MODERN FELSEFE II

Dünyadaki İstenç Üzerine, Etiğin İki Temel Sorunu, Dünyadan Acı Çekme Üzerine, Varoluşun Boş Oluşu Üzerine Schopenhauer’a aitken, Trajedinin Doğuşu Nietzsche’ye aittir.

Yeterli Neden İlkesinin dört formu şunlardır: Fiziksel nesneler, matematiksel objeler, soyut kavramlar, ben bilgisi.

Schopenhauer, ayrıca idelerin (kavramların) daha ileri bir sınıfını ayrımlaştırdı; bunlar yansıma ideleri ya da bazen ifade ettiği gibi idelerin ideleridir. Bu terimler içinde biz görüngüsel deneyimimizin içeriklerini düşünürüz ve onları iletebiliriz. Bir başka deyişle, onlar genel kavramlardır ve biz onlar aracılığıyla, ilgilendiğimiz ya da bizim için önemli olan fenomenleri ortak niteliklere göre sınıf­layabiliriz ve bu şekilde empirik dünyanın bir kopyası ya da aynası olduğunu söyleyebileceğimiz bir kavramsal yapı ya da sistem oluşturabiliriz. Bu sistemin işlevi pratik olarak tekdir: o bize şeylerin çeşitli koşullar altında nasıl davrandıklarına ilişkin gözlemlerimizi ve buna dayanarak deneyimden öğrendiğimiz şeyi nasıl kullanıma sokacağımıza ilişkin bir anımsama ve genelleştirme aracı verir. Schopenhauer bu sistemin üzerine kurulduğu empirik realitenin temelinden ayrılamayacağında ısrar etti ve deneyime geri götürülemeyecek olan kavramların ve soyut fikirlerin de deneyimden gelenlerle karşılaştırılabilir olduğunda ısrar etti. Bu durumda, empirik yoruma duyarlı olmayan terim ya da önermeleri uygulayan, tümüyle a priori olan ve dünyanın bu şekilde herhangi bir açıklamasını önerir gibi yapan metafizik kuramlar bilişsel içerik bakımından boşturlar. Onlar desteksiz hava koşullarında devinir gibidirler. Gerçekten böyle kuramlar genellikle, çok az bir başlangıç aksiyomundan ve tanımından çıkarılan zahmetli deduktif adımlarla boş, totolojik sistemleri ortaya koymaktan başka bir gelişmeye yol açmazlar. Buraya kadar, Schopenhauer, sınırları sıkı bir şekilde belirlenmiş insansal araştırma alanı üzerine kalmak gerektiğini düşünmekte gibidir. Bu nedenle, salt tümdengelimsel düşünme kaynaklarına başvurarak bu sınırları aşma girişimi zorunlulukla olanaksızdır. Çünkü mantıksal çıkarımın doğasına ilişkin yanlış fikirler içerirler. Bu kavramlar bize asla daha önce algılamamış olduğumuz bir şeyin bir bilgisini vermezler, sadece öncüllerde üstü kapalı olarak ifade edilen şey bu tarz bir çıkarımla daha açık bir duruma getirilmiş olur.

Schopenhauer’a göre ahlak insana istencin tiranlığından daha uzun süreli bir kurtuluş imkânı sağlar ve ancak istencin yadsınmasıyla başarılabilir.

Schopenhauer’a göre istencin her şeyden üstün olan gücünden kaçışın iki yolu vardır: estetik ve ahlak.

Nietzsche’nin ilk eserlerinden olan Trajedinin Doğuşu’ndaki temel savları şunlardır: Yunanlılar yaşamın korkunç, tehlikeli ve açıklanamaz olduğunu kabul etmelerine karşın, kötümserliğe teslim olmayıp yüzlerini daima yaşama dönmüşler, bunu da sanat ortamı yoluyla dünyayı ve insan yaşamını dönüştürerek başarmışlardır. Dünyayı estetik bir fenomen olarak görmüş, bunu da Dionisian ve Apollonian tutumlara karşılık gelen iki yolla başarmışlardır. Dionisios yaşam akışının bir simgesidir. Dionysos ayinlerinde görülen ve hiçbir kural tanımayan taşkınlıklar, coşkulu eylemler yaşam akışını simgelemektedir. Buna karşılık Apollon ışığın, ölçünün, kısıtlamanın simgesidir. Bireyleşme ilkesini temsil eder.

