MODA TASARIM - Deneme Sınavı - 6

Saten: En az beş atkılı ve beş çözgülü bir doku raporu olan, her çözgüsü sadece bir kez bağlantı yapan ve hareket numarası birden büyük olan dokudur. Dimi dokularda atlama sayısı arttırıldığında kumaş yüzeyinde bozulmalar oluşmaya başlar. Saten dokular bunu engellemek için geliştirilmiştir. Dimilerden farklı olarak kesişme noktaları birbirlerine temas etmez. Kesişme çok az olduğundan kumaş yüzeyleri çok düzgün olur. Genellikle sentetik ipliklerden parlak, yumuşak tuşeli kumaşların üretiminde kullanılırlar. Ancak her parlak kumaş saten dokuma değildir.

Ribana: Çift yataklı örme makinelerinde üretilen bir örme kumaş çeşididir. Lastik örgü olarak da bilinirler. Giysilerin yaka, kolağzı ve eteklerinde kullanılırlar. Bunun dışında iç çamaşırlarında ve vücudu saran streç giysilerde de kullanılırlar. Enine elastikiyeti yüksek olan örgülerdir. İğneler karşılıklı dizilmedikleri için her iki yüzünde de ilmek çubukları düz ve ters olarak ilerlerler. Tüm iğneler çalıştırıldığında ön ve arka yüzünün görünümü aynı olur. Çok dengeli bir yapıdır. Kenarlarında kıvrılma görülmez. Düz örgülere göre daha kalındırlar. İğne sayıları değiştirilerek değişik örgüler elde etmek mümkündür. Örneğin kazaklarda ve iç çamaşırlarında çok kullanılan kaşkorse 2x2 ribana örgüdür.

İntersiya: Özel iplik kılavuzları kullanılarak bir sırada farklı renkte ipliklerin kullanıldığı desenlerin yapımında kullanılan bir yöntemdir. Baklava deseni gibi desenler bu yöntemle üretilebilir.

Transfer baskı genellikle sentetik liflere, özellikle polyestere uygulanan bir indirek baskı yöntemidir. Bu baskı yönteminde baskı deseni önce bir taşıyıcı malzeme üzerine (kağıt) basılmaktadır. Daha sonra tekstil yüzeyi ile kağıt beraber bir ısıl işleme tabi tutulmakta ve sonuçta kağıttaki boyar maddenin büyük bir kısmı tekstil yüzeyine transfer olmaktadır.

Tekstil malzemelerinin temel yapıtaşı liftir. Lifler doğrudan veya iplik yapılarak tekstil malzemelerine dönüştürülürler. Bilinen en eski tekstil üretiminde kullanılan lifler keten ve yündür. Yün, keten, ipek ve pamuk başta olmak üzere doğadan elde edilen lifler yüzyıllar boyunca kumaş ve giysi üretiminde kullanılmıştır.

Doğal bir lif olan ipeğin bir kozasından 1.500-3.000 metre uzunlukta lif elde edilebilir. Bu nedenle ipek lifleri de bu gruba dahil edilirler. Uzunlukları santimetre cinsinden ifade edilebilen lifler kesikli veya ştapel lif olarak isimlendirilirler.

Sentetik lifler polimerin elde edilişine göre gruplandırılırlar. En yaygın kullanılan sentetik lif polyesterdir. Sentetik lifler polimerin elde edilişine göre gruplandırılırlar. Pek çok sentetik lifin özellikle polyesterin üretimi daha ucuza sağlanabilmektedir. Bu nedenle pek çok üründe tercih edilmektedirler.

Tekstil lifleri doğal ve kimyasal lifler olarak iki ayrı grupta sınıflandırılırlar. Doğrudan bitkilerden ve hayvanlardan elde edilen lifler doğal lifler olarak isimlendirilir. Doğal lifler elde edildikleri kaynağa göre bitkisel lifler, hayvansal lifler ve mineral lifleri olarak sınıflandırılırlar. Jüt bitkisel lifler sınıfından olup gövde liflerinden üretilen bir liftir.

