MODERN SOSYOLOJİ TARİHİ

Coser özellikle George Simmel’in çatışmayı karşılıklı bir etkileşim sürecinde bir sosyalleşme biçimi olarak gören yaklaşımından etkilenir. Buna göre yapısal gereksinimleri gereği hiç bir grup tam bir uyum hâlinde olamaz, grup oluşumu (formation) konsensüsün olduğu kadar çatışmanın da ürünüdür ve bu açıdan çatışma, grup oluşumunda önemli bir toplumsal işleve sahiptir. Doğru cevap A'dır.

Grup içi çatışma, grup üyelerinin toplumsal sisteme meşruluk kazandıran değerleri artık paylaşmamasından kaynaklanıyorsa, yani çatışma ilişkinin üzerine kurulduğu temel değerleri ve varsayımları sorguluyorsa, o zaman çatışma grup yapısı açısından bir tehdit oluşturuyor demektir, yani olumsuz işlevseldir. Bu bağlamda, iki eş arasında süregiden bir evlilik ilişkisinde evin gelir giderleri veya çocukların eğitimi ile ilgili olarak eşler arasında ortaya çıkan bir çatışma olumlu işlevsel, bunun aksine aile ve evlilik kurumunun gereksizliği veya benzeri bir konuda ortaya çıkan bir çatışma ise olumsuz işlevsel olarak kabul edilecektir. Doğru cevap B'dir.

C.Wright Mills, 1916 yılında ABD’de, Texas’ta sigorta komisyoncusu bir baba ve ev kadını bir annenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Texas ve Wisconsin Üniversitelerinde eğitim görmüş, Maryland ve Columbia Üniversitelerinde ders vermiştir. Mills’in en önemli eserleri arasında 1951 tarihli Beyaz Yakalılar: Amerikan Orta Sınıfları (White Collar: The American Middle Classes), Hans Gerth ile birlikte kaleme aldığı 1953 tarihli Karakter ve Toplumsal Yapı (Character and Social Structure), 1956 tarihli İktidar Seçkinleri (The Power Elite) ve 1959 tarihli Sosyolojik İmgelem veya Toplumbilimsel Düşün (The Sociological Imagination), Dinle Yankee: Küba’da Devrim (1960) ve Marksistler (1962) sayılabilir. Mills 1962 yılında hayata veda etmiştir.

Lewis Coser, Berlin’de Musevi bir banker babanın oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Hitler iktidara gelene dek Almanya’da kalmış, daha sonra Paris’e, daha sonra da hayatının geri kalanını geçirdiği ABD’ye geçmiştir. Coser, çatışmanın çözümlenmesi açısından önemli katkılarda bulunmuş, Simmel’in bu konudaki düşüncelerini geliştirmeye çalışmıştır. Chicago, California ve New York State Üniversitelerinde dersler
vermiş olan Coser ayrıca Brandeis Üniversitesi’nde sosyoloji bölümünü kurmuştur. Bir dönem (1975) Amerikan Sosyoloji Derneği’nin başkanlığını da yapan Coser’in en 
önemli eserleri arasında Toplumsal Çatışmanın İşlevleri (1956), Sosyolojik Teori (1964), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları (1970), Açgözlü Kurumlar (1974) ve Çatışma ve Uzlaşma (1984) sayılabilir. Coser 2003 yılında Massachusetts’te hayata veda etmiştir.

Ralf Dahrendorf, Hamburg’da Alman bir politikacının oğlu olarak doğmuştur. 16-17 yaşlarını bir toplama kampında geçirmek zorunda kalan Dahrendorf, Hamburg Üniversitesi’nde felsefe ve filoloji alanında aldığı eğitime sosyoloji alanında devam etmiştir. Özellikle Karl Popper’ın düşüncelerinden etkilenmiş olan Dahrendorf (Slattery, 2010:181) toplumsal açıklamaların genel ilkelerini belirlemek ve çatışmayı oluşturan etkenleri ortaya koymakla ilgilenmiştir (Wallace ve Wolf, 2004: 140). Dahrendorf akademik kariyerinin yanı sıra politik alanda da bir kariyer yapmış, Alman Parlamentosu’nun bir üyesi olmuş, Sir unvanı almaya ve İngiltere’de Lordlar Kamarası’nın ömür boyu üyesi olmaya hak kazanmış, Avrupa toplulukları komisyonunda dış ilişkiler, eğitim, bilim ve araştırmalardan sorumlu üye olarak çalışmıştır (Wallace ve Wolf, 2004: 139). Çok sayıda ödüle sahip olan Dahrendorf ’un en önemli eserleri arasında Sanayi Toplumunda Sınıf ve Sınıf Çatışması (1959), Almanya’da Toplum ve Demokrasi (1967), Yeni Özgürlük (1975), Yaşam Şansları (1979) ve Modern Sosyal Çatışma (1988) sayılabilir. Dahrendorf, 2009 yılında yaşama veda etmiştir.

