MODERN SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

“Grand Teori”den sonra da Mills, “Soyutlanmış Ampirizm/Deneyimcilik” (Abstracted Empiricism) adını verdiği ve gündelik yaşamın toplumsal ve tarihsel bağlamlardan soyutlanmış, önemsiz ayrıntılarına gömülü olduğunu düşündüğü aşırı ampirist yaklaşımları eleştirir. Soyutlanmış ampirizm/deneyimcilik genel olarak örnekleme süreciyle seçilmiş bireylerle yapılan mülakatlardan elde edilen dataların işlenmesi ve bulunan sonuçların istatistiksel bildirimler şeklinde ifade edilmesi şeklinde bir yönteme dayanmaktadır.

Coser çatışmayı çözümlerken George Simmel’in çatışma üzerine olan görüşlerinden oldukça etkilenmiş ve çatışmanın toplumsal yarar sağlayabileceği yönündeki düşünceyi büyük ölçüde Georg Simmel’in Çatışma adlı klasik eserini yeniden formüle ederek geliştirmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Coser çatışmanın bütün toplumlarda var olduğunu ve de bütün toplumların çatışmadan kurtulmak için gerginlikleri ve düşmanlıkları kanalize edecek mekanizmalar oluşturma yoluna gittiklerini belirtir. Bu mekanizmalar genellikle düşmanca duyguların ve saldırgan eğilimlerin yapıyı parçalamadan dışarıya atılmasını sağlayan “emniyet süpabı” kurumları (“safety-valve” institutions) aracılığıyla işlerler. Coser bu noktada “emniyet süpabı” kurumlarının düşmanlıkların dışarı atılmasını sağlayarak ilişkilerin daha da kötüleşmesini engellemeleri bakımından grup yapısının korunmasına katkıda bulunduklarını belirtir. Öte yandan Coser “emniyet supabı” kurumlarının, toplumsal yapının korunmasına hizmet etmekle birlikte aslında tamamlanmamış bir işlevi yerine getirdiklerine de dikkat çeker. Nitekim emniyet supabı kurumları, yapıda birtakım yeni düzenlemeler yapacak ve temel çözümler sunacak mekanizmalardan çok gerilimin boşalmasını sağlayan geçici çözümler sunacak mekanizmalar olarak oluşturulmuşlardır. Doğru yanıt D'dir.

Marx’ın yaşadığı dönemde, kapitalist sistemde üretim araçlarının hem mülkiyeti hem de kontrolü aynı kişilerin, yani burjuvazinin tekelindeydi. Burjuvazi hem işletmenin/fabrikanın yasal mülk sahibiydi hem de yöneticisiydi. Öte yandan proleterya ise üretim araçlarının hem mülkiyetinden hem de kontrolünden yoksun olarak yaşayabilmek için emek gücünü satmak zorunda olan bir sınıftı. Yirminci yüzyılda ise Dahrendorf ’a göre teknolojinin gelişmesi ve dev şirketlerin ortaya çıkmasıyla birlikte üretim araçlarının mülkiyeti ile kontrolü birbirinden ayrışmaya başlamış, büyük şirketler tıpkı işçiler gibi emek gücü kiralanan uzman yöneticiler (managers) tarafından yönetilmeye başlamış, böylelikle şirket sahipleri ile şirketi yönetip kontrol edenler, denetleyenler önemli ölçüde birbirinden ayrışmaya başlamıştır. Başka bir ifadeyle, artık şirketi yönetenler onun mülk sahibi olmayabilecekleri gibi şirketin mülk sahipleri de şirketi yönetmiyor olabilirler. Dahrendorf, bu süreci "sermayenin ayrışması" olarak tanımlamaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Dahrendorf ’a göre Marx’tan beri ortaya çıkan önemli gelişmelerden biri de toplumsal ve ekonomik eşitsizliklerdeki azalmadır. Özellikle son yüz yılda sosyal vatandaşlık haklarındaki gelişmeler, yaşlılık maaşı, işsizlik tazminatı, sağlık sigortası, adli yardımlar, asgari ücret ve de minimum bir yaşam standardı gibi hakların yaygın olarak kabul edilmesi eşitsizlikleri önemli ölçüde azaltmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Mills tarihle biyografi arasındaki ilişkileri kavrayabilmemiz için de sosyolojik imgeleme sahip olmamız gerektiğini belirtir. Ona göre Comte, Durkheim, Marx ve Weber gibi klasiklerin hepsi insan ve toplumu birlikte alma tutumuna sahiptirler. Doğru cevap E'dir.

Soyutlanmış Ampirizm/Deneyimcilik Mills’in Sosyolojik İmgelem adlı çalışmasında “ortaya atığı ve ampirizmi bilimle eşitleyip kantitatif araştırma tekniklerini fetişleştiren sosyologların çalışmalarını adlandırmak amacıyla kullandığı bir terim”dir. Doğru cevap A'dır.

Mills’e göre eski orta sınıf bir zaman için de olsa toplumda “bağımsız bir iktidar tabanı olabilmiş; fakat yeni orta sınıf bu yeteneği gösterememiştir”. Eski orta sınıf küçük çapta da olsa bağımsız bir mülkiyete sahip olduğundan siyasal açıdan özgür, ekonomik açıdan da bir güvenceye sahipti. Memuriyet ya da büro işleri ile yaşamını kazanmaya çalışan yeni orta sınıfı ise bu özgürlük ve güvenceden yoksundur. Eski orta sınıf serbest ve otonom bir yapıya sahipken yeni orta sınıfın memuriyet ve büro işleri serbest ve otonom bir niteliğe sahip değildir. Öte yandan, ekonomik açıdan da yeni orta sınıf, memur ve büro hizmetlileri olarak “mülksüzleşmişler, ücretli işçilerle aynı duruma indirgenmişlerdir. Siyasal yönden ise işçiler gibi örgütlü olmadıkları için, onlardan da kötü durumdadırlar”. Sonuç olarak Mills’e göre beyaz yakalılar “bağımsız bir siyasal görünümü olmayan ve olacağa da benzemeyen” bir yeni orta sınıf oluşturmaktadırlar. Doğru cevap A'dır.

