İş Ahlakı

Ahlaki düşünce, temelinde iyiyle kötünün karşılaştırmasına dayanır.

İnsana zarar veren, onun gelişmesini ve kendisini gerçekleştirmesini engelleyen her şey kötüdür. Kötü kavramının sözlükteki anlamına baktığımızda; dar kapsamda “iyi karşıtı, fena, hoşa gitmeyen, istenilen nitelikte olmayan” ve geniş kapsamda “insanlığın gereksinimlerine, çıkar ve beklentilerine, gelişimine aykırı olan, topluma, kuruma ve bireye zarar verici maddi (somut) ve/veya manevi (soyut) bir nesnenin, olayın niteliği” olarak tanımlandığı görülmektedir.

İyi kavramıyla, insan iradesinin akla dayalı bir seçim sonucunda değer verdiği ve yararlı bulduğu, insanın ihtiyaçlarını karşılayan, özlemlerine uygun düşen ve insanın kendisini gerçekleştirmesine hizmet eden şeyler anlatılmak istenmektedir.

İş ahlakı; işletme yönetiminde paydaşlar olarak adlandırılan işveren, işveren temsilcileri (yöneticiler), iş görenler, tedarikçiler, müşteriler, rakipler, devlet vb. gibi işletmeden doğrudan ve/veya dolaylı olarak etkilenen ya da işletmeyi doğrudan ve/veya dolaylı etkileyenlerle olan ilişkilerin sürdürülmesini sağlayan evrensel doğrular/iyiler sistemidir.

İşletmecilik ahlakı meslek ahlakı gibi bireysel değil, işletmenin sahip olduğu ahlaki doğrular, temel kurallar, davranış standartları (normlar) bütünüdür.

Etik kavramı; iyi/kötü, doğru/yanlışın teorisidir. Yani, neyin iyi, neyin kötü-neyin doğru, neyin yanlış olduğunun teorisidir.

Niyet ahlaki düşünce kavramına eklemlenerek bireyin ve kurumun yaşamında artı değer üretir. Bu bağlamda; etik (teori)→değer→niyet→ahlaki düşünce kavramları “eklektik yaklaşım” doğrultusunda birbirlerine eklemlenerek ve birbirlerini tamamlayarak bireylerin ve kurumların yaşamında artı değer üretirler.

Ahlak, etiğin (teorinin) uygulaması ve/veya pratiğidir. Evrensel iyilerin ve doğruların yaşama geçirilmesi, bireylerin ve kurumların günlük yaşamında uygulanmasıdır.

İyi ve kötü olarak adlandırılan iki karşıt güç arasındaki ilişki yazılı olarak ilk kez yaklaşık günümüzden 5000 yıl önce Antik Mısır’da Ani isimli bir Mısırlının mumyasından çıkan 23,77 metre uzunluğundaki ve 38 santim genişliğindeki “Ani Papirüsü” tomarında (Ölüler Kitabı veya Günden Dışarı Gidenler Kitabı olarak da bilinir.) açıklanmıştır.

Kölelik savaş tutsaklarının öldürülmek yerine üretimde çalıştırılmalarıyla doğmuştur.

Mitoloji, bir kültüre ait insanlarla ilgili mitlerin tümüdür. Mitler; aynı kültürden insanların doğa, yaşam, örf, adet, gelenekler hakkında anlattıkları hikâyelerdir ve değer yargılarını, davranış modellerini, doğrular ve yanlışlarla ilgili ahlaki değerlendirmeleri yansıtmaktadır.

Erdem ahlakına göre iyi ya da doğru, davranışın kendisi ve sonucu tarafından değil, davranışı sergileyen bireyin karakteri ve farkındalığı doğrultusunda belirlenmektedir. Nihai mutluluk, haz dolu bir yaşam değil, erdem dolu bir yaşamdır.

Pratik kavramı, tarihsel süreç içinde üretilmiş, yaşanmış, paydaşlarca üzerinde uzlaşmaya varılmış normları ve davranış standartlarını açıklamada kullanılmaktadır.

Anlatı kavramı, yaşamın ancak bütünsel olarak algılanması (bilincine varılması) durumunda davranışlarla ilgili anlamlı ahlaki değerlendirmeler yapılabileceğini açıklamada kullanılmaktadır.

Sokrates savunmasında; ahlaksız yaşamanın ne demek olduğunu bildiğini, kendi söylediklerini inkâr ederek ahlaksız yaşamayı tercih etmektense ölümü tercih edeceğini çünkü ölümün ne demek olduğunu bilmediğini; belki iyi belki de kötü bir şey olduğunu ancak söylediği ve inandığı düşünceleri inkâr etmenin şerefsizlik olduğunu ve şerefsiz yaşamanın ne olduğunu bildiğini söyleyerek “insanın kendisini bilmesinin en büyük erdem olduğunu” vurgulamıştır.

Ahlaki erdemler; adalet-zulüm, cesaret-korkaklık, cömertlik-cimrilik gibi iki aşırı uç arasındaki doğru ortayı bularak edinilen erdemlerdir. Ahlaki erdemler, bireyin gündelik yaşamındaki davranışlarıyla (eylemleriyle) ilgilidir.

Teolojik ahlak yaklaşımına göre, bir davranışın sonucu onun ahlaksal statüsünü belirler. Bu bağlamda, “sonuç” kullanılan yolları ve araçları meşrulaştırır.

Eski Roma’da patrici ve plebler’den oluşan vatandaşların dışında kalan ve peregrinus olarak adlandırılan yabancıların hiçbir hak ve hukukları yoktu. Köleleştirildiklerinde ve öldürüldüklerinde cezası da yoktu.

Avrupa’da hümanizm düşüncesi Rönesans ile gelişmiştir ve Rönesans, dogmatik inançlara tepki olarak doğmuştur.

Goethe, “özgür irade” konusunda Faust adlı eserinde iyi ve kötü konusunda “kafası karışık insanı” ele almakta ve kahramanı Faust’un kafasının karışık olması ile entelektüel düzeyi arasında doğrusal bir ilişki kurmaktadır: Dr. Faustus, hem hekimdir hem de tanrıbilim doktorası yapmıştır yani entelektüel düzeyi yüksek bir kişidir.