MODERN FELSEFE I - Deneme Sınavı - 2

Bruno Copernicusçu evren açıklamasından evrenin süreklilik gösteren bir varlık olduğu sonucunu çıkarmıştır. Evren her noktasından dışa doğru yayılan bir sürekliliktir (continuum). Evren aynı zamanda sonsuzdur; sonsuz olan Tanrının sonsuzluğunu sınırsız büyüklüğü içinde yansıtır. Böylece o da sonsuz olur. Tanrı doğalaştıran doğadır (natura naturans), evren ise doğalaştırılmış doğadır (natura naturata).

Telesius’a göre doğruya ulaşmak için duyulara başvurmak kaçınılmazdır ve doğru bilgi duyu algısı üzerine kurulur.

Paracelsus’a göre her varlık türünün kendine özgü bir ruhu olsa da evrenin bir bütün olarak da ruhu vardır ve bu ruha vulcanus denir.

Seneca klasik Stoacı ilkeyi kabul etmiştir. Ona göre doğaya uygun yaşamak ahlaklılığın temeliydi ve Doğa ile akıl özdeşti. Doğaya uygunluk akla uygunluk demekti. Duygular ve tutkulardan uzaklaşarak akla uygun yaşamak bilgece yaşamak demekti. Şu halde ahlaklı yaşamın amacı bilgece bir yaşam sürdürmekti.

Pomponatius, Tanrı’nın önceden her şeyi bilmesiyle, ahlaksal özgürlük öğretilerinin birbirleriyle çelişik olduğunu göstermeye çalışmıştır. Çünkü eğer Tanrı her şeyi önceden görerek belirlemişse, o zaman insanların özgür istence sahip olduklarından söz edilemeyecektir; ama eğer insanlar özgür istence sahip iseler o zaman da Tanrı insanların hareketlerini arkadan izleyecek ve bir bakıma yaratılmış olana tabi olacaktır. Bu durum Tanrının sonsuz gücü ve bilgeliği ile bağdaşır görünmemektedir. Gerçekte tüm bunları üstü kapalı olarak belirtme yoluna gider ve kilise ile bozuşmamak adına, “mantık Tanrının önceden belirleyiciliğinden yanadır” demek zorunda kalır. Böylece kendisi de bir çelişkiye sürüklenmeyi göze almış görünür. Bu bağlamda, iyilik de kötülük de Tanrıdandır diyerek skolastik nominalizme karşı çıkmıştır.

Pomponatius’a göre mutlak yetkinlik mutlak varlığa has olsa da işinin gerektirdiği ödevleri yapan her insan ahlaksal yetkinliğe erişebilir.

Cusanus bilim konusundaysa Aristotelesçi evren anlayışını yadsıyan bir tutum takınmıştır: Ona göre evrende yetkin bir daire bulunamaz, bu nedenle gezegenlerin yörüngelerinin düzgün bir daire olması düşünülemez. Bu görüş Kepler’e giden yolu açmıştır. Ona göre evrenin bir sınırı olduıu görüşü de kabul edilemez. Evrenin ne bir merkezi, ne de çevresi vardır. Öznenin durduğu yer merkez görevi görür. Bu gezegende bulunduğumuz için burasını merkez kabul etmişizdir. Cusanus’un tüm bu görüşleri bilim adına ilerici görüşlerdir ama evrenin bilimsel bir kuramını sistematik olarak ve haklı çıkarılabilir nitelikte ortaya koyamamıştır.

Cusanus, mutlak birliği temsil eden Tanrı bilgisine bu yolla, yani düşünme yetisi ile ulaşamayacağını anlar. Bu duruma Cusanus öğrenilmiş bilgisizlik (docta ignorantia) adını vermektedir. Bunun anlamı düşünüm yetisinin sınırlarını bilmesidir ve Tanrı bu sınırın ötesinde kalmaktadır. O halde Tanrı ya ulaşmanın başka bir yolu olmalıdır. Cusanus’a göre bu yol bir tür sezgi yolu, başka deyişle mistik bir aydınlanma yoludur. Bu şekilde kavrayış ya da kavramsal bilgi olmadan bir görünüm elde edilebilir. Bir başka deyişle Tanrı gönül gözüyle görülebilir.

