamaların yeterli sayılacağını belirtir. Kanıt toplama standardı, denetlenen mali tablolar hakkında görüş elde edebilmek ve bu görüşün açıklanmasına dayanak olmak üzere yeterli ve güvenilir kanıt toplanmasını öngörmektedir. Bağımsızlık standardı, denetçinin serbest meslek sahibi olarak çalışmasını, tarafsız ve dürüst davranış içinde olmasını öngörür. Mesleki dikkat ve özen standardı, denetçinin denetimi bütün dikkatini vererek, gerekli özeni göstererek yapmasını ister.

Muhasebe bilgi sistemi sırasıyla Girdi-İşlem-Çıktı aşamalarından oluşmaktadır.

Bilgi kullanıcıları işletme içi işletme dışı bilgi kullanıcıları olmak üzere ikiye ayrılır. İşletme ortakları, yöneticiler ve çalışanlar işletme içi bilgi kullanıcılarıdır. Yatırımcılar, kredi verenler, devlet ve toplum işletme dışı bilgi kullanıcılarıdır. Yöneticiler işletme dışı bilgi kullanıcısı değildir.

Finansal tabloların doğruluk ve güvenirliğini sağlamak için, bu konuda deneyim ve yetki sahibi olan üçüncü kişi bağımsız denetim yapan, bağımsız denetçidir.

Yönetimce belirlenmiş politika ve kuralların uygulanmasında iç kontrol sisteminin öncelikle kurulması gereklidir.

Muhasebe ilkelerinin muhasebe bilgi sisteminini bütün aşamalarında uygulanması önemli, ilgili, tarafsız, karşılaştırılabilir, zamanlı ve eksiksiz bilgi üretilip finansal tablolar şeklinde raporlanmasına olanak verir. Bu bakımdan finansal tabloların doğruluk ve güvenirliği sağlam görevi işletmenindir.

Denetim, muhasebe bilgi sisteminin çıktısı olan finansal tablolarla ilgilidir. Belgeler muhasebe bilgi sisteminin girdileridir. Muhasebe kayıtları ve tutulan defterler ise muhasebe bilgi sisteminin süreci içerisinde yer alır.

Kontrol, denetimden önce veya denetimin başlangıcında gelen faaliyettir. Amaçlara ulaşmak için alınan önlemler bir kontrol faaliyetidir. Herhangi bir şeyin istenilen şekilde sonuçlanması için veya belli bir hedefe ulaşmak için bazı önlemler alınır.

Uygunluk denetimi işletmelerin faaliyetlerinin ya da işlemlerinin belirli yöntem ve kurallara, ilgili mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla yapılır. Uygunluk denetiminde bir otoritenin belirlediği kurallara uyulup uyulmadığı denetlenir.

Kanıt toplama standardı çalışma alanı standartlarındandır. Diğer standartlar ise raporlama standartlarının içerisinde yer almaktadır. Çalışma alanı standartları ise planlama ve yardımcıların gözlenmesi standardı, iç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlendirilmesi standardı ve kanıt toplama standardıdır.

Denetçi, işletmece böyle bir değişikliğin yapılıp yapılmadığını araştırmak ve her durumda bunu raporunda açıklamak zorundadır. Eğer işletme tarafından önceki yıl benimsenmiş olan esaslar, kurallar ve uygulamalar sonraki yılda terk edilip yerlerine başkaları benimsenip uygulanmışsa, tutarlılık kavramına uyulmayıp ilkede değişikliğe gidilmiş olur.

Denetçi, denetim raporu ya mali tabloların bütünü hakkında bir görüşü, ya da bu konuda görüş bildiremeyeceğine dair bir açıklamayı içermelidir. Bunlar olumlu veya olumsuz olabileceği gibi şartlı veya görüş belirtmekten kaçınma şeklinde olabilir.