Ancak diğer tüm kuramlar gibi Dahrendorf ’un kuramı da farklı cephelerden önemli eleştiriler almıştır. Bu eleştirilerin başında ise bu kuramın güç ve otorite yarışı dışında kalan toplumsal çatışmaların temellerine ilişkin ayrıntılı bir analiz geliştirmediği yönündeki eleştiri gelmektedir. Bunların yanı sıra, literatürde sosyolojik teori içinde ayrı bir sosyolojik gelenek olarak çatışma teorisinden söz edilemeyeceğini savunan önemli bir görüş de bulunmaktadır. Başta Parsons ve Merton olmak üzere bu görüşü savunanlar sosyolojideki bütün teori ve yaklaşımların çatışmanın toplumsal yaşamdaki yerine ilişkin belirli bir görüşe sahip olduklarını, bu nedenle sosyolojik teorinin çatışmayı vurgulayan teoriler ile konsensüse ağırlık veren teoriler şeklinde iki ayrı teoriye bölünemeyeceğini vurgulamaktadırlar. Ritzer, temel sorunu “yapısal işlevselci kökeninden kendini hiçbir zaman yeterince kurtaramamış olmak” olan çatışma teorisinin en önemli katkısının ise Marx’ın çalışmalarına daha sadık teoriler için zemin hazırlaması olduğunu savunur. Doğru yanıt C'dir.

Mills, Hans Gerth ile birlikte kaleme aldığı “Karakter ve Toplumsal Yapı” (1953) adlı eserinde özel ve kamusal arasında, bireyin tamamen kişisel davranışları ile son derece genel birtakım sosyal-tarihsel olgular arasındaki ilişkiyi ele alır.

Mills için “Toplumbilimsel düşünce yeteneğinin varlığını gösteren en önemli belirtken, karşılaşılan sorunları bireyin dar yaşam ortamının sorunları olarak gören anlayış ile bu sorunları toplumsal yapının kamusal sorunları olarak ele alan anlayış arasındaki farklılıktır” (Mills, 2000: 20).

Soyutlanmış Ampirizm/Deneyimcilik Mills’in Sosyolojik İmgelem adlı çalışmasında “ortaya atığı ve ampirizmi bilimle eşitleyip kantitatif araştırma tekniklerini fetişleştiren sosyologların çalışmalarını adlandırmak amacıyla kullandığı bir terim”dir (Marshall, 1999: 691).

Mills’e göre iktidar seçkinleri üç önemli kurumdan gelmektedir:

Lewis Coser’in en önemli eserleri arasında Toplumsal Çatışmanın İşlevleri (1956), Sosyolojik Teori (1964), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları (1970), Açgözlü Kurumlar (1974) ve Çatışma ve Uzlaşma (1984) sayılabilir.

Lewis Coser, Toplumsal Çatışmanın İşlevleri (1954) adlı çalışmasında çatışmanın toplumda her zaman var olduğunu ve sadece “parçalayıcı”, “negatif ” bir faktör olmadığını, grup ya da kişiler arası ilişkilerde bireylerin gruptan çekilmelerini önleyerek grup sınırlarının korunmasına katkıda bulunma gibi önemli işlevlere sahip olduğunu dile getirir.

Bir ülkede yaşayan yerli vatandaşların ekonomik kriz ve durgunluğa bağlı olarak ortaya çıkan işsizliğin nedenini veya yine krize bağlı olarak devletin sosyal güvenlik ve benzeri harcamalarda yaptığı kesintilerin nedenlerini ülkede yaşayan belirli bir göçmen grubun varlığına bağlamaları, gerçekçi olmayan çatışmalara bir örnek olarak verilebilir.

Ralf Dahrendorf, Endüstriyel Toplumda Sınıf ve Sınıf Çatışması (1959: 157) adlı çalışmasında toplumu, bir yüzü çatışma bir yüzü konsensüs olan iki yüzlü bir madalyona benzetir.

Ralf Dahrendorf, Marx’tan beri endüstriyel kapitalist toplumda meydana gelen ve postkapitalist toplumsal formasyona dönüşümde rol oynayan önemli değişimlerden bazılarını aşağıdaki gibi sınıflar (Dahrendorf, 1959: 41-71):

Ralf Dahrendorf’a göre otorite normlar tarafından belirlenmiş belirli toplumsal rol ve mevkilere iliştirilmiş meşru güçtür.

Wright Mills, işlevselciliğin hâkim olduğu, Marksist teorinin ise büyük ölçüde ihmal edildiği, Amerikan sosyoloji geleneğinde Marksist geleneği canlı tutmaya çalışan birkaç istisna sosyologdan biri olarak kabul edilir. Mills, genel anlamda Amerikan sosyolojisindeki “Grand Teori” geleneğine (birçok şeyi birden tek bir teoride açıklamaya çalışma eğilimine), özellikle de Parsons’un kuramına yönelik sert eleştirileriyle bilinse de o, aynı zamanda aşırı ampirist ve nicelci Amerikan sosyolojisine de eleştireldi.