MODERN ORTADOĞU TARİHİ

Suudi Arabistan 2. 149.690 km. kare toprağı ile Arap Yarımadası’nda yer almaktadır. Doğu sahilleri Basra Körfezi’ne batı sahilleri de Kızıldeniz’e uzanmaktadır. Arap yarımadası diye isimlendirilen coğrafyanın merkezinde olması hasebi ile pek çok Arap devleti ile sınırı vardır. Güneyinde Yemen, doğusunda Uman, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt ve Irak yer almaktadır. Ayrıca Bahreyn adası ile arasında 1986 yılında tamamlanan 25 kilometrelik bir köprü bağlantısı bulunmaktadır. Kuzeyde Ürdün ve Suriye ile sınırı varken İsrail ve Mısır ile de komşudur.

Basra Körfezi kıyılarındaki petrol rezervleri de Suudi Arabistan’ın Jeopolitiğini belirleyen en önemli unsurdur. Dünya petrol rezervlerinin % 16 sına sahip olması
bu ülkeyi dünya endüstrisi için vazgeçilmez kılmaktadır. Ayrıca sahip olduğu doğalgaz, demir-bakır ve altın rezervleri de bu ülkenin önemini arttırmaktadır.

Suudi Arabistan’ın tamamı Müslümandır. Ancak şu şekilde bir tasnif yapmak mümkündür: Başkentin bulunduğu Riyad ve çevresi Sünnî/Vehhabi; Doğu tarafında yer alan Katıf, Ahsa bölgeleri genelde Şiî; Hicaz bölgesi ise farklı Sünnî mezheplerden meydana gelmekle birlikte; Medine’de az da olsa köklü bir Şiî gurubu (Nahavile) da bulunmaktadır. Ayrıca Necran bölgesinde de İsmaililer yaşamaktadır.

Muhammed b. Abdilvehhab Orta Arabistan’da Necid bölgesinde yaşayan ve Hanbeli mezhebine bağlı bir ulema ailesine mensuptu. Eğitimini ailesinin yanında tamamladıktan sonra Hanbeli mezhebini, 13 Yüzyıl’da yaşamış olan Harranlı İbn Teymiyye’nin (1263-1328) görüşleri doğrultusunda yorumlayıp yeni bir dinî anlayış geliştirdi.

Soru kökünde hakkında bilgi verilen kişi Abdülaziz b. Abdurrahman'dır.

Hatta 1913 Osmanlı-İngiliz anlaşmasında Kuveyt, Katar ve Bahreyn’in aksine Abdülaziz’in nüfuz alanları anlaşmaya konu edilmemişti. İngilizler’in bu resmi politikalarına rağmen Kuveyt’teki siyasi memurları Captain William Shakespear ise farklı düşünmekte ve Abdülaziz’i cesaretlendirmekteydi.

Ahmed b. İdrisi Mağrıpli'dir.

Hums 1/5 anlamındadır. Şiilik inancına göre her şii kazancının 1/5ini taklid ettiği müçtehid veya onun belirlediği yere vermekle yükümlüdür. Buna Hums adı verilir. Müçtehid bu gelirleri, üçe taksim eder. Bir bölümü fakirlere, bir bölümünü de Şiilerin dini ve dünyevî işlerini düzenlemeye (Şii kutsal mekanlarının bakımına, medreselere ve orada uzun yıllar okuyan talebelere) kalan kısmını da şahsı tasarrufu ile kendisine ve etrafındakilere harcar. Günümüzde Şii dinî liderlerin sahip olduğu gücün büyük bir kısmı kontrolü olmayan ve tükenmeyen bu kaynağa dayanmaktadır.

Tanınmış ve zengin bir aileye mensup olan Usame b. Ladin 1984 yılında, ABD’nin desteğinde Pakistan ve oradan Afganistan’a giderek Sovyetler Birliğine karşı savaştı ve El Kaide’yi bu süreçte kurdu. 1989’da tekrar Suudi Arabistan’a döndü ve bu sefer Irak başta olmak üzere ABD’nin bölge politikaları ile ters düştü.

