MODERN ORTADOĞU TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

2017 rakamları ile yaklaşık 90 milyona nüfusa sahip olan Mısır Nijerya’dan sonra Afrika’nın en kalabalık ülkesidir. Mısır’ın %90’ı Müslüman’dır. Ülkede yaklaşık %10’luk bir Hıristiyan azınlık (Kıptiler) yaşamaktadır. Doğru cevap A'dır.

15 Ocak 1979’da Şahın ülkeden kaçması ve 1 Şubat’ta da sürgünde bulunduğu Fransa’dan gelen Humeyni’nin Tahran’da milyonlarca kişinin katılımıyla görkemli bir şekilde karşılanması, İran’da yeni bir devrin başladığının habercisiydi. 11 Şubat 1979’a gelindiğinde gösteriler sona erdi. Humeyni’nin kurduğu İslam Konseyi, Fransa’ya sürgüne gönderilen Bahtiyar’ın yerine Mehdi Bazirgân’ı başbakanlığa atadı. Ayetullah Humeyni İran İslam devriminin lideridir. Buna göre doğru cevap A'dır.

Baştan beri şahın yanında yer alan ABD, İran için en büyük düşman ilan edilmişti. 1979
Kasımı’nda Amerikan büyükelçiliğinin işgaliyle bir yıldan fazla sürecek olan rehine krizi ise, iki ülke arasında yıldan yıla şiddetlenecek olan çatışmanın da ilk işaretleri oldu. Buna göre doğru cevap A'dır.

Emevi Emiri Muaviye zamanında Arapça, halkın dili haline geldi. Din ve dil beraberliği sağlanmış olan Mısır, Abbasiler döneminde refah ve huzur bakımından altın devrini yaşadı. Doğru cevap A'dır.

16. Yüzyılın başlarından itibaren Libya coğrafyasında Osmanlı dönemi başladı. Osmanlının bölge hakimiyeti bir seferde gerçekleşmedi. Bingazi bölgesi Osmanlı idaresinde iken, Trablusgarp’ı içine alan batı toprakları ise 1551 yılına kadar Malta Şövalyeleri ile İspanyolların elinde kaldı. 16. Yüzyıl boyunca bölgede Osmanlı ile İspanyollar arasında bu hakimiyet mücadelesi sürdü. 1551 yılında Osmanlı komutanı Turgut Reis, Trablus’u da imparatorluk topraklarına katarak tüm coğrafyayı kontrolü altına aldı. Doğru cevap C'dir.

1988 yılında bir Amerikan yolcu uçağının İskoçya üzerindeyken düşürülmesi (Lockerbei olayı) ve 259 kişinin ölümünden Libya sorumlu tutuldu. Libya yönetimi suçlamaları reddedip soruşturma konusunda işbirliğini kabul etmeyince 1993 yılından itibaren ekonomik ambargo başladı. Bu nedenle ülke, 1990’lı yıllar boyunca bir yandan ağır yaptırımlar öte yandan siyasal izolasyonla baş etmek zorunda kaldı. Doğru cevap D'dir.

Ülkede Fransız eğitim sistemi uygulanmaya başlanmış, Fransızlar dini eğitime dahi müdahalede bulunmuşlardır. Bir yandan dil olarak Fransızcanın nüfuzu artarken diğer yandan binlerce Tunuslu ülkelerinin entegrasyonunu hızlandırmak üzere Paris’te eğitim almaya gönderilmiştir. Fransa daha önce Cezayir örneğinde olduğunun tersine burada halkı Fransızca öğrenmeye zorlamamış ya da Arapçayı yasaklamamıştır. Doğru cevap D'dir.

Fransız işgaline karşı ikinci büyük bağımsızlık savaşı ve ulusal uyanış İkinci Dünya Savaşından sonra 1954 yılında başladı. Gerilla savaşını kitlesel halk eylemine dönüştüren Cezayir Milli Kurtuluş Cephesi’nin öncülük ettiği ayaklanmalarda yüz binlerce Cezayirli hayatını kaybetti. Cephe, kararlı mücadelesi ardından 1958’de geçici bir hükümet kurarak 1962 yılında da bağımsızlık ilan etmiştir. 1963 yılında yürürlüğe giren anayasaya göre aynı yılın eylül ayında Ahmet bin Bella ülkenin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Doğru cevap D'dir.

Kuzey Afrika’nın en batısında bulunan Fas, kuzeyden Akdeniz, doğudan Cezayir, güneyden Moritanya ve batısında Atlas Okyanusu ile çevrilidir. Ülke nüfusunun %55’ini Araplar kalanların büyük bölümünü farklı Berberi topluluklar oluşturmaktadır. Etnik olarak iki büyük gruptan oluşmakla birlikte, nüfusun tamamına yakını Müslümandır. Ülke topraklarının %20’si tarıma elverişli olmakla birlikte Akdeniz ve okyanus sayesinde yeşil bitki örtüsü yaygındır. Doğru cevap D'dir.

Asıl adı Arap Mağrip Birliği (Arab Maghreb Union) olan siyasal yapı, 17 Şubat 1989 yılında kurulmuştur. Merkezi Fas’ta bulunan Birliğin üyeleri Cezayir, Moritanya, Fas, Tunus ve Libya’dır. Doğru cevap A'dır.

