HEGEL KARŞITLARI:SCHOPENHAUER VE NİETZSCHE

Schopenhauer’in felsefi düşüncelerinin kaynakları öncelikle ailesel ilişkilerinde, yoğunlaştırılmış öğreniminde ve bunlarla aynı ölçüde kendine özgü kişiliğinde bulunur.

Schopenhauer’in metafizik sistemi, metafizik sorunları ilgilendiren bilinen anlamındaki bir metafizik sistem olmaktan çok, yaşam ve gerçeklik üzerine kötümser bir bakışın metafiziksel bir haklı çıkarılışını açımlamak esasına dayanır.

Yeterli Neden İlkesi’nin dört formu şunlardır: Fiziksel nesneler, matematiksel objeler, soyut kavramlar, ben bilgisi.

Soyut Kavramlar: Bu objeleri çıkarım kurallarını uyguladığımız zaman öteki kavramlardan sonuç olarak çıkarırız, kavramlar ve sonuçlar arasındaki ilişki yine yeterli neden ilkesi tarafından yönetilir, burası mantığın alanıdır ve burada yeterli neden ilkesi, bilme yollarına uygulanır.

Schopenhauer fiziksel, mantıksal, matematiksel ve ahlaksal alanda zorunluluğun geçerli olduğunu görerek derin bir kötümserliğe yönelmiştir.

Schopenhauer, felsefi formasyonunu büyük ölçüde Kant’a borçludur. Ona göre Kant, modern zamanların tartışmasız en büyük düşünürüdür.

Schopenhauer, Kant’ın ayrı ayrı ele aldığı duyarlığın formları ile anlama yetisinin kategorilerini birleştirdi ve nedensellik kategorisini, zamanı ve mekânı, tasarım olarak dünya bilgimizin zorunlu koşulları olarak kabul etti.

Schopenhauer’in felsefe anlayışı dünya benim tasarımımdır tümcesinde özlü bir ifade bulur.

İstenç-­İsteme olarak Dünya: Günlük yaşamda istenç sözcüğünü, belirli bir yolda davranmak için düşünülerek bilinçli biçimde yapılmış seçimlere işaret etmek için kullanırız. İstenci zihnimizin bir yetisi olarak, yani ussal bir kişi tarafından sahip olunan bir özellik yada yeti olarak kabul eder ve onun akıl tarafından yönetildiğini düşünürüz. İstencin akıl tarafından etkilendiği konusunda sorun olmasa da bu açıklamalar bizi Schopenhauer’in istenç terimini kullanışına hazırlamış olmaz çünkü Schopenhauer sözcüğü öyle yeni bir anlamda kullanmaktadır ki sistematik felsefesinin merkezi temasını ya da özünü bu terim oluşturmaktadır.

Schopenhauer’e göre doğadaki birincil itki yaşamın üretilmesidir. Doğa dünyası yaşama istencinin sürekli çatışmalar doğurduğu acımasız bir savaşımı alanıdır.

Schopenhauer’e göre ahlak insana istencin tiranlığından daha uzun süreli bir kurtuluş imkânı sağlar ve ancak istencin yadsınmasıyla başarılabilir.

Schopenhauer’e göre gerçek iyilik, Kant’ın tersine yalnızca ödev uğruna kesin buyruğa boyun eğmek değildir. Gerçek iyilik sevgidir, öteki insanlara duyulan sempati duygudaşlıktır.

Schopenhauer, dünyanın bizim tasarımımız olduğunu söyleyerek idealist, aklı ya da düşünceyi değil, istenci dünyanın tözü yaparak istemselci, tek bir bireysel istencin, kendisini deneyimin çeşitli fenomenlerinde belirten mutlak istenç olması anlamında ise aşkınsal bir felsefe yapmıştır.

1876 yılında Rihard Wagner Beyrut’ta başlıklı yazısı çıktığı zaman, Nietzsche ve Wagner birbirlerinden kopma noktasına gelmişlerdir. Bu şekilde Nietzsche’nin ilk yazınsal dönemi sona erer ve yeni bir düşünsel döneme girer.

Nietzsche’ye göre gerçek kültür Dionysos öğesi olan yaşam güçlerinin, Apolloncu öğeler olan biçim ve güzellik sevgisiyle birliğinden doğacaktır.

Nietzsche’ye göre Hıristiyanlık, köle ahlakının dayandığı değerlerin evrensellik düzeyine yükseltilmesi amacına hizmet etmiştir.

Nietzsche, evrensellik ve mutlaklık iddiası taşıyan ahlaksal sistemleri yadsır ve ayrı ahlak tipleri arasında bir rütbe derecelendirmesi önerir.

Nietzsche, demokrasiyi ve sosyalizmi Hristiyan ahlak sistemini laik düzlemde devam ettirmekle suçlamakta, mutlak değerlere dayalı nesnel ve evrensel ahlak yasası düşüncesinin daha üst bir aşama olan nihilizm aşaması uğruna terk edileceğini öngörmekteydi.

Nietzsche, güç istencini öncelikle bilgi ile ilişkisi içinde ele alır. Ona göre bilgi her şeyden önce bir güç aracı olarak işlev görür. Bu nedenle bilgi isteği, bilmeye yönelme, güç isteminden dolayıdır.

Nietzsche’ye göre hedef insanlık değil üst-insandır.

İnsan aşılması gereken bir şey, hedefe vardıran köprüdür. İnsan kaçınılmaz bir süreçle üst insana evrilmez, üst insan istenç için ulaşılmak istenen bir amaçtır.

Nietzsche’ye göre dünyamız sona erdikten sonra, onu oluşturan parçacıkların gücü sayesinde yeniden yapılaşacak, dünyada olup biten her şey yeni baştan ve aynen yinelenecektir. Bu öğretiye sonsuz yineleniş kuramı denir.

Zerdüşt Böyle Buyurdu’da ve Şen Bilim’de Nietzsche, sonsuz yineleniş (döngü) düşüncesine yer verir.