MODERN FELSEFE I

Rönesans döneminde Yeni Platonculuk etkisindeki en özgün düşünür Nicolaus Cusanus’tur (1401-1464). Diğer şıklardaki düşünürler Aristotelesçi veya Stoacı akım etkisindedirler. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Pomponatius, Büyüler Üzerine adlı yapıtında eşyanın doğal bir düzeni olması nedeniyle her türlü mucizeyi yadsıma yoluna gitmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Paracelsus'a göre her varlık türünün kendine özgü bir ruhu olsa da evrenin bir bütün olarak da ruhu vardır ve bu ruha vulcanus denir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bernardinus Telesius'a göre gözlem, verilerin kaydedilmesinden çok daha geniş kapsamlı bir zihinsel süreçtir ve ayrıca analojik düşünceyi de içine almaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Copernicus, temel yapıtı olan De Revolutionibus Orbium Coelestium (Gök Cisimlerinin Devinimleri Üzerine) ile Hıristiyanlığın ve Aristoteles’in evren anlayışını tepe taklak etmiş, Hıristiyanlığın yer-merkezci (geosentrik) evren anlayışı yerine güneş-merkezci (heliosentrik) bir evren anlayışı ortaya koyarak doğa bilimi alanında “Copernicus Devrimi”olarak anılan büyük başarıyı gerçekleştirmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bahsi geçen üç yasa da Kepler Yasaları arasındadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bacon, bahsedilen kriterler ışığında tümevarım yöntemini önermiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Bacon'a göre her insan kendi mizaç özelliklerinin, aldığı eğitimin ve toplumsal etkilerin sonucu olarak, Platon’un benzetmesinden yola çıkarsak, kendi mağarasını oluşturur. Oysa bu mağaranın dışına çıkmadıkça nesnel dünyayı kendi yapısı içinde kavrayamayacak, sınırlı bir bakış açısı içinde kalarak gerçekçi bir dünya ya da doğa algısına ulaşamayacaktır. Soruda belirtilen cinsten önyargılar mizaç ve eğitim kaynaklı önyargılardır ve Bacon bunları Mağara Putları kapsamında ele almıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Descartes'a göre bir fikrin doğruluğu için bu fikrin açık olmasının yanında seçik olması da gerekmektedir. Bir fikrin seçik olması için onu zihnimizdeki öteki idelerden ayırt edebilmemiz, yani sınırını çizebilmemiz gerekir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Descartes için bir kimsenin cogito bilgisi aracılığıyla kendi varlığının var oluşuna dair bilgisi açık ve seçik bir bilgidir, çünkü zihnine doğruya verilmektedir ve ayrıca sınırı da bellidir; bu varoluş, onun düşünen varlığının, düşünen beninin varoluşudur; bedenselliği ile ve daha başka şeylerle hiçbir ilişkisi yoktur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Cusanus, mutlak birliği temsil eden Tanrı bilgisine bu yolla, yani düşünme yetisi ile ulaşamayacağını anlar. Bu duruma Cusanus öğrenilmiş bilgisizlik (docta ignorantia) adını vermektedir. Bunun anlamı düşünüm yetisinin sınırlarını bilmesidir ve Tanrı bu sınırın ötesinde kalmaktadır. O halde Tanrıya ulaşmanın başka bir yolu olmalıdır. Cusanus’a göre bu yol bir tür sezgi yolu, başka deyişle mistik bir aydınlanma yoludur. Bu şekilde kavrayış ya da kavramsal bilgi olmadan bir görünüm elde edilebilir. Bir başka deyişle Tanrı gönül gözüyle görülebilir. Mistik kişi bir esrime (coşku içinde kendinden geçme) yaşantısı içinde Tanrının kavramsal bilgisine değil belki ama görünümüne ulaşabilir.

Pomponatius tüm insanların zihinsel yetkinliğe yetenekli oldukları düşüncesini reddetmekle birlikte ahlaksal yetkinliğin yeryüzünde gerçekleştirilemeyecek bir ideal olduğu görüşüne karşı çıkar. Herkesin kendi işinin gerektirdiği ödevleri yapması, bu konuda yetkinlik olarak anlaşılabilir. “Vicdanlı ve namuslu bir yargıç, kendi alanında muktedirdir ve kendine özgü mükemmelliğe varmıştır.” Bu alanda ‘mutlak’ terimini kullanmak gereksiz olacaktır; mutlak yetkinlik salt mutlak varlığa özgüdür. Erdemin karşılığının sonsuz bir ödül olması, yani cennete gidilecek olması ve yapılan kötülükleri bir cezanın beklemesi fikirlerine dayanarak ruhun ölümsüzlüğünün öne sürülmesini yanlış bulmaktadır. Çünkü erdemlilik çıkar ya da karşılık beklenerek gerçekleştirilemez. Erdemlilik gerçek anlamda bir değer olduğu için gerçekleştirilmelidir. Kötülük de zaten kendi öz cezasını kendi içinde saklamaktadır. Böylece bunlara dışsal bir koşula bağlı olarak varlık kazandırılması tam bir yanılgıdır. Aristoteles’in kesin bir dille ifade ettiği gibi ruh bedenin bir fonksiyonu ise, beden

Paracelsus’a göre her varlık türünün kendine özgü bir ruhu olsa da evrenin bir bütün olarak da ruhu vardır ve bu ruha vulcanus denir.

Telesius un ay üstü ve ay altı dünyaları arasındaki sınırı kaldırması doğru bir öngörüdür ve kendinden öncekilerin hiçbiri tarafından düşünülmemiş bir noktadır. Madde ile zihin arasındaki ilişkiye değgin açıklamaları da geleneksel açıklamalara karşı çıkmaktadır:

Oysa doğa insansal bir varlık değildir; o kendi yasalarına göre işler. İnsanların bu önyargılarının arkasında duygu ve heyecansal yapıları, duyusal, zihinsel güçlerinin sınırlılığı, algının yapısı gibi ortak doğalarından gelen etkenler bulunmaktadır. Bacon’un şu eğretilemesi bu olguyu çok güzel açıklamaktadır: “İnsan zihni ışınları yayması, çarpıtması ve şeklini bozması bakımından kendi özelliklerini farklı nesne - lere veren içbükey ve dışbükey aynalara benzer” (Bacon, 1999: 16). Şu hal - de, doğayı olağan boyutları içinde yansıtan normal aynalar gibi olmalıyız. Özellikle bilim insanı bu için çok daha büyük bir zorunluluk taşımaktadır.

Francis Bacon’ın Yöntem ve Bilgi Anlayışı

Rene Descartes’ın Yöntem ve Bilgi Anlayışı

Rene Descartes’ın Yöntem ve Bilgi Anlayışı

Descartes’ın Töz, Ruh ve Ahlak Anlayışı

Descartes’ın Töz, Ruh ve Ahlak Anlayışı