MODA TASARIM - Deneme Sınavı - 9

Bizanslılarda giyim (6.yy) Roma ve Doğu öğelerinin zengin bileşimi olarak gelişmiş, bu dönemde insanlar uzun kollu tunikler ve “sagus” (yarım daire şeklinde boyun bölümü oyuntulu ve sağ omuz üzerindeki broş ile tutturulan pelerin) giymiştir. Sagusun göğüs altına düşen dikdörtgen biçimindeki bölümüne “tablion” adı verilmiştir. Kadın ve erkekler tarafından ortak kullanılan bu giysi yaşlı, kadın ve önemli kişiler için uzun, gençler için ise kısa olarak
kullanılmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Ortaçağ Romanesk Dönemde Haçlıların para kesesi olan “aumoniere” den esinlenerek “scarcella” ismi verilen bele kayışla asılan para keseleri kullanılmıştır. “Chaperon” adı verilen siyah başlıklı, işlemeli pelerinler
soylular tarafından giyilmiştir. Kadınların saçları örülmüş ve krepsin (ipek işlemeli kılıf ya da altın ağlar) içerisinde toplanmıştır. Bu saç biçimleri taç
ya da halkalarla süslenmiştir. Erkekler “Zimarra” adı verilen bel kısmı deri kayışla tutturulan uzun tunik giymiş, deri eldiven ve çizmelerle giysileri tamamlanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

1580-1750 yılları arası Barok Dönemi olarak adlandırılmaktadır. Barok sözcüğü Portekizce “barocco” sözcüğünden gelip düzgün olmayan inci anlamına gelmektedir Barok anlayışı, klasik dönemi izleyen zamanlarda sanattaki bir biçimleme olarak görülmüştür. Bu üslup, klasiğin sağlam, açık ve kesin hatlı formlarının gevşemesi, biçimlerin bir kompozisyon içinde erimesi ve birbiriyle kaynaşmasıdır. Bu dönem Avrupa’nın büyük merkezlerinde ve saraylarda gözde olan abartılı zevkler olarak nitelendirilmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Yeni çağ Rokoko döneminde Konik etek, dönemin en çarpıcı giysilerinden
birisi olmuştur. Krinolin etek olarak da bilinen bu etekler önceleri dairesel, daha sonra oval olarak, kemik veya metal çemberlerle takviye edilerek kabartılmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Fransız Devrimi sonunda orta sınıf önem kazanmış bu sınıfın yeni modalara karşı çıkışı sonucunda meydana gelen değişiklikler moda tarihine yeni bir yön vermiştir. Yakınçağa kadar üst sınıfın giyimi modaya yön verirken 1789 Fransız Devrimi’nden sonra, orta sınıfın giyimi toplumun tüm sınıfları için bir
standart oluşturmuştur. Eşitlik ve kardeşlik adına erkekler koyu renkli basit hatlı ceket ve pantolonu benimsemiş, soylu sınıfın giydiği parlak renk ve sırmalar sadece askerlerde görülmeye başlamıştır. Doğru yanıt C'dir.

1908’de “Paul Poiret” korse kullanımını gerektirmeyen kıyafet tasarlamıştır. Rönesans’tan bu yana kadın giyiminin temel elemanı olarak görülen
korseyi kaldırarak dikkatleri bel bölgesinden omuz bölgesine çekmiştir. Bu şekilde Poiret, yapay ve gösterişli görünüm yerine vücudun doğal güzelliğini ortaya çıkaracak yeni bir stil tasarlamıştır. Doğru yanıt B'dir.

I. Dünya savaşının sona ermesi ile moda tüm Dünya’da yeniden canlanmış ve hız kazanmıştır. Yaşanan savaş koşulları, giyilen üniformalar sivil kıyafetler giysiler üzerinde etkisini göstermiş ve günlük giysiler, üniformalardan detaylarla yeniden şekillenmiştir. Erkek modasında ise, İngiliz giyim tarzı etkili olmuştur. Doğru yanıt A'dır.

Giyim kültürü çalışmaları ve moda tarihine bakıldığında, “geleneksel giyim” ile “moda”nın gerçekleşme gerekçelerinin farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır. Modanın ritüel düzenle ilişkisi olmadığını belirten Baudrillard’a göre geleneksel giyim kültürünün kendi gerçekliğine karşın, moda daha çok tüketmek ve tüketime teşvik ettirmek üzerine kurulu bir sistemdir (2002; s. 138). Her mevsim farklı tasarımlar ve davranış biçimleri öneren moda, geleneksel ile olan bağını bu noktada koparmaktadır.