Asıl adı Arap Mağrip Birliği (Arab Maghreb Union) olan siyasal yapı, 17 Şubat 1989 yılında kurulmuştur ve merkezi Fas’tadır. Doğru cevap B'dir.

Modern çağlardaki petrol, yeraltından insan ve teknoloji marifetiyle çıkarılan bir metadır. 18. yüzyıldan itibaren Rusya ve Alsace’ta petrol damıtıldığı halde, bilinen anlamda yer altından ilk petrol sondajı, 27 Ağustos 1859’da Albay Drake tarafından Pensilvanya Titusville’de yapıldı. Doğru cevap A'dır.

1912’ye kadar Mezopotamya topraklarında petrol imtiyazı peşinde koşan, Alman Deutsche Bank (Anadolu-Bağdat Demiryolu Şirketi), İngiliz D’Arcy Grubu, Royal Dutch-Anglo Saxon Oil Company (Shell) ve Amerikan Chester grubu olmak üzere dört grup vardı. Bu nedenle 1909-1914 dönemi; yukarıda belirtilen gruplar arasında, petrol bölgelerinin imtiyazlarını ele geçirmek için yoğun mücadele ve rekabetin olduğu ve aynı zamanda Osmanlı yetkilileriyle sıkı müzakerelerin yapıldığı bir süreci ifade etmektedir. Buna göre doğru cevap E'dir.

İngilizler’in 1910’da kendi sermayeleriyle ve petrol için sermaye aktarımı amacıyla kurdukları Türk Milli Bankası, 1912’de Deutsche Bank ve Royal-Dutch Shell şirketleri ile işbirliğine girerek Türk Petrol Kumpanyası’nı (Turkish Petroleum Company) kurmuşlardı. Doğru cevap B'dir.

1928 yılında Ortadoğu petrolünün paylaşımı konusunda gizli bir anlaşma yapan bu şirketler, “Yedi Kızkardeş” olarak anılmıştır: Standard Oil of New Jersey (Exxon), Royal Dutch Shell (Shell), British Petroleum (BP), Gulf Oil (Gulf), Texas Oil (Texaco), Standard Oil of California (Chevron) ve Mobil Oil (Mobil). Bunlara daha sonra Fransız şirketi Française des Petroles (CFP) de eklenmiştir. Buna göre doğru cevap E'dir.

Ortadoğu’nun petrol üreticisi ülkelerinin, gelişmiş ülkelerin ve dünya endüstrisinin kontrolü altında kalmaları petrol konusunda önemli bir teşkilatın ortaya çıkmasını da sağladı. 1959 yılına gelindiğinde, büyük petrol şirketleri petrol fiyatlarını düşürünce, petrol üreten ülkelerin gelirleri azaldı. Sonuçta, bir tedbir olarak Suudi Arabistan, Irak, İran, Kuveyt ve Venezuela gibi kilit üretici ülkeler, 1960’ta Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı OPEC’i kurdular. Buna göre doğru cevap E'dir.

Irak’ın 80-90 km. boyuncauzanan en büyük petrol havzası, Kerkük’ün hemen yanı başında Baba Gurgurbölgesinde bulunur. Yanan alevlerin çıkardığı gürültü (gurgur)’den dolayı bu isimle anılmıştır. Irak’ın güneyindeki Rumeyle bölgesi, dünyanın da en büyük petrol sahalarından biridir. Bu saha, Irak-Kuveyt sınırı boyunca uzandığından, iki ülke arasındaki sınır anlaşmazlığının (1990’da Kuveyt’in Irak tarafından işgalinin) temel sebeplerinden biri olmuştur. Buna göre doğru cevap A'dır.

Petrol zengini Kuveyt’in işgaline, ABD ve Avrupa’nın göz yumması mümkün değildi. Saddam Hüseyin, bu işgalle birlikte, dünya ispatlanmış petrol rezervlerinin yaklaşık % 15’ini kontrol edecek ve böylece bölge ve dünya politikalarında kilit bir rol üstlenebilecekti. Bu durum, ABD ve Avrupa ekonomilerinin işleyişi açısından da sakıncalı olabilirdi. Sonuçta, 1991 yılı başındaki I. Körfez Savaşı’yla, Irak ordusu Kuveyt’ten sökülüp atılınca yükselen petrol fiyatları geriledi. Buna göre doğru cevap A'dır.

OPEC üyesi olan Mısır’da petrol, İngiliz işgali döneminde, 1913’te, Süveyş Körfezi’nin her iki yakasında çıkarılmaya başlandı. Buna göre doğru cevap D'dır.

Suudi Arabistan Krallığı, OPEC’in kurucu üyelerinden biridir. Suudi petrolünün işletilmesinde, ABDli şirketler başrolde olmuştur. 1930’da Bahreyn’de petrol imtiyazı elde eden ABD, Standard Oil Company of California (sonradan ismi ArabianAmerican Oil Company/ARAMCO’ya çevrildi) sayesinde, Suudi Arabistan’daki petrol imtiyazını da 1933 yılında elde etmişti. Ülke petrolü, ARAMCO tarafından 1935’te el-Ahsa bölgesinde çıkarılmaya başlandı. Petrollerin işletilmesi, 1936’da tamamen ARAMCO’ya devredildi. Buna göre doğru cevap A'dır.