MODERN ORTADOĞU TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

Arap-İsrail çatışmasının kronolojisine bakıldığında, 

1917 İsrail Devleti’nin kuruluşunu hazırlayan Balfour Deklerasyonudur.

1948'de İsrail Devleti ilan edildi.

1964'de Filistin Kurtuluş Örgütü’nün kuruldu.

1967 Altı Gün Savaşları: İsrail’in Doğu Kudüs, Batı Şeria, Golan Tepeleri ve Gazze’yi işgal etti.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Orta kavramı ilk defa 1850’lerde İngilizlerin Hindistan’daki Sömürge idaresi tarafından iç yazışmalarında kullanılmakla birlikte; gerçekte bir kavram olarak literatürde kullanılması Amerikan tarihçi Alfred Mahan (1840-1914) ile başlamıştır.

Ortadoğu başlığının kullanılmaya başlanması Birinci Dünya Savaşı sonuna denk gelmektedir. Uzakdoğu’ya nispetle kullanılan bu kavram coğrafi bir yön olarak doğru olsa bile, stratejisyenlere göre Anadolu, Akdeniz’in doğusu ve Mısır ile birlikte Balkanları da içine aldığından siyasi anlatıma uygun değildi. Türkiye’nin Avrupa kısmı coğrafi olarak bu tanımın dışında iken siyasi olarak,Türkiye bu tanımın içindedir. Bu coğrafyada Müslüman olmayan kuşağı temsil eden yegane ülke İsrail iken farklı etnik kökeni temsil eden ülke ise Pakistan’dır. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

A, B, C ve D seçenekleri dış dinamiklerle ilgilidir. İç dinamiklerle ilgili Tarih içinde bu coğrafyanın geleneksel idari yapısı nasıldır ve uzun dönemli istikrar veya idare hangi yöntem(ler)le sağlanmıştır? sorusuna verilen verilen cevaplar genel bakıştır. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

A, B, C ve E seçenekleri İslamiyetin kabulünden sonra yaşanan gelişmelerdir. "Eyyamul Arap” diye bilinen tarihi çekişmeler İslamiyetten önce yaşanmıştır. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Birinci Dünya Savaşı akabinde büyük güçler burada başat güç rolünü üstlenen Osmanlı Devletini bertaraf edince dengeler yeniden şekillendi. Savaş sonunda 18
Ocak 1919’da Paris’te toplanan “Barış Konferansı” çözümden ziyade yeni problemler yarattı. Osmanlı Devleti’nden koparılan Arap halklarının kendi ayakları üstünde duruncaya kadar galip devletlerin mandası altına alınması benimsendi. Bu arada yerel halkların kendi mandalarını seçebilmesi de önerildi. Bu teklif oldukça aşağılayıcıydı. Oluşturulan komisyonların raporları bölgede manda sistemini resmileştiren San-Remo Konferansının (19-26 Nisan 1920) alt yapısını hazırladı. Buna göre Suriye ve Lübnan Fransız mandası, Irak ve Filistin’in (bugünkü Ürdün dahil) de İngiliz mandası altına alınması kararlaştırıldı. Sevr Anlaşması'nda Anadolu’da başlayana Milli Mücadele bu anlaşmayı ortadan kaldırdı. Oysa San Remo’nun ağır şartları Ortadoğu’da uzun yıllar etkili olmaya devam etti. Çaldıran Savaşı'nda ise Yavuz Sultan Selim Safevilere karşı alınan zaferle doğuda kendini güven altına almıştır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Ortadoğu coğrafyası eskiden beri zengin bir etnik çeşitliliğe sahiptir. Bu çeşitlilik
hem coğrafyanın yerli halklarından ve hem de tarih boyunca bölgede yaşanan
göçlerden beslendi. Ayrıca etnik kimliğin beslediği ve yarattığı “ulus” kavramı burada batılıların anladığı anlamı kazanmadı. Her zaman din ve onun oluşturduğu kültür “ulus” kavramının önünde durdu. Bölgede en çok konuşulan dil farklı aksanlarla da olsa Arapça ve ondan sonra Türkçedir. Şiilik etnik grubu değil dini kollarından biridir. Türkiye Türkleri’nin çoğu, Suriye Türkmenleri
Sünni iken; İran ve Irak Türklerinin de tamamına yakını Şii'dir. Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Dinin uygulanmasını anlatan fıkıh mezheplerin (Hanefilik, Malikilik, Şafiilik, Hanbelilik, Caferilik) kurallarını benimsemekle birlikte dine daha mistik bir anlam yükleyen, hatta sezgileri ön plana çıkaran, bazen de Kur’an ayetlerine zahiri (görünen) kelime anlamları dışında batıni (içsel) anlamlar yükleyen tasavvuf (Sufilik) hareketleridir. Tarih içinde pek çok isimle ortaya çıkan bu gurupların en tanınmışları Kadirilik, Nakşilik, Rufailik ve Bektaşilik oldu. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Karmatiler İsmaliye'den gelmektedir. Kuzey Afrika’da etkin olan Fatımiler de İsmaliye kolundadır. Semavi dinlerin en eskisi olan Museviliktir. Hanbeli mezhebinin yeni yorum Vehhabilik'tir. Bu nedenle doğru cevap A'dır.

Temel çatışma alanları arasında; sınırlar, milliyetçilik, Filistin sorunu ve Arap-İsrail çatışması kaynakların kullanımı ve Arap Baharı bulunmaktadır. Bu nedenle doğru cevap B'dir.

Suriye, M.Ö 60 yılından itibaren Roma imparatorluğunun hakimiyetine girdi.

1866’da kurulan Suriye Protestan Koleji (bugün Beyrut Amerikan Üniversitesi) yeni bir aydın sınıfının doğuşunu beraberinde getirdi.

Savaş gayretlerini teşvik etmek için Fransa ve Rusya ile 1916’da Sykes-Picot anlaşması imzalayan İngilizler, Yahudi sermayesinin desteğini garanti altına almak için de 1917 Balfour Deklarasyonu ile Siyonist lobilere Filistin’i vaat etti.

1920 yılında toplanan San Remo Konferansı’nda İngiltere ve Fransa, Arap dünyasını Sykes-Picot Anlaşması’na göre bölme sürecini hayata geçirdiler. Müttefikler, söz konusu bölgede dört ayrı devlet kurdular.

Fransızların, Faysal’ı Şam’dan kovması üzerine Britanya, Şerif’e vefa borcunu (!) yerine getirmek için Filistin’i ikiye bölerek Ürdün isimli bir devlet oluşturdu.

Suriye, 1920 yılında Fransız işgaline girdi.

Manda idaresi, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Milletler Cemiyeti tarafından Avrupalı bazı ülkelere başka ülke topraklarını idare etme yetkisi veren yasal statüdür.

Eylül 1938’de bağımsız Hatay devletini ilan etti.

15 Nisan 1946 yılında Fransız askerlerinin Suriye topraklarını terk etmesiyle 25 yıllık manda yönetimi sona erdi.

Bilad-i Şam yani Suriye’nin güneyindeki coğrafi bölgeye Filistin adı verilmektedir.