18. yüzyıldan itibaren özellikle tekstil üzerinden gelişim gösteren Endüstri devrimi sonrasında gelişen yeni yaşam biçimleri ve giyim anlayışındaki
değişikliğin en büyük sebebi “moda”dır. Moda her şeyden önce giyim ve davranış konularında ağır basan görüşlerin yanı sıra estetik, etik ve toplumsal kuralları, din (inanç) alanındaki anlayış değişikliklerini belirtir (Sürür 1983; s. 8). Modanın kapsamı çok geniş olmakla birlikte en çok “giyim” ile ilişkilendirilmektedir.

Modanın gelişimi sosyal, politik, kültürel ve ekonomik açılardan açıklanabilir.
Ancak bunlar modayı bir olgu olarak açıklamaz.İnsanların güzel şeylere olan ihtiyacı ve bu güzel şeylere sahip olma isteği, renkler, biçimler, desenlerin rol oynadığı moda, formun kurallarını takip ettiğinden sanatla yakınlık içindedir. İnsanın değişiklik ihtiyacını en çabuk ve kolay yoldan giyim ile karşılayan moda, her on yılda bir köklü değişimler içeren önerilerle kendi başına bir tarih alanı oluşturmuştur. Bu yaklaşım kuşkusuz birçok sosyolojik ilişkilendirmeyi barındırmaktadır.

Kawamura’dan aktaran Özudoğru, giyim ve moda arasındaki farkı aşağıdaki gibi özetler. “Giyim maddi bir üretimken moda sembolik bir üretimdir. Giyim bir gerekliliktir, moda ise aşırılıktır. Giyimin yararlılık işlevi varken, moda statü işlevi
görmektedir. Her toplumda ve kültürde o toplumun kültürünü yansıtan giyim örnekleri vardır. Moda hem olgu olarak hem de sistem olarak giyim kültürünün konularından keskin bir ayrılık gösterir. Ancak, “moda” maddi kültürün konuları
arasında yer alan ve giyim kültürü başlığı altında irdelenen geleneksel giyim kuşam örgelerinin gereksinimlere dayalı üretim halinden farklı olarak, bir sistem içinde yer alır.

Moda sözcük olarak Latince “modus”tan gelir ve anlamı tarz demektir. Buna göre moda yaşam tarzı anlamına gelmektedir. Böyle bir yaşam tarzı duyarlık yenilenmesi olarak görünüş alanında değişimi ifade eder (2004; s. 108).
Moda sözcüğü, TDK Türkçe Sözlük’te de; “değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına giren geçici yenilik” ve “belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı düşkünlük” olarak tanımlanmaktadır (Alpat, 2010; s.15 ).

Moda, 18. yüzyıl sonlarında, tekstil üretimi üzerinden gerçekleşen endüstri devriminin ardından gelişen kapitalist bir olgu ve bir sistemdir. İşte
bu nedenle giyimin tarihsel süreçte ne zaman başladığı bilinmezken modanın başlangıç noktasının Endüstri Devrimi olduğu bilinmektedir (Özüdoğru, 2016; s.53). Moda, Fransız Devriminin ardından, saray çevresinden çıkar. Eşitlik ve özgürlük talepleriyle toplumun bütün katmanlarına yayılır.

Moda döngüsü ve moda süreci birbirinden ayrı farklı içeriğe sahiptir. Ancak moda moda döngüsünün kavranabilmesi için her iki terimin de tanımlanması gerekmektedir. Yeni bir moda önermesinin ortaya çıkışından, yeni bir moda önermesine kadar geçen zaman moda döngüsüdür.

Modanın sanatla olan ilgisi 1920’lerde keskin bir şekilde bellidir. Moda yönünü modern sanatlara doğru bu yıllarda çevirmiştir.