Ralf DAHRENDORF (1929-2009) Ralf Dahrendorf, Hamburg’da Alman bir politikacının oğlu olarak doğmuştur. 16-17 yaşlarını bir toplama kampında geçirmek zorunda kalan Dahrendorf, Hamburg Üniversitesi’nde felsefe ve filoloji alanında aldığı eğitime sosyoloji alanında devam etmiştir. Özellikle Karl Popper’ın düşüncelerinden etkilenmiş olan Dahrendorf (Slattery, 2010:181) toplumsal açıklamaların genel ilkelerini belirlemek ve çatışmayı oluşturan etkenleri ortaya koymakla ilgilenmiştir (Wallace ve Wolf, 2004: 140). Dahrendorf akademik kariyerinin yanı sıra politik alanda da bir kariyer yapmış, Alman Parlamentosu’nun bir üyesi olmuş, Sir unvanı almaya ve İngiltere’de Lordlar Kamarası’nın ömür boyu üyesi olmaya hak kazanmış, Avrupa toplulukları komisyonunda dış ilişkiler, eğitim, bilim ve araştırmalardan sorumlu üye olarak çalışmıştır (Wallace ve Wolf, 2004:
139). Çok sayıda ödüle sahip olan Dahrendorf ’un en önemli eserleri arasında Sanayi Toplumunda Sınıf ve Sınıf Çatışması (1959), Almanya’da Toplum ve Demokrasi (1967), Yeni Özgürlük (1975), Yaşam Şansları (1979) ve Modern Sosyal Çatışma (1988) sayılabilir. Dahrendorf, 2009 yılında yaşama veda etmiştir.

Lewis COSER (1913-2003) Lewis Coser, Berlin’de Musevi bir banker babanın oğlu
olarak dünyaya gelmiştir. Hitler iktidara gelene dek Almanya’da kalmış, daha sonra Paris’e, daha sonra da hayatının geri kalanını geçirdiği ABD’ye geçmiştir. Coser, çatışmanın çözümlenmesi açısından önemli katkılarda bulunmuş, Simmel’in bu konudaki düşüncelerini geliştirmeye çalışmıştır. Chicago, California ve New York State Üniversitelerinde dersler vermiş olan Coser ayrıca Brandeis Üniversitesi’nde sosyoloji bölümünü kurmuştur. Bir dönem (1975) Amerikan Sosyoloji Derneği’nin başkanlığını da yapan Coser’in en önemli eserleri arasında Toplumsal Çatışmanın İşlevleri (1956), Sosyolojik Teori (1964), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları (1970), Açgözlü Kurumlar (1974) ve Çatışma ve Uzlaşma (1984) sayılabilir. Coser 2003 yılında Massachusetts’te hayata veda etmiştir.

Marx’ın yaşadığı dönemde, kapitalist sistemde üretim araçlarının hem mülkiyeti hem de kontrolü aynı kişilerin, yani burjuvazinin tekelindeydi. Başka bir ifadeyle, burjuvazi hem işletmenin/fabrikanın yasal mülk sahibiydi hem de yöneticisiydi. Öte yandan proleterya ise üretim araçlarının hem mülkiyetinden hem de kontrolünden yoksun olarak yaşayabilmek için emek gücünü satmak zorunda olan bir sınıftı. Yirminci yüzyılda ise Dahrendorf ’a göre teknolojinin gelişmesi ve dev şirketlerin ortaya çıkmasıyla birlikte üretim araçlarının mülkiyeti ile kontrolü birbirinden ayrışmaya başlamış, büyük şirketler tıpkı işçiler gibi emek gücü kiralanan uzman yöneticiler (managers) tarafından yönetilmeye başlamış, böylelikle şirket sahipleri ile şirketi yönetip kontrol edenler, denetleyenler önemli ölçüde birbirinden ayrışmaya başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

C.Wright Mills, 1916 yılında ABD’de, Texas’ta sigorta komisyoncusu bir baba ve ev kadını bir annenin oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Texas ve Wisconsin Üniversitelerinde eğitim görmüş, Maryland ve Columbia Üniversitelerinde ders vermiştir. Mills’in en önemli eserleri arasında 1951 tarihli Beyaz Yakalılar: Amerikan Orta Sınıfları (White Collar: The American Middle Classes), Hans Gerth ile birlikte kaleme aldığı 1953 tarihli Karakter ve Toplumsal Yapı (Character and Social Structure), 1956 tarihli İktidar Seçkinleri (The Power Elite) ve 1959 tarihli Sosyolojik İmgelem veya Toplumbilimsel Düşün (The Sociological Imagination), Dinle Yankee: Küba’da Devrim (1960) ve Marksistler (1962) sayılabilir. Mills 1962 yılında hayata veda etmiştir.

