MODERN FELSEFE I

Başlıca aydınlanma düşünürleri Bayle, Montesquieu, Voltaire, Condillac, Helvetius, Diderot, d’Alembert, Lametrie, d’Holbach Cabanis ve Rousseau’dur. Bunlar arasında Kant yer almaz.

Voltaire, oldukça etkilendiği Locke’un deneyci görüşlerinin Fransa’da yayılmasına yardımcı olmuş, onun toplumsal ve politik görüşlerinin çoğunu benimseyerek bireysel özgürlük kazanımı için Kilise ve devlet kurumuna karşı savaşmıştır. Kiliseyi bilginin, aklın, zihinsel aydınlanmanın önünde engel olarak görüyordu. Voltaire gerçekte bir tanrıtanır idi. O da Newton gibi evrendeki düzenin Tanrı inancını haklı kıldığını düşünmekteydi. Bu durum Kilise’ye karşı savaşını daha kolay ve inandırıcı biçimde sürdürmesini sağlamıştır.

Montesquieu ilk olarak yasaların hükümetle ilişkilerinden söz eder. Ona göre cumhuriyetçi, monarşik ve despotik olmak üzere üç yönetim biçimi vardır. Bir cumhuriyet yönetimi demokratik bir nitelikte olabilir: Bu durumda halkın istenci yönetim erkini, bir başka deyişle en üstün gücü elinde tutuyor demektir. Cumhuriyet yönetimi bir aristokrasi biçiminde de olabilir. Bu durumda halkın sadece bir bölümü yönetim erkini elinde bulundurabilir. Monarşi yönetim biçiminde prens, devleti belli temel yasalarla uyum içinde yönetir. Kuşkusuz kendisine yardımcı ara güçler de vardır. Despotik bir devlette ise böyle temel yasalar yoktur. Bu şekilde yönetilen ülkelerde dinin etkisi fazladır. Din hükümleri yasaların yerini almış olarak görünür; dine daha yakın olarak, gelenek ve göreneklerin de yasa ayarında etkili olması çok rastlanan bir durumdur. Cumhuriyetçi hükümetin etik ilkesi yurttaşlık erdemidir. Monarşik hükümetinki onur, despotizminki ise korkudur.

Helvetius’a göre insanın fiziksel ve zihinsel tüm edimleri doğa yasaları tarafından yönetilmektedir. Bu çerçeve içinde ahlaksal eylemlerimiz de yer alır; ahlaksal eylemlerimiz de doğal yasaların zorunlu bir ürünü olarak gerçekleşir. Helvetius etik alanda da indirgemeci bir yol tutarak tüm ahlaksal eylemlerimizi, kişinin ben-sevgisine indirger. Tüm insanların kendilerini sevdiklerini ve mutlu olmayı istediklerini ve eğer kendileri için her türlü hazzı üretmek için yeteri kadar güç sahibi olsalardı, hazlarını ya da mutluluklarını sonul noktaya dek gerçekleştirmekten geri durmayacaklarını belirtir. Bu durumda güç istemi gibi olgular ikincil düzeyde kalmaktadır. Sadece temel haz sevgisinin dönüşüme uğramış biçimleridir. Doğru yanıt C'dir.

Fransız aydınlanmasının yazınsal simgesi durumunda olan ve aydınlanma sürecinin temel düşünce ve ideallerini yansıtan büyük kültür hazinesi Ansiklopedinin değişmez editörü olarak kendisine özgün bir yer yapan Diderot (1713-1784), felsefi görüşleriyle de aydınlanmanın önde gelen düşünürlerinden biri olmuştur. Birinci cildi düşün ve ülkü arkadaşı D’Alambert yayımlamıştır. Ansiklopediye katkı verenler içinde, Voltaire, Holbach, Helvetius, Montesquieu ve ekonomist Turgot da bulunuyordu. Ancak Bayle Ansiklopediye katkıda bulunmamıştır. Doğru yanıt D'dir.

Diderot, Doğanın Yorumu Üzerine adlı çalışmasında matematik biliminin somut olgusallık ile bir tanışıklık vermeye yeterli olmayacağını, bunun için deneyimsel-deneysel yönteme başvurulmasının gerekli olduğunu vurgulamaktadır. Bu şekilde doğanın kendisi incelenirse değişebilir ve esnek bir yapıda olduğu ve yeni olanakların zenginliği içinde bir çeşitlilik ve türdeşsizlik özelliği taşıdığı görülebilecektir. D seçeneğinde yer alan İnsan Üzerine Helvetius'un, E seçeneğindeki Yasaların Ruhu ise Montesquieu'nun eserleridir. Doğru yanıt A'dır.