Fütürizm akımının modaya olan etkileri de teknolojik yenilikler ve hız çerçevesinde olmuştur. Makineden yararlanılarak elde edilen tasarım öğelerinin estetik olabileceği iddiasını taşıyan ve tasarımlarında bunlara olabildiğince yer veren Fütürist moda tasarımcıları, tasarımlarında mevcut kalıpları yıkan, alışkın
olunmayan asimetrik önerilere yer vermişler, değişik kumaşlar kullanmışlardır. Hatta akıllı tekstillerin ilk örneklerini fütürist modacıların kullandıklarını ifade etmek mümkün olabilmektedir. Günümüz moda tasarıcmılarından Paco Rabanne, Hüseyin Çağlayan (Hussein Chalayan), Francesca Rosella gibi tasarımcılar
çalışmalarında Fütürizm akımından beslenmektedir.

Haute Couture
18. yüzyılda sanat ve zanaat birbirinden ayrıldığında terzilik zanaat olarak sınıflanmış; böylece de sanattan ayrılmıştır. 1860’larda kişiye özel giyimin (haute couture) ortaya çıkması modanın sanatsal bir yorum kazanmasına neden olmuştur. Bu sistemin yapılanmasında Haute Couture’ün kurucusu olan İngiliz tasarımcı Charles Frederick Worth’ün etkili olduğu kabul edilmektedir (Swendsen, 2008; 88- 89). Worth’ün ardından Paquin, Callot kardeşler, Doucet ve Poiret’in Haute Couture çalışmaları gelmektedir. Özellikle Paul Poiret sanat algısı yüksek tasarımlarında çığır açacak yeni kalıp uygulamalarıyla geometrik kesim anlayışını vurgulamıştır (Şahin, 2016; 385).

Yeni Krallık Döneminde (İ.Ö.1090 – 945), kadın ve erkeklerin giysilerinde drapeller görülmektedir. Kadınlar ve erkekler, tunik biçiminde olan ‘’kalasiris’’ adı verilen bir giysi giymiştir. Kalasirisler kumaş ve kesim açısından dönemsel olarak farklılık
göstermiştir. Kalasirislerin kısa kollu, kolsuz, bir veya her iki omuzu bantlarla örten, dar veya bol modelleri bulunmaktadır. Buna göre doğru cevap A'dır.

Giyim kültürü; kültürlerin giysiye nasıl yansıdığı ve giysi etrafında gelişen uygulamalar, inançlar, inanışlar, semboller, kültürel kimlik, sosyal statü, kültürel kodlar gibi konuları kapsar. Giyim kültürü çalışmaları ve moda tarihine bakıldığında, “geleneksel giyim” ile “moda”nın gerçekleşme gerekçelerinin farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır. Modanın ritüel düzenle ilişkisi olmadığını belirten uzmanlara göre geleneksel giyim kültürünün kendi gerçekliğine karşın, moda daha çok tüketmek ve tüketime teşvik ettirmek üzerine kurulu bir sistemdir. Her mevsim farklı tasarımlar ve davranış biçimleri öneren moda, geleneksel ile olan bağını bu noktada koparmaktadır. İnsanın değişiklik ihtiyacını en çabuk ve kolay yoldan giyim ile karşılayan moda, her on yılda bir köklü değişimler içeren önerilerle kendi başına bir tarih alanı oluşturmuştur. Modanın her döneminde, en belirleyici özelliği değişimdir. Giyim bir gerekliliktir, moda ise aşırılıktır. Giyimin yararlılık işlevi varken, moda statü işlevi görmektedir. Geleneksel giyimin daha çok faydacılıkla ve ayrıca süslenerek ve süsleyerek cazibe kazandırma, ahlaksal öğretiler üzerinden şekillendiği düşünülmektedir. Farklı kültürlerde değişik biçimde gerçekleşen ahlaki unsurlar, süs- süslenme ve faydacılıkla mükemmel bir şekilde bir araya gelir ve çeşitli malzemeler, beden süsleri ile bütün halinde giyim kuşamı oluştururlar. Simge toplumlarında doğum- yaşam ve ölüm ile belirlenen yaşam döngüsünde üretim ve çevresinde gelişen her tür gelenek “üreme ve soyun devamlılığı” esasına göre biçimlenir. Bu yöndeki her tür temenni geleneksel giyim kuşam parçalarında kullanılan renk, desen, biçim ve form sembolizminde kendisini gösterir. Doğru yanıt B’dir.

Moda sözcük olarak Latince “modus”tan gelir ve anlamı tarz demektir. Buna göre moda yaşam tarzı anlamına gelmektedir. Doğru yanıt C’dir.