MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ - Deneme Sınavı - 8

Denetimin planlanması çalışmaları, risk esaslı denetim yaklaşımında “riskleri değerleme” aşamasını oluşturmaktadır. Denetçi müşteri işletmeden teklif alımından başlayarak önce işletmeyi tanımaya çalışmakta, onun hakkında ön değerlendirmeler yapmakta, bu arada kendi işletme riskini değerlemekte, şayet sözleşme aşamasına gelinmişse yapacağı denetim planı kapsamında denetim riskini değerlemekte ve tüm bunlara göre görüş oluşturmaya yönelik denetim prosedürlerini gerçekleştirmekte yani risklere karşılık vermektedir.

Kaynaklarının ve çalışanlarının yeteneklerinin yeterliliği, etik açıdan yapılacak değerlendirmeler içinde yer almaktadır.

İşletme riski; denetim kuruluşu veya denetçinin denetim işini kabulünden dolayı zarar görmesi, mesleki itibarının kayba uğraması olasılığıdır.

Denetçi denetim stratejisine uygun olarak denetim planını oluşturur. Planda; yapılacak risk değerlendirme prosedürlerine, daha ileri denetim prosedürlerinin yapısı, zamanı ve kapsamına yer verilir. Denetçi işletmenin yapısal sorunlarına ve risklerine çözüm üretecek bir faaliyeti planında yer vermez.

Hile (yolsuzluk) riski; yasal olmayan bir avantaj veya haksız bir kazanç sağlamak için aldatma dahil, idare, çalışan veya üçüncü kişilerle, yönetim arasından bir veya birçok kişinin kasıtlı bir eylem gerçekleştirmesi olasılığına denir.

UDS’ye göre her bir bağımsız denetim için en az üç asıl ve üç yedekten olmak üzere altı kişiden oluşan bir bağımsız denetim ekibi oluşturulması zorunludur. Dolayısıyla her bir bağımsız denetim, en az üç kişi olmak üzere işin gerektirdiği sayı ve nitelikte bağımsız denetçiden oluşan ekip tarafından gerçekleştirilir.

Denetçinin yapısal risk değerlemesi, hangi finansal tablo kalemlerinde yanlışlıklarla karşılaşma olasılığının en fazla veya en az olduğunun tahmin edilmesidir. Genel düzeyde yapısal risk değerlemesinde denetçinin dikkate alacağı başlıca faktörlerden biri de olağan dışı(rutin olmayan) işlemlerdir. Olağan işlemler genel işlemler olup yapısal riskin içinde yer almaz.

Önemlilik kavramı, eğer bir bilginin verilmemesi ya da yanlış verilmesi finansal tabloları kullanarak ekonomik kararlarını verecek olan kullanıcılarını etkileyebilecekse o bilgi önemliliğe sahip bir bilgidir. Bilginin eksikliği veya yanlışlığı durumlarında önemlilik hususunun olup olmadığına karar vermek için bilgi verilmeyen kalemin ya da hatalı verilen kalemin büyüklüğüne bakmak gerekir.

Bilgilere ve risk değerlendirme sonuçlarına göre denetim planı ve programı hazırlanır.

Kontrol riski düşük olarak tespit edilirse denetimde daha az örnekleme yapılır.

Önemlilik, risk, nitelik, ekonomik etkenler ve ana kütlenin büyüklüğü ve özelliği toplanacak kanıtın sayısını etkiler.

Kanıtın güvenilirliğini belirleyen unsurlar; kanıtın ilgili olması, kanıtın zamanlılığı, kanıtın kaynağı ve kanıtın objektifliğidir.

Destekleyici kanıtlar; çekler, faturalar, toplantı tutanakları ve doğrulamalar gibi kayıt ortamında var olan bilgilerin doğrulanmasında başvurulan kanıtlardır.

Gerçekleşme; mali tablolara ve kayıtlara aktarılan işlem ve olaylar gerçekten meydana gelmiştir. Tam olma ise; ele alınan bir faaliyet döneminde meydana gelen tüm işlem ve olaylar eksiksiz olarak kayıtlara yansıtılmasıdır.

Şekli denetim, bir işletmede tutulan muhasebenin şekil şartları açısından uyguluğunun araştırılmasıdır. Aralıksız denetim, ele alınan bir zaman kesiti içindeki tüm işlemlerle ilgili kayıt ve belgelerin tek tek gözden geçirilmesidir. İleriye doğru denetim, incelemenin belgelerden defter kayıtlarına, oradan da mali tablolara doğru yapıldığı denetim yöntemidir. Geriye doğru denetim ise incelemeye yönünün mali tablolardan başlayarak defter kayıtlarına ve buradan da muhasebe belgelerine indiği bir denetim yöntemidir.

Şekli denetim, bir işletmede tutulan muhasebenin şekil şartları açısından uyguluğunun araştırılmasıdır. Aralıksız denetim, ele alınan bir zaman kesiti içindeki tüm işlemlerle ilgili kayıt ve belgelerin tek tek gözden geçirilmesidir. İleriye doğru denetim, incelemenin belgelerden defter kayıtlarına, oradan da mali tablolara doğru yapıldığı denetim yöntemidir. Maddi denetim; İşlemlerin gerçek ve amaca uygun olarak defter ve hesaplara doğru kayıtlanıp kayıtlanmadıklarını inceleyen denetim türüdür.

Belge incelemesi; muhasebe kaytlarından geriye doğru gidilerek işleme konu belgenin incelenmesidir. Analitik inceleme ise; mali tablolarda yer alan veriler arasında var olduğu Kabul edilen anlamlı ilişkilerin araştırılarak gözden geçirilmesidir.

Alfa riski, iç kontrol yeterince güvenilir olduğu halde denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağlayamadığı sonucuna varmasıdır. Beta riski, iç kontrol yeterince güvenilir olmadığı halde denetçinin örneklemden elde ettiği sonuçlara bakarak iç kontrolün yeterli güveni sağladğı sonucuna varmasıdır. Yanlış ret riski, örneklem sonuçları hesap kalanlarında maddi bir hata olduğunu desteklemekle birlikte, maddi bir hata olmaması riskidir. Yanlış Kabul riski, örneklem sonuçları hesap kalanlarında maddi bir hata olmadığını desteklemekle birlikte, maddi bir hata olma riskidir.

Denetçi kontrollerin etkinliğinin test edilmesi sürecinde elde edilen bulgular bir işletmede etkin iç kontrollerin varlığını gösterirse maddi doğruluk testlerinin kapsamı sınırlandırılabilir. Bu durumda denetçinin çok fazla çalışma yapmasına gerek kalmaz. Çünkü söz konusu işletmede önemli yanlışlık riskinin düşük olduğu kabul edilir. Buna karşın etkin olmayan iç kontrollerin bulunduğu bir işletmede ise yapılacak maddi doğruluk testlerinin kapsamı artırılmalıdır.

Denetim Kanıtları; denetlenen bilgilerin önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini belirlemek amacıyla denetçi tarafından kullanılan her türlü bilgi, belge ve kayıtlardır.