A, B ve C seçeneklerinde D'Alambert'le ilgili olarak doğru bilgiler verilmesine rağmen, bu ifadeler pozitivizmin öncüsü olarak görülmesinin nedenini açıklamamaktadır. D'Alambert'e göre bilimsel felsefenin görevi fenomenleri metafizik bir anlamda değil, daha sistematik bir anlamda betimlemek ve ilişkilendirmektir. Eğer metafizik yola, yani bir öz araştırılmasına sapılırsa, sözcüğün gerçek anlamında bilgi olarak adlandırılabilecek şeyin çok ötesine geçilmiş olur. Bu açıklamalarıyla d’Alambert, pozitivizmin öncüsü olark görünmektedir. Bilimin metafiziksel anlamda gizemli ve anlaşılmaz nitelikler ya da tözler ile hiçbir işi olamaz. Bilim salt fenomenlerle ilgilidir ve kaldı ki felsefe de böyledir. Bu bilgiye dayanarak E seçeneği düşünürün görüşleriyle örtüşmeyen bir ifadedir. Doğru yanıt D'dir.

Tüm seçeneklerde Rousseau'nun eserleri yer almasına rağmen, bilim ve sanatlara acımasız eleştiriler getirdiği yapıtı aynı zamanda Dijon Akademisi tarafından ödüllendirilen "Sanatlar ve Bilimler Üzerine Söylev"dir. Ama bilimler ve sanatlar alanındaki ilerlemenin ahlak üzerindeki bozucu ve yozlaştırıcı etkilerini savunduğu için ‘le philosophe’ların güçlü bir muhalefeti ile karşılaşmıştır.  d’ Holbach’ın çevresinden de kopuş noktasına gelmiştir.

Voltaire, Metafizik Üzerine İnceleme’sinde, tanrının varoluşu üzerine iki uslamlama öne sürer. Birincisi nedensellikten yola çıkar ve evrenin bilinçli bir planlama sonucu oluşturulduğunu önerir.

Montesquieu, Yasaların Ruhu kitabında, toplum, hukuk ve yönetim tarzlarını incelemiştir.

Montesquieu’nün güçlerin ayrılığı ve güçleri dengeleme konusundaki görüşleri hem Amerika hem de Fransa’da önemli bir etki yaratmıştır.

Adrién Hlevetius, Olumlu davranışların oluşmasında eğitimin önemini vurgularken, din adamları sınıfının gücü kırılıncaya ve iyi bir hükümet ve hukuk sistemi kuruluncaya dek eğitim sisteminin istenilen düzeye gelemeyeceğini savunur. Doğru yanıt E'dir.

Diderot’nun, kararlı bir felsefi görüşe sahip olduğunu söylemek kolay değildi. Doğal dinlerin belli bir zaman sonra yok olacağını, ama bunların temeli olan doğal dinin her zaman varlığını sürdüreceğini savunurdu. Bunları söyleyen Diderot, bir zaman sonra bu görüşü terk ederek, insanlara her türlü dinin boyunduruğundan kurtulmaları gerektiğini söylüyordu. Doğru yanıt C'dir.

D’Alembert’in metafizik konularla, sanılanın aksine, hiç ilgisi yoktur. Ona göre, fenomenler, metafizik anlamda değil sistematik anlamda ilişkilendirilmelidir. Doğru yanıt B'dir.

18. yüzyıl dar anlamda aydınlanma çağı olarak adlandırılır ve bu dönem felsefesine de aydınlanma felsefesi denir. Doğru cevap B'dir.

Başlıca aydınlanma düşünürleri Bayle, Montesquieu, Voltaire, Condillac, Helvetius, Diderot, d’Alembert, Lametrie, d’Holbach Cabanis ve Rousseau’dur. Doğru cevap E'dir

Voltaire, maddi olmayan tözsel bir varlık olarak ruh kavramını gereksiz bir kavram olarak görmekteydi. Doğru cevap C'dir.

Gelişim Psikolojisi Üzerine Söylev adlı eser Jean Jacques Rousseau'nun eserlerinden  birisi değildir. Doğru cevap C'dir.

Bilimsel felsefenin görevi fenomenleri metafizik anlamda değil, sistematik
anlamda betimlemek ve ilişkilendirmektedir.  Bu görüşleriyle d’Alembert pozitivizm öncülerinden birisidir. Doğru cevap E'dir.

Hobbes insanın doğal durumunun bir savaş ortamı olduğunu savunurken, Rousseau insanın özündeki iyiliğe dikkat çekerek doğal durumu bir özgürlük ve iyilik durumu olarak betimlemiştir.