MODERN FELSEFE II

eudaimonia -utile

salt pratik akıl

Özgürlük

Ölümsüzlük ve tanrı

Kant’a göre bütün eylemlerinde ve niyetlerinde ahlak yasasını gerçekleştirebilmeyi ancak kutsal bir varlık başarabilir.

Kant bu bağlayıcı etkeni yargı yetisi dediği edimde bulur: Yargı yetisi anlama yetisi ile salt akıl arasında birleştirici halkayı oluşturmaktadır.

Beğeni yargısı.

Yücede, imgelem akıl tarafından baskı altına alınır.

Kant’a göre dinin odak noktası, insan yaşamında ahlakın gerekliliğine duyulan inançtır.

Kant’ın hukuk ve politikaya ilişkin görüşleri, tarih felsefesinde olduğu gibi, açıkça ahlak görüşlerine bağlıdır. Kant hukuksal yükümlülükleri, ahlaksal yükümlülüğün bir alt türü olarak görür. Bu nedenle yasanın temeli ussal istençtir ne güç gösterisidir ne de tanrının emirleridir.

iyi bir isteme

salt pratik akıl

koşulsuz olması

bir nesneyi hiçbir çıkar olmaksızın hoşlanma ya da hoşlanmama yoluyla yargılama yetisi

tarihe sanki onda bir gelişme varmış gibi bakmalı, bu doğrultuda eylemde bulunmalıyız

Duyusal dürtüler onun pek çok eylemlerinde belirleyici etkendir ve bu durumlarda her insanı mutlu kılacak şeyler başka başkadır. Bu noktada tam bir birlik ya da yasa bulamayız. Oysa salt pratik akıl sadece iyi-istemeyi buyurur. Bir başka deyişle etik eylemler iyi istemeyi-iyi istenci içeren eylemlerdir. Kant etiğinin yeniliği de buradadır: İyinin ve kötünün özünün eylemin niyetinde (intention) aranması gerektiği ilk kez Kant tarafından gündeme getirilmiştir. Bu yüzden Kant etiği salt bir iyi niyet etiğidir. İyiyi isteme uygulamada bir sonuca ulaşamasa da iyi olma üstünlüğünden hiçbir şey kaybetmez.

Kant’ın ahlak anlayışında bu gereklilik kendini, koşulsuz buyruk (kategorik imperatif) biçiminde yansıtır: “Öyle eylemde bulun ki senin eyleminin maksimi tüm insanlar için genel geçer bir yasa olsun.” Görüldüğü üzere, bu söylem biçiminde koşullu olan hiçbir şey yoktur. Oysa Kant mutlulukçu ve yararcı kuramlarda etik ilkelerin daha çok karşımıza koşullu buyruk (hipotetik imperatif) biçiminde çıktıklarını öne sürer.

Her insan somut anlamda tüm insanlığın taşıyıcısıdır. O kendi başına bir erektir ve eylemde bulunurken insandaki bu insanlığı hesaba katmalıyız. Örneğin acılar içinde kıvranan birinin eğilimi onu yaşamına son vermeye doğru sürükleyebilir. Ama o bu eğilimine boyun eğmemelidir çünkü insan her eyleminde kendisini bir araç değil, amaç olarak görmelidir oysa yaşamına son verirse mutluluk için bir araç durumuna düşecektir. Ahlak yasasının içeriği gereği buna hakkı yoktur. Görüldüğü gibi ahlak yasası salt pratik aklın görmemezlikten gelemeyeceğimiz zorunlu bir olayıdır.

Kant'a göre anlama yetisi fenomenal olgusallığa a priori yasalar verir; doğanın kuramsal bir bilgisini olanaklı kılar.

Kant, “bir şeyin güzel olduğunu” bildiren yargıyı beğeni yargısı (the judgment of taste) olarak adlandırmıştır.