MODERN ORTADOĞU TARİHİ

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap B'dir.

Resmi dili Farsça olan ülkenin başkenti Tahran olup, kuzeyinde Azerbaycan, Ermenistan, Hazar Denizi ve Türkmenistan; batısında Irak ve Türkiye; doğusunda Pakistan ve Afganistan; güneyinde ise Basra Körfezi ve Umman Denizi yer alır

Asuriler: Sami kökenli halklardan biri olan Asuriler Hıristiyan olup, İran’daki
varlıkları eskiye dayanır. Nüfusları, son iki yüzyılda yaşanan savaşlar ve çatışmalar
nedeniyle hayli azalmıştır (15 bin civarında). Asıl yaşadıkları bölge, Güney Azerbaycan ve Kürdistan Eyaleti (Urmiye Gölü çevresi)’dir. Çoğunlukla Avrupa’ya göç
etmişlerdir. Pehleviler döneminde baskı altında tutulan Asuriler Farsça ve Süryanice konuşurlar.

Halaçlar: Orta İran’da Tahran’ın 200 km. güneybatısında Halaçistan adı verilen
bölgede yaşarlar. İran’daki en eski Türk topluluğu olup eski bir dil olan Halaçça’yı konuşurlar. 30 bine yakın nüfusları vardır. Afganistan tarihinde önemli rol oynamışlardır

Beluciler: Bir milyondan fazla nüfuslarıyla Beluciler, ülkenin güneydoğusunda Pakistan ve Afganistan’a komşu Belucistan ve Sistan bölgelerinde yaşarlar. Büyük ekseriyetle Hanefi olan Beluciler İrani dillerden Beluçça’yı konuşur. Bu gurup ayrıca Pakistan, Afganistan ve Türkmenistan’da da yaşamaktadır. Kaçakçılık
ve uyuşturucu ticareti sayesinde suç oranı yüksek olan Beluciler, sahip oldukları
aşiret yapısıyla azgelişmiş bir topluluktur. Pehleviler döneminde zaman zaman
sürgün edildiler.

Yahudiler: Varlıkları Hıristiyanlık öncesine, Persler zamanına kadar gider. 30
bin civarındaki nüfuslarıyla dağınık bir halde bulunurlar. Pehleviler döneminde
İran siyaseti ve ekonomisinde etkili oldular.

Çingeneler (Romlar)’in bir kısmı Farslaşmıştır. Gezgin ve kapalı
bir sosyal düzene sahip olup aralarında dil birliği yoktur.

Bununla birlikte, kendi dillerinde eğitim yapma ve okul açma haklarına sahiptirler. Sami guruplardan Aramiler ise, ülkede kaybolan etnik guruplar arasında yer almaktadır.

İran coğrafyası, stratejik ve coğrafi konumu sebebiyle tarihteki önemli devlet ve
medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Bunlardan ilki, sınırlarını Kızılırmak’a kadar genişleten Med İmparatorluğu (M.Ö. 612-550)’dur. Medler, Ahameni hanedanı idaresindeki Persler tarafından ortadan kaldırılmıştır. Persler (Ahamenişler)
(MÖ 550-331), Orta Asya’dan İran’ın Fars bölgesine gelip yerleşmişlerdir. İran’da
Pers kimlikli ilk devlet Ahameniş hanedanıyla (Pers İmparatorluğu) birlikte ortaya çıkmıştır. Med, Lidya (Anadolu), Babil (Irak), Mısır ve İndus toprakları dahil
bütün Yakındoğu’yu ele geçirip, idari ve askeri yapısıyla o güne kadarki en büyük
imparatorluğu kurdular. Büyük İskender bu imparatorluğa son vererek İran’da
Büyük İskender ve Hellenistik Dönemi (MÖ 330-129) ve Part (Arşaklılar) Dönemi
(M.Ö. 2. Yüzyıl) başladı. Sasaniler (224-651), Fars’taki merkezlerinde Pers imparatorluğunun bir benzerini oluşturdular.

Bu dönemde Sasani imparatorluk geleneği yeniden kurulmakla birlikte Abbasi halifelerinin zayıflıkları nedeniyle İran üzerindeki hakimiyet çok kısa sürdü ve İran’da yerel düzeyde Tahiriler, Saffariler, Samaniler ve Büveyhiler gibi hanedanlıklar kuruldu. Bunlardan ilk “İranlı” hükümeti kuran Büveyhiler Şii iken İran’ın büyük kısmı henüz Sünni idi.

1555 Amasya Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti’nin Irak-ı Arab’taki egemenliği kabul edildi. Safeviler, (Büyük) Şah Abbas I (1588-1629) döneminde en parlak dönemini yaşadı.

Kaçarlar, Türkçe konuşan ve zamanla İranlılaşmış bir Türkmen aşiretler topluluğudur. Kaçarların liderlerinden Ağa Muhammet Şah (1796-1797) Kaçarları
birleştirerek Kaçar hanedanını kurdu (1796). Zendleri mağlup ederek İran’ın büyük bir kısmını, Gürcistan’ı, Azerbaycanı ve Horosan’ı ele geçirip başkent yaptığı
Tahran’da şehinşahlık tacını giydi; adına hutbe okuttu ve para bastırdı.

Kaçar hükümdarları devleti modernleştirmeye çalışırken Osmanlılardaki
Tanzimat’ı örnek almışlar; hatta “Tanzimat-ı Hasene” tabirini de kullanılmışlardır

Reuter İmtiyazı: Feth Ali Şah zamanında verilen ilk imtiyazlar, Nasıreddin Şah
döneminde artarak devam etti. 1872’de, İngiliz Baron Julius de Reuter, yirmi dört
yıllığına büyük bir imtiyaz elde etti.

1816’da, Kaçar Veliahdı ve Azerbaycan Valisi Abbas Mirza tarafından Tebriz’de ilk matbaa kurularak burada askerlik sanatıyla ilgili tercüme eserler basıldı.

Mecusilik: Tek Tanrılı bir din olan Zerdüştlük zamanla eski İran inanç ve gelenekleriyle karışarak Mecusilik (Mazdeizm; Ateşperestlik) ortaya çıkmıştır. Mecusilerin inançlarında ateş kültü önemlidir. Mecusiliğin yayıldığı ve Mecusi ateşinin yandığı İran’daki Yezd şehri başta olmak üzere ülkede birkaç bin Mecusi’nin yaşadığı tahmin edilmektedir.