MODERN FELSEFE I - Deneme Sınavı - 3

Rönesans dönemi Aristotelesçilerinin en ünlüsü kuşkusuz, Petrus Pomponatius olarak da bilinen Pietro Pomponazzi’dir (1462-1525). 1516 tarihli Ruhun Ölmezliği Üzerine (Tractatus de immortalitate animae) adlı yapıtında bireysel ruhların ölmezliği inancının Aristoteles’in ilkeleri ile bağdaşmadığını savunur. Doğru cevap A'dır.

Epikürosçuluğun gerçek değeri ve anlamı Rönesans döneminde anlaşılmaya başlanmıştır. Helenistik dönemin bir felsefesi olan Epikürosçuluk, Rönesans döneminde felsefe çalışmaları arasında kendine bir yer bulabilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Rönesans dönemindeki başlıca bilim adamları: Paracelcus, Bernardinus Telesius, Giordano Bruno, Nicolaus Copernicus, Johannes Kepler, Galileo Galilei'dir. Doğru cevap E'dir.

Gezegen yörüngelerinin biçimi ve hızlarına ilişkin keşfettiği yasalarla bilim tarihinde kendine önemli bir yer sağlayan kişi Johannes Kepler (1571-1630)'dir. Doğru cevap D'dir.

Bruno Copernicusçu evren açıklamasından evrenin süreklilik gösteren bir varlık olduğu sonucunu çıkarmıştır. Evren her noktasından dışa doğru yayılan bir sürekliliktir der (continuum). Doğru cevap C'dir.

Tüm varoluş madde ve güç ilkeleri üzerinde temellenir görüşünü öne süren bilim adamı Bernardinus Telesius (1509-1588)'dur. Doğru cevap B'dir.

Bacon’a göre bilgi güçtür ve bilmek doğaya egemen olmaktır. Doğru cevap B'dir.

Bacon öncelikle tümevarım yapacak bilim kişisinin özellikleri üzerinde durur: Çünkü tüm insanların olduğu gibi, bilim insanının zihninde de çeşitli etkiler sonucu oluşmuş birtakım önyargılar vardır. Bu önyargılar kişinin dünyaya, doğaya bakışını olumsuz yönde etkileme gücüne sahiptir. Bilim insanı doğa üzerine inceleme ve araştırmalara girişmeden önce tabiri caizse bir zihinsel temizlik yapmak durumundadır. Bacon temizlenmesi gereken bu önyargılara putlar (idoller) adını verir ve bunları dört grupta toplar: Soy (Tribus) Putları, Mağara (Species) Putları, Çarşı-Pazar (Fori) Putları, Tiyatro (Theatre) Putları. Doğru cevap E'dir.

Descartes’in törebilimi dört pratik ilkeye dayanır: 1. Ulusun yasalarına, törelerine, dinsel inançlarına boyun eğ. 2. Kanılarına bağlı kal ve seçtiğin eylem yolunda kararlı ol. 3. Kendini ve tutkularını çevrene ve talihine uyarla. 4. Senin için en iyi olacak yaşam uğraşını dikkatle seç. Doğru cevap D'dir.

Descartesçi (Kartezyen) felsefenin önemli temsilcilerinden olan Geulincx, Antwerp’te doğdu. Leuven ve Leyden’de hocalık yaptı. 1669 yılında Leyden’de öldü. Yapıtlarını Latince kaleme almış, bu yapıtlar ölümünden sonra basılmıştır. Başlıcaları şunlardır: Quaestiones Quodlibeticae (1653); Disputatio medica inauguralis de febribus (1658); Logica fundamentis suis restituta (1662), Methodus inveniendi argumenta (1663), De virtute (1665). Geulincx, Descartes’›n zihin-beden düalizmini mantıksal temelde çözmeye çalıştı. Doğru cevap B'dir.

