MODERN FELSEFE I - Deneme Sınavı - 6

Ortaçağda çok yanlış yorumlanmış bir akımdı. O dönemde Epikürosçu demek putperest, pagan, doğru yoldan sapmış gibi anlamlara geliyordu ve ayrıca yüksek tinsel değerlere sırtını çevirmiş sadece basit dünyasal hazlar peşinde koşan kişileri niteleyen bir sıfat durumundaydı. Oysa gerçek Epikürosçulukta bedensel hazlar değil, tinsel hazlar ön planda gelir.

Bruno Copernicusçu evren açıklamasından evrenin süreklilik gösteren bir varlık olduğu sonucunu çıkarmıştır. Evren her noktasından dışa doğru yayılan bir sürekliliktir (continuum). Evren aynı zamanda sonsuzdur; sonsuz olan Tanrının sonsuzluğunu sınırsız büyüklüğü içinde yansıtır. Böylece o da sonsuz olur.

Kepler Yasaları:
1. Gezegenlerin yörüngeleri
eliptiktir.
2. Her gezegen güneş
çevresinde çizdiği yörüngede eş zamanda eş uzunluğu geride bırakır.
3. Gezegenlerin dönüş zamanının karesi, gezegenin güneşten ortalama uzaklığının küpüyle orantılıdır.

Doğru yanıt D'dir.

Novum Organum, doğa bilimlerinde tümevarım yönteminin nasıl uygulanması gerektiğini gösteren ve Bacon’un kendi tümevarım anlayışını gözler önüne seren bir yapıttır.

Bacon’un zihnin asılsız önyargıları olarak kabul ettiği dört zihin putunun 4’ü:

1)Soy Putları

2)Mağara Putları

3)Çarşı-Pazar Putları

4)Tiyatro Putları

Bacon, "kader" diye bir idol/put tanımlamamıştır; doğru yanıt A'dır.

Descartes, matematikteki kesinlikten yola çıkarak bilginin tüm öteki alanlarını temelden kavrayacak kesin evrensel bir ilke bulunup bulunmadığı konusuyla yakından ilgilendi.Felsefede kesin ve sağlam bilgiye ulaşabilmek için matematiğe kesinliğini veren yöntem ya da yöntemleri izlemek gerektiğine ikna olur.

Kuşkuyu ya da birtakım yanlışlıkları, hataları tümüyle önlememizi sağlayacak kurallar ne olabilir? Descartes Yöntem Üzerine Konuşma’da bu kuralları dört tane olarak belirledi:”
1. Öncelikle, doğruluğunu gerçekten açık ve seçik olarak bilmediğin hiçbir şeyi doğru olarak kabul etme.
2. Araştırdığın sorunların her birini mümkün olduğunca küçük parçalara böl; çünkü bu onların uygun çözümü için zorunludur.
3. Basit olduğundan dolayı kolayca bilinebilen şeylerle işe başla ki az az ve adım adım daha karmaşık ve anlaşılması zor olan şeylerin bilgisine doğru ilerlemek olanaklı olabilsin.
4. Her durumda hiçbir şeyin dışta bırakılmadığından emin olmak için, sık sık geriye dönüşler yaparak eldeki verilerin sayımını yapmaktan geri durma.”

Madde-cisim tözünün özsel niteliğinin uzamlılık olduğu belirtilmiştir: Buna göre maddesel tözler uzamsız kesinlikle var olamazlar; uzam, maddesel tözlerin özsel niteliğidir, olmazsa olmazıdır.

Descartes’in törebilimi dört pratik ilkeye dayanır:

1. Ulusun yasalarına,
törelerine, dinsel
inançlarına boyun eğ.

2. Kanılarına bağlı kal ve
seçtiğin eylem yolunda
kararlı ol.
3. Kendini ve tutkularını
çevrene ve talihine uyarla. 

4.Senin için en iyi olacak
yaşam uğraşını dikkatle seç

Yunan ve Latin düşüncesine ait eserlere yönelik çeviri etkinlikleriyle başlayan 
Hümanizm hareketi İlkçağ düşünürlerinin eserlerini çevirme işine özellikle 15. Yüzyılda yoğunlaştı. İlk dikkat çeken eserler de Platon’unkilerdi. Öncü Platonculardan biri olan Plethon, Cosimo de Medici’nin desteği ile Floransa’da bir Platon Akademisi kurdu (1440). Bu akademi Platon’un yapıtlarının ilk elden çevirisini yapma amacını gütmekteydi. Platonculuğu Aristotelesçiliğe karşı savunmak temel görevlerindendi.

Aristoteles’i, Ortaçağda yapılan yorumlar üzerinden tanıtmaya çalışan iki grubun çalışmaları da oldukça etkili olmuştur. Bunlardan ilki İbni Rüşd’ü izleyen Averroistler, ötekiyse Afrodisias’lı Aleksandros’un yorumlarını izleyen Aleksandristler’dir. Bu iki grup birbirlerine rakip olsalar da bazı konularda uyuşmaktaydılar.