Gat ve Gat Meclisi: Afrika kökenli bir bitki türü olan Gat (Catha edulis) ağızda uzun süre tutulduğunda uyarıcı/ uyuşturucu etkisi olmaktadır. Yemen toplumunun gündelik hayatında önemli yer tutmaktadır. Hemen herkes hergün öğleden sonra bu bitkiden edinerek kullanmaktadır. Bu vesile ile belli saatlerde evlerde ‘gat meclisi’ diye ifade edilen toplantılar yapılmaktadır. Ev sahibi misafirlerine gat ikram etmekte veya misafirler getirdikleri kendi gatlarını ağızlarının bir tarafına depolayarak saatlerce sohbet etmektedirler. Bu bitki evlerin bahçelerinde yetiştirildiği gibi büyük oranda ticari tarlalarda da yetiştirilmektedir. Bu alışkanlık Yemenliler’in kazançlarının büyük bir bölümünü almakta ve hem de çalışma hayatını engellemektedir.

Suudi Arabistan'ın güneyinde Yemen, doğusunda Uman, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Kuveyt ve Irak yer almaktadır.

Basra Körfezi kıyılarındaki petrol rezervleri de Suudi Arabistan’ın Jeopolitiğini belirleyen en önemli unsurdur. Dünya petrol rezervlerinin % 16 sına sahip olması
bu ülkeyi dünya endüstrisi için vazgeçilmez kılmaktadır.

Başkentin bulunduğu Riyad ve çevresi Sünnî/Vehhabi; Doğu tarafında yer alan Katıf, Ahsa bölgeleri genelde Şiî; Hicaz bölgesi ise farklı Sünnî mezheplerden meydana gelmekle birlikte; Medine’de az da olsa köklü bir Şiî gurubu (Nahavile) da bulunmaktadır. Ayrıca Necran bölgesinde de İsmaililer yaşamaktadır.

Muhammed b. Abdilvehhab Orta Arabistan’da Necid bölgesinde yaşayan ve Hanbeli mezhebine bağlı bir ulema ailesine mensuptu. Eğitimini ailesinin yanında tamamladıktan sonra Hanbeli mezhebini, 13 Yüzyıl’da yaşamış olan Harranlı İbn Teymiyye’nin (1263-1328) görüşleri doğrultusunda yorumlayıp yeni bir dinî anlayış (Vehhabilik'i) geliştirdi.

15 Ocak 1902 tarihinde gece yarısı Reşidilerin kontrolündeki Riyad kalesini bir mukavemet görmeden ele geçirdi. Böylece bölgede tekrar Suudi ailesinin dönemi başladı. Nitekim bu tarih Suudi Arabistan’ın kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir.

İngilizlerin gözetiminde 1922 yılında yaptığı Muhammara anlaşması ile Irak sınırını belirlemiştir.

Kral Abdülaziz, ölümü olan 1953 yılına kadar; akabinde oğulları Suud 1964; Faysal 1974; Halid 1982; Fahd 2005 yılına kadar Suudi Arabistan’ı idare etmişlerdir.

ABD’nin Afganistan’da savaşmak üzere organize ettiği nsavaşçıların sonradan oluşturdukları grup El Kaide’dir.

Bölgede en önemli organizasyon 1981 yılında kurulan Körfez İşbirliği Teşkilatı’dır (GCC) ve Suudi Arabistan bu teşkilatın lokomotifi durumundadır. Gerçekte ekonomik işbirliğini öngören bu teşkilat, Arap Dünyası’ndaki son gelişmelerden itibaren de siyasi bir blok oluşturmuştur. Suudi Arabistan, Bahreyn, Katar, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Uman’dan oluşan birlik; Körfez ülkelerinden olmamasına karşılık Ürdün ve Fas’ı da gözlemci olarak birliğe katmışlardır.

Mısır Beylerbeyi Hadım Süleyman Paşa’ya Hind Seferi emri verildiğinde o da
hazırlıklarını tamamlayarak önce Kızıldeniz’in girişindeki stratejik bir mevki olan
Aden’i ele geçirdi ve burayı Hint seferi için bir üs yaptı (1538). Bu tarihten sonra
Osmanlı hakimiyeti sahilden başlayarak Yemen’e yayıldı ve 1540 yılında Yemen
Beylerbeyliği kuruldu.