MODERN SOSYOLOJİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

A, C, D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler Lewis Coser ile ilgili doğru bilgilerdir. Ancak B seçeneği yanlış bir bilgi içermektedir. Coser çatışmanın çok önemli olmakla bir­likte, uzlaşma/konsensüs kadar önemli olamayacağını vurgulamıştır, böylelikle bir anlamda yapısal işlevselciliğe bağlılığını ifade etmiştir.Doğru cevap B seçeneğidir.

Dahrendorf Marx’tan beri endüstriyel kapitalist toplumda meydana gelen ve postkapitalist toplumsal formasyona dönüşümde rol oynayan önemli değişimler “Sermayenin ayrışması, toplumsal hareketliliğin artması, yeni orta sınıfın gelişmesi, emeğin ayrışması, eşitliğin artması” şeklindedir. “Toplumsal farkındalığın artması” bunlar arasında yer almaz. Doğru cevap A seçeneğidir.

Dahrendorf, yirminci yüzyılda endüstriyel kapitalist toplumun sınıf yapısının değiştiğini düşünür. Bu nedenle de bu değişmeyi açıklayacak, Marksist çatışma kuramından farklı, yeni bir çatışma kuramı geliştirmeye koyulur. Bu yeni çatışma kuramında çatışma ne Marx’ın daha önce iki temel sınıf olarak tanımladığı emek ile sermaye arasında­dır ne de üretim araçlarının mülkiyeti üzerine dayalıdır. Dahrendorf için postka­pitalist toplumda meşru güç/kontrol anlamında kullandığı otorite(yetki) sahibi olmak artık üretim araçlarının mülkiyetine sahip olmaktan daha önemlidir. Bu nedenle post-kapitalist toplumda çatışma, ona göre, artık otorite temeli üzerin­de gelişmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İşlevselciliğe getirilen en önemli eleştirilerden bazıları Amerikan sosyolojisi içinde radikal bir yere sahip olan C. Wright Mills’ten gelmiştir. Mills, kendisi Marksist olmamakla birlikte Amerikan sosyolojisi içinde Marksist geleneği sürdürmeye çalışmıştır. Özellikle Mills’in yaşadığı dönemde Amerikan sosyolojisinde Marksist düşünce geleneğini takip eden sosyologların sayısı oldukça azdır. Mills, bu yapı içinde hem Marksist geleneği sürdürmeye çalışması hem de Amerikan sosyolojisinde o dönemin en baskın teorisi olan Parsons’ın yapısal işlevselciliğine yönelttiği eleştiriler nedeniyle Amerikan sosyolojisi içinde radikal bir pozisyonda kalmış ve dışlanmıştır. Reformist bir sosyolog olarak sosyolojiyi değerlendirici bir sosyoloji olarak geliştirmeye çalışan Mills’in, güç ve siyaset üzerine de çok sayıda çalışması olduğu, bunların içinde ise özellikle “Beyaz Yakalılar ve “İktidar Seçkinleri” adlı çalışmalarının en önemli ve en büyük çalışmalarından ikisini oluşturduğu bilinmektedir. Görüldüğü üzere verilen bilgilerden sadece C seçeneği yanlıştır.

Basit bir ifadeyle, sosyolojik imgelem bireylerin kişisel yaşamlarındaki sorunlarla toplumsal düzeydeki sorunlar arasındaki ilişkiyi görebilecek bir bakış açısına veya yeteneğe sahip olmaları olarak tanımlanabilir. Mills için “Toplumbilimsel düşünce yeteneğinin varlığını gösteren en önemli belirtken, karşılaşılan sorunları bireyin dar yaşam ortamının sorunları olarak gören anlayış ile bu sorunları toplumsal yapının kamusal sorunları olarak ele alan anlayış arasındaki farklılıktır. ”Örneğin, birden çok kişinin işsiz olduğu bir toplumda işsizlik sorununun kişisel değil toplumsal bir sorun olduğunu, bu nedenle çözümü için de kişisel olanak ve beceriler üzerinde durmanın yeterli olmayacağını sosyolojik imgelemle biliriz. Doğru cevağ B’dir.

Mills’e göre iktidar seçkinleri: Büyük şirketler, Ordu ve Federal hükümetten oluşmaktadır. İktidar, bu üç kurumun komuta yerlerinde yer alan seçkinleri arasında paylaşılmakta, “bu üç kurumdaki yöneticiler- üst düzeydeki askerler, şirket yöneticileri ve siyasal yöneticiler- birbirlerine yaklaşmışlar; hep birlikte, Amerikan toplumundaki iktidar seçkinlerini meydana getirecek şekilde birbirleriyle kenetlenmişlerdir.” Böylece, Mills bu çalışmasında “Amerikan toplumunun halk tarafından değil, içinde üç temel kurumu -büyük şirketler, ordu ve federal hükümeti- barındıran bir iktidar seçkinleri tarafından yönetildiğini göstermeye çalışır.” Mills’e göre, Amerikan toplumunda iktidar ve egemenlik bu üç ekonomik, siyasal ve askerî alanlarda kümelenmekte, bir “iktidar üçgeni” oluşturan büyük şirketler, federal hükümet ve ordudan gelen seçkinler Amerikan toplumuyla ilgili tüm önemli kararları almakta, aile, kilise, din, eğitim ve üniversite gibi diğer kurumlar ise karar alma sürecinden dışlanmaktadır. Doğru cevap C’dir.

