MODERN FELSEFE I - Deneme Sınavı - 5

İngiltere’deki reformcu anlayıştan etkilenerek Fransa’nın devlet düzenine karşı eleştirel yazılar yazan ve söz konusu etkiler altında ilk yapıtı, 1721 tarihli iran Mektupları'nı kaleme alan düşünür Montesquieu'dur. Doğru yanıt D'dir.

Montesquieu göre her politik toplum belli bir idealin tam olmayan bir somutlaşmasıdır ve bu ideal toplumu biçimlendirmede örtük biçimde işleyen bir etmendir. Doğru yanıt E'dir.

Montesquieu göre politik özgürlük, güçlerin ayrılığı ilkesini gerektirir başka deyişle, yasama, yürütme ve yargı güçleri kesinlikle birbirlerinden ayrılmalıdır . Doğru yanıt A'dır.

Helvetius'a göre insanların duyu düzeyini aşan bağımsız bir yetileri yoktur. Herhangi bir yargıda bulunmak bireysel düşünceler arasındaki benzerlikleri ya da benzemezlikleri algılamaktan ibarettir. Yargıda bulunmak, salt bir algılamaktır. Doğru yanıt E'dir.

Diderot, doğal dinlerin belli bir tarihte ortaya çıkıp belli bir zamanda yok olacaklarını, oysa bunların tümünün temeli olan doğal dinin her zaman varlığını sürdüreceğini savunmaktaydı. Doğru yanıt C'dir.

Metafizik anlamda şeylerin nedenlerini bilemeyiz. Bilimsel felsefenin görevi fenomenleri metafizik anlamda değil, sistematik anlamda betimlemek ve ilişkilendirmektir. Bu görüşleriyle,d’Alembert pozitivizmin öncülerinden biridir. Doğru yanıt E'dir.

Kısmen aydınlanmaya karşı, kısmen aydınlanmadan yana, kendine özgü bir düşünür olan Rousseau, bir toplum, çoğunluğun kendi düşünce ve davranışları için kural olarak kabul ettikleri bir fikirler ya da değerleri dizisi üstünde yükselir düşüncesini savunmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Rousseau'ya göre devlet, yurttaşların özgürlük ve eşitlik için doğuştan, vazgeçilmez hakları ve kendi yazgılarını belirleme güçleri yoluyla katıldıkları bir toplumsal sözleşme üzerine dayalı politik bir örgüttür. Doğru yanıt B'dir.

Önemli bir İngiliz empiristi olan Berkeley, Locke’un düşüncesindeki tutarsızlık- ları eleştirerek yola çıkmış ama empirizmini bir öznel idealizme ve immateryalizme sürüklemiştir. Her şeyden önce duyum ve düşünüm ayrımını eleştirerek bunlar arasında köklü bir farklılık olmadığını savunmuştur. Bunlar birbirlerini bütünleyen edimlerdir; duyuların sağladığı verileri zihnin düşünme yetisi kuşkusuz işlemek zorundadır. Aksi takdirde zihnimizde hiçbir ide kavram ve düşünce oluşamazdı. Doğru yanıt B'dir.

Berkley'e göre, gerçekte obje ve duyum aynı şeydir, bunları birbirinden soyutlayamayız. Bundan dolayı bir obje algılanmış niteliklerin bir toplamıdır. Sonuç olarak var olmak algılanmış olması  'esse est percipi' olarak tanımlanmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Hume'e göre her ide için ilksel bir izlenim bulunmalıdır. Bununla birlikte her idenin bir izlenimi olmayabilir. Sözgelimi biz hiçbir uçan at ya da denizkızı görmedik ama bu ideler-fikirler bizim zihnimizde var: Hume bunun duyular ve deneyim tarafından verilen materyalin zihin tarafından yerini değiştirme, eksiltme, birleştirme gibi edimlerinin bir ürünü olarak gerçekleştiğini açıklar. Bu şekilde biz birleşik ya da karmaşık idelerimizi oluştururuz. Doğru yanıt E'dir.

Locke maddi ve ruhsal tözleri kabul etmiş ama bilinemeyeceklerini savunmuştu. Berkeley maddi tözü reddetmiş ruhsal tözü benimsemişti. Hume ise tözü tamamen reddetti. Doğru yanıt C'dir.