Sosyolojik İmgelem, Mills’in aynı zamanda eleştirel nitelikteki sosyolojik yaklaşım ve yöntemini en açık şekilde sergilediği çalışmalarından biri olarak bilinir. Nitekim bu çalışmasında Mills, Amerikan sosyolojisini adeta iki zıt kutba bölen, bir tarafta büyük boy kuramlarla, öte tarafta ise ayrıntılarla uğraşan mikrobakışlı ampirist yaklaşımların her ikisine de sert eleştiriler getirir.Mills altı yıl sonra 1959’da yayınladığı “Sosyolojik İmgelem” (veya “Toplumbilimsel Düşün”) adlı eserinde ise bir yandan bireysel sorunlarla kamu meselelerini ayrıştırmış, bir yandan da ikisini ilişkilendirmeye çalışmıştır. Mills için sosyolojik imgelem günümüz insanının tam da gereksinim duyduğu şeydir. Ona göre günümüz insanının “kendisinin dışındaki dünyada ve kendi benliğinde olup bitenleri anlamasını sağlayacak düşünsel bir nitelik” kazanmaya gereksinimi vardır ve bu düşünsel niteliği de Mills sosyolojik imgelem (ya da toplumbilimsel düşün) yeteneği olarak tanımlamaktadır.

Dahrendorf'un kuramında, postkapitalist toplumda otorite konumunda olanlar ve bundan dışlanmış olanlar şeklinde iki sınıf bulunur. Doğru cevap C'dir

Mills’in “Beyaz Yakalılar” adlı eseri 1950’lerde Amerika’da giderek büyüyen bir sınıf olan beyaz yakalı orta sınıfın statüsü ile ilgilidir. Mills’e göre, 20. yüzyılda daha çok küçük çaplı girişimcilerden ve küçük mülk sahiplerinden oluşa “Eski ve bağımsız durumdaki orta sınıfın yanı sıra, şirketleşme çatısı altında toplanan Amerikan toplumunda beyaz yakalılardan oluşan yeni ve bağımlı bir orta sınıf daha ortaya çıkmıştır”. Mills, özellikle 19. yüzyılın ilk dönemlerinde Amerikan toplumunda çalışan nüfusun beşte dördüne
yakınının kendi hesabına çalışan eski orta sınıf üyelerinden oluştuğunu, 1940’larda ise çalışan nüfusun sadece beşte birinin bu eski orta sınıf içinde yer aldığını, geriye kalan ve hayatını çalışarak kazanmak zorunda olanların önemli bir bölümünün ise yeni orta sınıf üyelerinden, maaşlı çalışan beyaz yakalılardan oluştuğunu belirtir

Bilinç yükseltme hareketlerinden sonra kadınların erkeklerle fırsat eşitliği talepleri Dahrendorf’a göre daha önce gizil olan çıkarların bilinçli amaçlar olarak ortaya çıkmasını, dolayısıyla da yarı grup olan kadınların çıkar grupları kurarak örgütlenmelerinin bir örneğini temsil eder. Dahrendorf, çıkar gruplarının sosyolojik anlamda grup çatışmasının gerçek aktörleri olduğunu belirtir. Doğru cevap B'dir.

II- III- IV numaralı maddeler işlevselciliğe karşı yapılan eleştiriler arasında yer alır. Amerikan sosyolojisinin ana akım yaklaşımı olan ya­pısal işlevselciliğin, sosyolojik teoride önemli bir etkiye ve ağırlığa sahip olmakla birlikte özellikle 1950’lerden sonra farklı cephelerden birbiri ile bağlantılı çok sa­yıda eleştiri almaya başladığı belirtilmişti. Bu eleştiriler arasında işlevselciliğin si­yasal olarak muhafazakâr olduğu ve statik yapılar üzerinde odaklandığı, toplum­sal değişme ile başa çıkamadığı ve toplumsal çatışmayı yeterince analiz etmediği yönündeki eleştiriler başta gelmektedir. I ve V numaralı maddelerin konuyla bir ilişkisi yoktur. Doğru cevap C seçeneğidir.