Coser, yapısal işlevselci kurama bağlı olmakla birlikte, bu kuramın toplumsal hayatın önemli bir boyutunu oluşturduğuna inandığı toplumsal çatışmayı incelemeyi ihmal etmesini her zaman eleştirmiş ve bir bakıma yapısal işlevselciliği çatışmacı kuramla birleştirmeye çalışmıştır. Coser önemli toplumsal ilişkilerin anlaşılmasında merkezî bir öneme sahip olmasına rağmen çatışmanın içinde bulunulan dönemdeki Amerikan sosyologları tarafından neredeyse tamamıyla göz ardı edildiğini belirtir. Coser’e göre, “üstün körü bir inceleme bile çağdaş Amerikan sosyologlarının çatışmayı bir araştırma konusu olarak ihmal ettiklerini açıkça gösterir”. Coser özellikle “Parsons’un ‘statik’ denge modelini eleştirmiş ve çatışmanın yıkıcı ve parçalayıcı olmaktan ziyade toplumun varlığını sonsuza kadar koruyacak bir denge sağlama aracı olabileceğini savunmuştur. Öte yandan, Coser çatışmanın çok önemli olmakla birlikte, uzlaşma/konsensüs kadar önemli olamayacağını vurgulamış, böylelikle bir anlamda yapısal işlevselciliğe bağlılığını ifade etmiştir. Görüldüğü üzere yanlış seçenek B’dir.

Coser’in en önemli eserleri arasında Toplumsal Çatışmanın İşlevleri (1956), Sosyolojik Teori (1964), Sosyolojik Düşüncenin Ustaları (1970), Açgözlü Kurumlar (1974) ve Çatışma ve Uzlaşma (1984) sayılabilir. Doğru cevap C’dir.

Coser çatışmayı çözümlerken gerçekçi olan ve olmayan (realistic-nonrealistic) çatışmalardan da söz eder. Buna göre gerçekçi çatışmalarda kişilerin tepkisi belirli taleplerinin ve kazanımlarının engellenmesine yol açan nesnenin kendisine yöneliktir. Bir işletmede yapılması gereken ücret artışlarını bir türlü yapmayan işletme yönetimine karşı işletmede çalışan işçilerin greve gitmesi, belirli taleplerin engellenmesine yol açan nesneye yöneltilmiş gerçekçi çatışmalara bir örnek olarak verilebilir. Öte yandan, gerçekçi olmayan çatışmalarda kişilerin tepkilerini gerilime yol açan gerçek kaynağa değil de onu ikame edecek başka bir kaynağa kaydırmaları söz konusudur. Bu çatışmalar kişilerin gerçek amaçlarından çok gerilimden kurtulma gereksinimlerinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin, bir ülkede yaşayan yerli vatandaşların ekonomik kriz ve durgunluğa bağlı olarak ortaya çıkan işsizliğin nedenini veya yine krize bağlı olarak devletin sosyal güvenlik ve benzeri harcamalarda yaptığı kesintilerin nedenlerini ülkede yaşayan belirli bir göçmen grubun varlığına bağlamaları, gerçekçi olmayan çatışmalara bir örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D’dir.

Coser’a göre, özellikle dinsel tarikatlar gibi sıkıca kaynaşmış gruplar, dışarıya karşı sürekli bir mücadele hâlinde olduklarından üyelerin tüm kişilikleri ile gruba bağlanmalarını talep ederler. Bu nedenle, Coser bu tür gruplarda iç çatışmanın bireylerin tüm enerjilerini harekete geçirdiğini ve bireyleri etkilediğini savunur. Bu gruplarda grup üyelerinin gruptan ayrılmalarına pek izin verilmez. Bu tür gruplarda çatışmayı bastırma yönünde bir eğilim vardır, bu nedenle çatışma ortaya çıktığı anda grup içi bölünmeler yoluyla grubun parçalanması gündeme gelir. Doğru cevap A’dır.

Dahrendorf otorite dağılımından kaynaklanan karmaşık çıkar ilişkilerini üç tip çıkar grubu altında ele alarak çözümlemeye çalışır. Bunlar;

Doğru cevap B’dir.

Dahrendorf ’a göre grup çıkarları açık çıkarlar ya da gizil çıkarlar olabilirler. Gizil çıkarlar üyelerin bilincinde olduğu açık amaçlar şeklinde geliştiklerinde açık çıkarlara dönüşür. Gizil çıkarlar açık amaçlar olarak ortaya çıkmadıkları müddetçe yarı grup ya da potansiyel grup çıkarlarıdır. Gizil çıkarların bilinçli amaçlar olarak açığa çıkmaya başlamasıyla birlikte yarı gruplar çıkar gruplarına dönüşür. Gizil çıkar çatışmasında çatışmanın açık hâle gelebilmesi ise ancak otoritenin veya otorite konumundakilerin meşruluklarının sorgulanmaya başlamasıyla mümkündür. Doğru cevap A’dır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır

Doğru cevap C şıkkıdır

Doğru cevap D şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır

Doğru cevap C şıkkıdır.