Adaleti bir etik erdem niteliği yapan şey ve tersine adaletsizliği yapan şey, kişisel çıkar değil, daha çok bir sempati duygusudur. Biz, sadece kendi kişisel çıkarımızı ilgilendirdiği için değil, ama öteki insanlarda bizim sempati-duygudaşlık aracılıyla paylaştığımız bir acı ve hoşnutsuzluk duyguları ürettiği zaman adaletsizliği kınarız ve mahkûm ederiz. Bu nedenle Hume’a göre insanların her birinin kendi kişisel çıkarı adaletin tesis edilmesinin kökensel güdüsüdür, ama kamusal çıkar demek olan duygudaşlık, ahlaksal onaylamanın kaynağıdır. Doğru yanıt C'dir.

Hume tüm politik problemlerin çözümünde yarar ilkesini öngörür. Öncelikle toplumsal sözleşme görüşünü eleştirir ve  toplumsal sözleşmenin tarihsel olgu olduğunu gösterir hiçbir kanıtın bulunmadığını dile getirir. Eğer durum böyle ise varolan tüm yönetimler yasadışı bir duruma düşeceklerdir. Ayrıca bu kuram aslında hiçbir şeyi açıklamamaktadır, bu nedenle gereksizdir. Doğru yanıt A'dır.

Duyumlar Üzerine İnceleme’ nin ulaştığı genel sonuç; “doğal düzende tüm bilginin duyumlardan doğduğu” sonucudur. İnsanın tüm zihinsel işlemleri “dönüşmüş duyumlar” olarak açıklanabilir. Doğru yanıt E'dir.

Reid göre sağduyu ilkeleri kendiliğinden açık, tanıtlanmalarına gerek olmayan, uslamlamanın ve bilimin temelini oluşturan kökensel ve doğal yargılardır. Doğru yanıt D'dir.

Reid’e göre olumsal gerçekliklerin ilk ilkeleri arasında  söz edilen fikirler,  “Seçik olarak anımsadığım şeyler gerçekten olmuşlardır,” “duyularımız aracılığıyla seçik olarak algıladığımız şeyler gerçekten vardır ve onları algıladığımız gibidirler,” “gerçeği yanlıştan ayırmamızı sağlayan doğal yetiler yanıltıcı değildir,” gibi. Reid 'in oldukça ayrıntılı bir sağduyusal ilkeler dökümü yapmış olduğunu gösterir. Doğru yanıt E'dir.

Reid'e göre, ayrıntılı bir şekilde dökümünü yaptığı sağduyusal ilkeler, temelinde,  dışımızda yer alan varlıkları algıladığımız biçimiyle bildiğimiz ya da kavradığımız ana sav olarak karşımıza çıkarlar ve salt realizm denebilen bu yaklaşım onları algılamadığımız zamanlarda da onlar var olduğunu savlar. Doğru yanıt A'dır.

18. yüzyıl dar anlamda aydınlanma çağı olarak adlandırılır ve bu dönem felsefesine de aydınlanma felsefesi denir. Bu devinimin ana yurdu Fransa idi. Bu kültür aydInlanmasının öncüleri, aktivist yanları da ağır basan filozoflar grubudur. Bu kişilere Fransızca yazılışıyla "le phlilosophe" deniyordu; bunun nedeni kendilerini her bakımdan ustaları olarak gördükleri, İngilizce yazılışıyla "philosopher" John Locke’dan ayırmak içindir.Bu filozoflar grubu, kuramsal felsefelerini genelde Locke’un deneyimciliği üzerine kurmuşlardır. Locke, onlar için hem kuramsal, hem pratik alanda gerçek bir filozoftur; öne sürdüğü epistemolojik ve politik görüşleriyle aydınlanmacı filozoflara aydınlanmanın temel gramerini sağlamştır.

Bu filozoflar grubu için felsefede aklın kullanımı, doğuştan düşüncelerden ya da kendiliğinden açık ilk ilkelerden türeyen büyük felsefi sistemlerin kurulması anlamına gelmiyordu. Bu anlamda bir önceki yüzyılın kurgul metafiziğine sırt çevirdiler. Onlara göre aklın kullanımı görüngülerin (fenomenlerin) kendilerine gitmek, gözlem yoluyla bunların yasalarını ve nedenlerini öğrenmekti. Bu nedenle, bilimsel düşünceye ve gelişmeye büyük katkı yapması bakımından Newton’un yapıtından da etkilenmişlerdir. Buna dayanarak, III numaralı ifadede yer alan bilgi yanlıştır ve doğru seçenekte yer almaması gerekir.