A, C, D ve E seçeneklerinin soru kökünde verilen tanımla bir ilişkisi yoktur. Mills, işlevselciliğe yönelik özellikle 1950’li ve 1960’lı yıllarda daha da artan eleştirilerin başını çekenlerden biri olarak bilinmektedir. C. Wright Mills, işlevselciliğin hâkim olduğu, Marksist teorinin ise büyük ölçüde ihmal edildiği, Amerikan sosyoloji ge­leneğinde Marksist geleneği canlı tutmaya çalışan birkaç istisna sosyologdan biri olarak kabul edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

A, B, C ve D seçenekleri C. Wright Mills’in Amerikan sosyolojisi içinde dışlanmasının sebepleri arasında yer almaz. İşlevselciliğe getirilen en önemli eleştirilerden bazıları Amerikan sosyolojisi için­de radikal bir yere sahip olan C. Wright Mills’ten gelmiştir. Mills, kendisi Marksist olmamakla birlikte Amerikan sosyolojisi içinde Marksist geleneği sürdürmeye ça­lışmıştır. Özellikle Mills’in yaşadığı dönemde Amerikan sosyolojisinde Marksist düşünce geleneğini takip eden sosyologların sayısı oldukça azdır. Mills, bu yapı içinde hem Marksist geleneği sürdürmeye çalışması hem de Amerikan sosyoloji­sinde o dönemin en baskın teorisi olan Parsons’ın yapısal işlevselciliğine yöneltti­ği eleştiriler nedeniyle Amerikan sosyolojisi içinde radikal bir pozisyonda kalmış ve dışlanmıştır Doğru cevap E seçeneğidir.

Endüstriyel Toplumda Sınıf ve Sınıf Çatışması (1959: 157) adlı çalışmasında toplumu, bir yüzü çatışma bir yüzü konsensüs olan iki yüzlü bir madalyona benzetir. Ona göre toplumsal gerçeklik hem uyumlu hem de çatışmalı bir doğaya sahiptir ve bu nedenle çatışma ile uyum toplumsal yaşamda birbirini tamamlayan artı ve eksi kutuplar gibi bir arada görülür ve biri olmadan diğeri de olamaz. Nihayetinde bir çatışmadan söz ediyorsak daha önce uyumlu olan veya en azından çatışma içermeyen bir ilişkinin varlığını da kabul ediyoruz demektir.
Bu nedenle Dahrendorf da Coser gibi sosyolojik teori içinde çatışma teorisi ile konsensüs teorisi olmak üzere iki farklı yaklaşım olduğunu ve bu yaklaşımların her birinin toplumsal gerçekliği açıklamada kısmi olarak kullanılabileceğini savunur. Buna göre konsensüs teorisi, toplumdaki değerler birliğini ve bu değerler birliğinin toplumsal düzenin oluşması ve korunmasındaki etkisini incelemelidir. Öte yandan, çatışma teorisi ise toplumdaki çıkar çatışmalarını ve de otoritenin zorlayıcı gücünün (coercion) toplumsal düzenin korunmasındaki etkisini incelemelidir.

Soru kökünde verilen tanım “sosyolojik imgelem”le alakalıdır. Sosyolojik imgelem bireylerin kişisel yaşamlarındaki sorun­larla toplumsal düzeydeki sorunlar arasındaki ilişkiyi görebilecek bir bakış açısına veya yeteneğe sahip olmalarıdır.Sosyolojik imgelem,Mills’in aynı zamanda eleştirel nitelikteki sosyolojik yak­laşım ve yöntemini en açık şekilde sergilediği çalışmalarından biri olarak bilinir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Coser’in toplumsal çatışmayı analiz ederken özellikle George Simmel’in formel sosyoloji geleneğine bağlı kaldığı bilinmektedir. Simmel’in çatışma analizinden oldukça etkilenen Coser, Amerikan sosyologlarını da çatışmayı Simmelin bıraktığı yerde terk etmekle eleştirir. Coser özellikle George Simmel’in çatışmayı karşılıklı bir etkileşim sürecinde bir sosyalleşme biçimi olarak gören yaklaşımından etkilenir. Buna göre yapısal gereksinimleri gereği hiç bir grup tam bir uyum hâlinde olamaz, grup oluşumu (formation) konsensüsün olduğu kadar çatışmanın da ürünüdür ve bu açıdan çatışma, grup oluşumunda önemli bir toplumsal işleve sahiptir.

Mills, “Yavaş ve küçük küçük çalışmalarla mikro bakışlı bir yığın inceleme ve araştırmalar yaparak, küçük küçük kum tanecikleri toplayıp tepe­ler yapan karıncalar gibi...” bilim inşa etmeye çalıştığını düşündüğü soyutlanmış ampirizm ile grand teorinin her ikisini de “sosyal bilimlerde asıl beklenen görev­leri yüklenmekten bile bile kaçınmakla” eleştirmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.