MODERN BÜRO YÖNETİMİ

İşletmecilik ahlakı meslek ahlakı gibi bireysel değil, işletmenin sahip olduğu ahlaki doğrular, temel kurallar, davranış standartları (normlar) bütünüdür. Bu bağlamda; çalışma ahlakı→meslek ahlakı→işletmecilik ahlakı→iş ahlakı kavramları eklektik yaklaşım doğrultusunda birbirlerini tamamlayarak ve birbirlerine eklemlenerek kurumsal performans doğrultusunda artı değer üretirler.

Evrensel doğrular (iyiler) için niyetlenmek önemlidir. Doğru şeyleri yapmayı zihnimizde
tasarlamamız, önceden isteyip düşünmemiz, doğru şeyler yapmak için öncelik kullanmamız ahlaki düşünmemizi sağlayacaktır. Başka deyişle, niyet ahlaki düşünce kavramına eklemlenerek bireyin ve kurumun yaşamında artı değer üretir.

Şekil 4.1 Kavramlar arasındaki ilişki'de görüldüğü gibi.

Teoloji sözcüğünün kökeni Yunanca “sonuç/amaç” anlamına gelen “telos” sözcüğüne dayanmaktadır ve teolojik ahlaka göre bir davranışın ahlaki olup olmadığı, ortaya çıkardığı iyi/doğru ya da kötü/yanlış sonuçların varlığına bağlı olarak değerlendirilir. Başka deyişle, eylemin kendisi değil, ortaya çıkardığı sonuçlar dikkate alınmaktadır.

Ahlaksal bencillik görüşüne göre bireye mutluluk veren; birey için iyidir, doğrudur ve ahlaklıdır. Örneğin, namaz kılmak gibi.

Dogmatizm; doğruluğuna inanılan bir inanç, düşünce veya görüşe, doğruluğu ortadan kalksa bile körü körüne bağlı kalmaktır.

Kant’a göre ikinci düalizm, özerklik ve heteronomi arasındadır. İstediğimizi yapamıyorsak ve arzularımızı gerçekleştiremiyorsak özgür olabilir miyiz? Her şeyden önce arzuları özgürce seçmediysek onları gerçekleştirme çabasına girdiğimizde kendimizi nasıl özgür kabul edebiliriz? Kant bu soruları, özerklik ve heteronomi arasındaki düalizmi açıklayarak yanıtlar çünkü irademiz, ya özerk olarak ya da heteronom olarak bir seçim yapmaktadır. Heteronom olma (heteronom davranış), kendi dışımızdan bize verilen gerekliliklere göre eylemde bulunma durumudur. Örneğin, bir bilardo topunu elimizden bıraktığımızda yere düşer. Bilardo topu, elimizden bıraktığımız için yere düşmemiştir; bilardo topunun bu eylemi “yerçekimi yasası” tarafından belirlenmiştir. Heteronom bir davranışta (eylemde) bulunduğumuz zaman, bize dışarıdan verilen amaçlara (doğrulara) göre davranışta (eylemde) bulunuruz. Heteronomi, bireyin kendi seçmediği tutku ve arzulara göre davranmasıdır.

Kant ayrıca akılcılık (rasyonalizm) ile deneyciliği (ampirizm), yani bilginin duyularımızla elde edildiği ya da bilgilerimizin duyumlarımızdan kaynaklandığı görüşünü birleştirmektedir. Kant’ın bu görüşü “kritisizm” olarak adlandırılmaktadır. Örneğin; koku alma duyusuna, öteki duyular da eklenince (görme gibi) ve yaşanan deneyimler çoğaldıkça bilgimiz artmaktadır. Bu bağlamda bilgi, duyuların gücü ya da sayısıyla
da orantılıdır: Körlerin bizden daha iyi duydukları bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

İş ahlakı açısından “sonuca dayalı ahlaki muhakeme/sonuçculuk”, gerçekleştirilen eylemlerinin doğru ya da yanlış olup olmamasını, eylemin ahlaki bir doğruya (değere) uygunluğu yerine, ortaya çıkardığı sonuçla değerlendiren bir yaklaşımdır. Buna göre, çok kişi için yarar sağlayan bir eylem doğrudur. Örneğin pandemide yeni bir aşının testinde aşılanan 100 kişiden 80’inin korunduğu kanıtlanmışsa bu aşının pazara sunulmasının uygun olduğuna sonuçculuk yaklaşımı doğrultusunda karar verilmektedir.

Hakkaniyet (nefaset) ise adaletin uygulanması sırasında genel
bir hukuk kuralının (doğrunun) özel bir durumda neden olabileceği adaletsizliğin (yanlışın) engellenmesidir. Hakkaniyet, adaletin uygulanmasında bir hukuk kuralının kırılması değil işlev ve amacı doğrultusunda özel koşullara göre şekillendirilmesidir.