Nietzsche’nin ahlakı ayrıntılı olarak ele almaya başladığı yapıt, İnsanca, Pek İnsan­ca adlı yapıtıdır. Çalışma sistemli bir inceleme olmaktan çok aforizmalardan oluşan bir yapı sergiler. Yine de Nietzsche’nin ahlakla ilgili sözleri derlenip aralarında ilişki kurulduğu zaman az çok tutarlı bir kuram ortaya çıkmaktadır. Öncelikle, “ahlak, birincil olarak genelde topluluğu korumanın ve yıkımdan uzak tutmanın aracıdır” denilmektedir.

Güç istenci kavramı Nietzsche felsefesinin merkezinde yer alır. Kavram, aforizmatik yapıtlarında yer alan insan davranışının tüm çeşitlerine ilişkin değerlendirmelerinde karşımıza çıkmaktadır. Zerdüşt Böyle Buyurdu’da, güç istencinin insanın temel güdüsü olduğu ve tüm canlı varlıklarda etkili olduğu söylenir. Örneğin hayvan içgüdüleri arasında birinci sırada yer alanı güç istencidir. Sonraki yapıtlarında inorganik doğada bile güç istencinin etkili olduğu öne sürülür. Kısacası Nietzsche’ye göre dünya ve tüm içindekiler güç-istencinden başka bir şey değildir. İnsan yaşamı baştan sona gücü istemekten başka bir şey değildir. Bu söylenenlerden anlaşıldığına göre, bu kuram a priori metafizik bir sav olmaktan çok, geniş kapsamlı empirik bir varsayımdır. Nietzsche, “İstencin nedenselliğine inanıyorsak biricik nedensellik biçimi olarak bu varsayımın yol göstericiliğine inanmamız gerekir.” söyleminde bulunur. Gerçekten de tüm farklı fenomen sınıf­larını bu varsayımın ışığında birleştirme girişiminde bulunduğu söylenebilir. Nietzsche, güç istencini öncelikle bilgi ile ilişkisi içinde ele alır. Ona göre bilgi her şeyden önce bir güç aracı olarak işlev görür.

Zerdüşt Böyle Buyurdu’da ve Şen Bilim’de Nietzsche, sonsuz yineleniş (döngü) düşüncesine yer verir. Özellikle Zerdüşt’te bu düşünce, üst-insan düşüncesiyle birlikte kitabın ana eksenidir. Bu düşüncenin ontolojik bağlamda özeti şudur: Dünyamız gezegen olarak sona erdikten sonra, parçacıkların gücü tarafından tıpkı daha önce olduğu gibi yeniden yapılaşacak, bir başka deyişle yeniden varlığa gelecektir ve bu dünyada olup-biten her şey yeni baştan ve aynen yinelenecektir. Söz gelimi Nietzsche, tekrar 1844’te doğacaktır. Üstelik bu olgu sayısız aralarla sayısız kez yinelenecektir. Nietzsche’nin bu öğretiyi vurgulamasının başlıca nedeni, felsefesindeki bir boşluğu dolduruyor olmasıdır.

Nietzsche’ye göre dünyamız sona erdikten sonra, onu oluşturan parçacıkların gücü sayesinde yeniden yapılaşacak, dünyada olup biten her şey yeni baştan ve aynen yinelenecektir. Bu öğretiye sonsuz yineleniş kuramı denir.

Schopenhauer yeterli neden ilkesinin dört temel formu olduğunu ve bunlara
karşılık olarak zihnimizde dört farklı kavram ya da tasarım türü bulunduğunu
öne sürmüştür.

Somut kavramlar yeterli neden ilkesinin dört temel formundan biri değildir.

Schopenhauer’in kötümserliğinin metafizik nedeni istençtir.

Arthur Schopenhauer tasarım olarak dünya görüşünü bu sözlerle belirtmiştir.

''Gerçek kültür Dionysios ögesi olan yaşam güçlerinin Apolloncu tutumun niteliği olan biçim ve güzellik sevgisiyle bir birliğinin sonucu olarak ortaya çıkmalıdır.''

Nietzsche’nin ahlakı ayrıntılı olarak ele almaya başladığı yapıt, İnsanca, Pek İnsanca adlı yapıtıdır

Nietzsche’ye göre Hıristiyanlık, köle ahlakının dayandığı değerlerin evrensellik düzeyine yükseltilmesi amacına hizmet etmiştir.

Nietzsche, güç istencini öncelikle bilgi ile ilişkisi içinde ele alır. Ona göre bilgi her şeyden önce bir güç aracı olarak işlev görür.

Üst insan yükselen yaşamı temsil eder.

Tasarım Olarak Dünya Schopenhauer’ın bir düşüncesidir.