Ficinus Hıristiyanlığı Tanrının kendisini açmasının bir biçimi olarak görmüş ve bu dini felsefe ile uzlaştırmaya çalışmıştır. Evren en başında Tanrı’nın bulunduğu düzenli bir basamaklar sistemidir. İnsan ruhu da Tanrıdan türemiştir ve ölümden sonra yine Tanrı ya dönecektir. Evrenin bütün bağlantıları insan ruhunda bulunur. Bu yüzden insanda tüm evreni bilme gücü vardır. Bu fikirler Platoncu olmaktan çok yeni- Platoncu görüşlerdir.

Descartesçi (Kartezyen) felsefenin önemli temsilcilerinden olan Geulincx, Antwerp’te doğdu. Leuven ve Leyden’de hocalık yaptı. 1669 yılında Leyden’de öldü. Yapıtlarını Latince kaleme almış, bu yapıtlar ölümünden sonra basılmıştır. Başlıcaları şunlardır: Quaestiones Quodlibeticae (1653); Disputatio medica inauguralis de febribus (1658); Logica fundamentis suis restituta (1662), Methodus inveniendi argumenta (1663) ve De virtute (1665).

Vesilecilik, ruhtaki isteme ile bedendeki devinim arasındaki ilişkinin Tanrı tarafından kurulduğu ve Tanrı'nın tek gerçek neden olduğu görüşüne dayanan bir felsefi yaklaşımdır.

Malebranche'a göre ruh ile beden arasında bir etkileşim değil, paralellik bulunur. Buna ruhsal-fiziksel paralellik denir.

Baruch de Spinoza, Bruno ve Descartes'tan etkilenerek özgün bir sentez yaptı. Ethika isimli eserinde bütünlüklü bir evren sistemi inşa etmeye girişmiştir.

Spinoza'nın doğruluk kuramı onun bilgi anlayışını da belirler. Spinoza gerçeklik derecelerine karşılık gelen bir bilgi derecelenmeleri kuramı ortaya koymuştur. Bu derecelenmeler; duyusal bilgi, bilimsel bilgi ve Tanrı bilgisidir.

Spinoza'ya göre her insan hayatta kalmak ister. Bu çabaya conatus denir.

Duyusal bilgi (imgelem bilgisi): Bu en düşük derecedeki bilgi türü kabaca duyu deneyimine karşılık gelir; bulanık deneyimden türeyen kanı ve sanıları ifade eder.

Gottfried Wilheim Von Leibniz, düşünce ve eylem yönünden etkin bir yaşam sürdü ve üst düzey görevlerde bulundu. Yapıtları; Matematik üzerine söylem, insan anlığı üzerine yeni denemeler, theodicee, monadoloji, doğa ve tözlerin etkileşimi üzerine yeni sistem, bilgi, doğruluk ve ideler üzerine inceleme.

Leibniz'in olgu doğrulukları dediği şey olgu dünyasında deneyime dayalı olarak keşfedilen doğruluklardır. Bunların doğrulukları a posteriori olarak bilinir.

Leibniz’e göre duyulur nesne ya da cisimler bölünebilirdir. Yani cisimler birtakım bileşikler durumundadır. Bu durumda cisimlerin bölünemeyen, parçasız, yalın tözlerden oluştukları açıktır. Böylece bileşik tözler olduğu gibi yalın tözler de vardır; bileşik tözler bunların bir birleşiğidir. Leibniz duyulur şeyleri oluşturan bu yalın tözlere monadlar der.

soru kökünde açıklık kavramında geçen 'zihinimize doğrudan verilmesi ve farkında, bilincinde olmamız gibi ifadeler durumun açık, net  ve belirgin olması ile özdeşleştirilebilir.