Descartes, Tanrı’yı sonsuz, ruh ve maddeyi iki ayrı sonlu töz olarak görmekteydi. Spinoza bu düalist anlayışı bırakarak Tanrı’nın biricik töz olduğunu, ruh ve maddenin onun özellikleri olduğunu savundu. Doğru cevap A'dır.

Leibniz'e göre us doğrulukları insan zihninde doğuştan bulunan zorunlu doğruluklardır ve bunların aksinin düşünülmesi zihni çelişkiye sürükler. Buna karşılık deneyim yoluyla elde edilen olgu doğrulukları olumsal bir görünüm sergilerler.

Yeniçağda Descartes, Malebranche, Spinoza ve Leibniz gibi ussalcı düşünürlerin Tanrı odaklı felsefe sistemleri oluşturmaları rastlantısal değildir. Bu kişiler Hıristiyan teolojisinin güdümü altında olmaksızın da Tanrı-tanır felsefe sistemleri oluşturulabileceğini kanıtlama yolunu tutmuşlardır. Doğru cevap A'dır.

Leibniz'e göre uzam indirgenebilir ve göreli bir kavramdır; çokluğa, sürekliliğe ve bir
arada varoluş ya da parçaların bir ve aynı zamanda varoluşuna indirgenebilir. Doğru cevap A'dır.

Malebranche'e göre ruh ile beden arasında bir etkileşim değil, paralellik bulunur. Buna ruhsal-fiziksel paralellik denir. Doğru cevap C'dir.

Başlıca Kartezyenlerden biri olan Malebranche Paris’te doğmuş, La Marche kolejinde felsefe, Sorbonda teoloji okumuş, 1660’da Oratory of Jesus tarikatına katılıp 1664’te rahip olarak atanmştır. Oratoryenler Augustinusçuluğu benimsemişlerdi. Malebranche, felsefesinde önemli etkisi olan Augustinusçulukla burada tanıştı. Descartes’ın İnsan İncelemesi adlı yapıtını okuduktan sonra Augustinusçuluğu Descartesçilikle özgün biçimde birleştirme yoluna gitti. Başlıca yapıtları: Doğa ve İnayet üzerine İnceleme (1660), Doğrunun Aranması (1675), Hıristiyanca Düşünceler (1683), Metafizik ve Din Üzerine Görüşler (1688). Doğru cevap B'dir.

Geulincx’e göre ruh, hiçbir gerçek ilişki içinde olmadığı madde dünyasından bir şey ummamalı, kendisini bütünüyle Tanrı’ya ve akla adayarak yaşamalıdır. Doğru cevap E'dir.

Malebranche’a göre gerçekliğe ulaşma yolunda bizi yanıltan temel sebep istencimizle acele karar
vermemizdir. Doğru cevap E'dir.

Spinoza "Tanrı Bilgisi (Tam Bilgi)" kavramını sezgi ya da intuition bilgisi olarak da niteler. Doğru cevap D'dir.

Descartes, ruhun, işlevlerini belli bir organda ötekilerde olduğundan çok daha belirgin olarak gerçekleştirdiğini, bu organın da beyin olduğunu ifade eder. Yine beynin bütününde değil, pineal glans adı verilen çok küçük ve sayıca bir tek olan bir bezde ruhun beden üzerindeki işlevlerini yerine getirdiğini, bedenden gelen etkileri de bu noktadan aldığını dile getirir. Bu bez beynin ortasında yerleşmiştir, sayıca tekdir ve yine sayıca tek olan ve bölünmeyen ruhun bir tek buradan bedenle etkileşmesi olanaklı olur. Bu bez aracılığıyla, ruhun beze ilettiği etkiler sinirler içinde yer alan canlılık özsularını devindirir ve bu devinim ilgili dokulara ya da organlara taşınır; aynı şekilde bedenden gelen etkileri taşıyan canlılık özsuları bu beze ulaştığında bez etkilenir ve bu etkiyi ruha aktarır. Bu şekilde karşılıklı etkileşim gerçekleşmiş olur.