Paracelsus (1493-1541) Rönesans’ın başlarında yaşamış İsviçreli Alman bir düşünür, hekim ve kimyacıdır. Doğa felsefesi alanında Yeni-Platoncu temelden yola çıkmış ve görüşleri bilimsel temelden uzaklaşarak gizemci boyutlar kazanmıştır. Her varlık türünün kendine özgü bir ruhu olsa da doğanın da bir bütün olarak genel ve kapsayıcı bir ruhu ya da güç odağı vardır. Paracelsus buna “vulcanus” adını vermektedir

Rönesans döneminde bilim düşüncesinde gerçek anlamdaki gelişimin öncüsü
Copernicus’dur (1473-1543). Doğa bilimi alanında “Copernicus Devrimi”olarak
anılan büyük başarıyı gerçekleştirmiştir. Bu alandaki temel yapıtı olan De Revolutionibus Orbium Coelestium (Gök Cisimlerinin Devinimleri Üzerine) ile Hıristiyanlığın ve Aristoteles’in evren anlayışını tepe taklak etmiş, Hıristiyanlığın yer-merkezci (geosentrik) evren anlayışı yerine güneş-merkezci (heliosentrik) bir evren anlayışı önermiştir.

Copernicus’un açtığı yoldan ilerleyen Johannes Kepler (1571-1630) gezegen yörüngelerinin biçimi ve hızlarına ilişkin keşfettiği yasalarla bilim tarihinde kendine önemli bir yer sağlamıştır. Yine önemli bir gökbilimci olan Tycho Brahe’nin asistanlığını yapmış, onun yıllarca süren gökbilimsel gözlemlerinin sistematik biçimde dökümü yapılmış verilerinden çok yararlanmıştır.

Başlıca İki Evren Sistemi Üzerine Konuşma adlı yapıtında Aristoteles’in ve kilisenin yer merkezci evren anlayışı ile Copernicus’un güneş-merkezci sistemi karşılaştırmış Copernicusçu sistemden yana tavır almıştır. Bu yüzden kilisenin kovuşturmasına uğramış ve göz hapsinde yaşamıştır. Galileo aynı zamanda teleskopla yaptığı keşiflerle de ünlenmiş, Teleskopuyla Güneşin lekelerini, Venüs gezegeninin evrelerini, ay yüzeyinde dağlar, vadiler gibi birtakım engebeler bulunduğunu ve Jüpiter’in dört
uydusunu saptamıştır.

Bacon, Yöntem ve bilgi üzerine ana kitabı Novum Organum (Yeni Organon) adını taşır. Bilimsel bilginin toplum yaşamındaki yararlı sonuçlarına yer veren Nova Atlantis (Yeni Atlantis) isimli bir başka önemli yapıta imza atmıştır. Bacon geleceğin insan dünyasının bilim yoluyla aydınlanacağını sezmişti. Ona göre yaşamda bilgi önemliydi. Onun ünlü deyişiyle “bilgi güçtü.” Buradaki bilgi, bilimsel bilgiden başkası değildir.

Bacon öncelikle tümevarım yapacak bilim kişisinin özellikleri üzerinde durur:
Çünkü tüm insanların olduğu gibi, bilim insanının zihninde de çeşitli etkiler sonucu oluşmuş bir takım önyargılar vardır. Bu önyargılar kişinin dünyaya, doğaya
bakışını olumsuz yönde etkileme gücüne sahiptir. Bilim insanı doğa üzerine inceleme ve araştırmalara girişmeden önce tabiri caizse bir zihinsel temizlik yapmak
durumundadır. Bacon temizlenmesi gereken bu önyargılara putlar (idoller) adını
verir ve bunları dört grupta toplar. Bunlar; Soy (Tribus) Putları, Mağara (Species) Putları, Çarşı-Pazar (Fori) Putları ve Tiyatro (Theatre) Putları'dır.

Modern felsefenin babası, Yeniçağ felsefesinin kurucusu gibi nitelemelerle anılan
René Descartes (1596-1650) Ortaçağ etkilerinden kurtulma yolunda tümüyle olgunlaşmış felsefi tutumun ilk büyük örneğini ortaya koyarak özgür düşünen özne
felsefesinin kurucusu olma onurunu elde etti. Yöntem Üzerine Konuşma (1637), İlk Felsefe Üzerine Düşünceler (1641), Felsefenin İlkeleri (1644) ve Ruhun Tutkuları
(1649). 1649’da kraliçe Christina tarafından felsefe dersleri vermek üzere İsveç’e
davet edildi, 1650 Şubatında ülkenin sert iklimine dayanamadığı için pnömoniye
yakalanarak öldü.

Rönesans bilimcisi olan Bernardinus Telesius (1509-1588) İtalya’nın güneyinde bulunan Cosenza’da doğdu. Milano, Roma ve Padua’da eğitim aldı. Klasik kültür, felsefe ve bilim alanlarında çalıştı. Başyapıtı: De Rerum Natura Iuxta Propria Principia (Kendi İlkelerine Göre Şeylerin Doğası Üzerine) adını taşır. Paracelsus’a göre her insanda archaeus denen bir yaşam gücü bulunur. Sağlık archaeusun engelsiz işlemesi, hastalıksa yabancı bir güce bağlanmasıdır.

Erken dönem İtalyan hümanistlerinin başlıcaları Dante, Petrarca ve Boccacio’dur. Bunlardan Dante (1265-1321), Rönesansın başlarında yaşamış büyük bir şairdir. Modern felsefenin Descartes ile başladığı kabul edilir.