Pamuk bitkisi yıllık bir bitkidir. Lifler kozaların içerisinde çekirdeklerin üzerinde büyür. Pamuklar kozalardan makine veya elle toplandıktan sonra çırçırlanarak çekirdeklerinden ayrılırlar. Bu lifler iplik fabrikalarında eğrilerek iplik haline getirilirler. Pamuk lifinin orjinal rengi sarımsı beyazdır ve mattır.

Lifler arasında Ankara keçisinden elde edilen tiftik (mohair) ve Ankara tavşanından elde edilen angora lifi Anadolu kökenlidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde tiftik liflerinin ihraç edilmesi 1838 yılına kadar yasaklanmıştır. Bu tarihte İngiltere ve Güney Afrika’ya lif ve keçiler gönderilmesi ile başka ülkelerde üretimi de başlamıştır.

İplik eğirme işleminin temel prensibi aslında çok basittir. Lifler temizlenir, homojen bir yapı elde edilmesi için harmanlanır, paralelleştirilir, dayanım ve süreklilik sağlamaları için büküm verilerek birbirleri üzerine döndürülürler. Bu işlemler basit görünmekle birlikte çok sayıda hazırlık makinesi ve ayrı bir eğirme makinesi gerektirirler.

Desenli kumaş üretiminin en bilinen yöntemlerinden birisi jakarlı dokumadır. Jakarlı dokuma makinelerinde çözgü iplikler çerçevelerden geçirilmez. Her birisi harniş ismi verilen çubuklara bağlanır. Çözgü iplikleri böylece tek tek kontrol edilebilir. Bu sayede resim, yazı gibi karmaşık desenleri dokumak mümkün olmaktadır. Halılar, döşemelik kumaşlar, etiketler jakarlı dokumanın yaygın kullanıldığı kumaşlardır. Diğerleri bezayağı kumaş cinsleridir.

Hidrofilleştirme ve ağartma dışında pamuklu kumaşlara yapılabilen önemli bir ön terbiye işlemi de merserizasyondur. Pamuk liflerinin kesitleri fasulyeye benzer. Merserizasyon işleminde pamuk liflerinin kesitleri kostik soda ile dairesele dönüştürülür. Bunun sonucunda iplik veya kumaşın parlaklığı, dayanımı, boyut stabilitesi ve boya alma yeteneği artmaktadır.

Tekstil teknolojisinde kullanılan temel baskı yöntemleri aşağıdaki gibidir:

"Abaka" bitkisel liflerden yaprak lifleri grubunda yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bir kazağın etiketinde bulunan WA harfleri angoranın kısaltmasıdır.

Hindistan, Çin ve Mısır pamuğun ilk kullanıldığı yerlerdir. Doğru cevap B'dir.

Tüm doğal lifler içerisinde en pahalı olan lif vi- cuna lifidir. Peru’da yaşayan lama ailesinden Vicu- na isimli hayvandan elde edilen bu lifler hayvansal lifler içerisindeki en ince liflerdir. Özellikle İtalya ve Japonya’da önemli bir pazarı vardır. Liflerinin fiyatı 500 $/kg civarındadır. Bir vicuna şalın fiyatı 1.500 $, erkek paltosunun ise 20.000 $’a kadar çıkabilmektedir.Doğru cevap C'dir.

Aramid lifleri poliamid liflerinin türevi liflerdir. Çok yüksek mukavemet ve güç tutuşurluk özel- likleri vardır. Kurşun geçirmez yelek, yarış pilotu giysisi, askeri kumaşlar, itfaiyeci giysisi, astronot kıyafetleri gibi uygulamalarda kullanılırlar.Doğru cevap E'dir.

Çok ince ve yüksek kaliteli iplik elde etmek için pamuk liflerinin içerisinde bulunan kısa lifle- rin uzaklaştırılması gerekir. Penye makinesi penyeleme işlemi ile lifleri tarayarak belirlenen uzunluğun altındaki lifleri uzaklaştırır. Doğru cevap B'dir.