MODA TASARIM - Deneme Sınavı - 8

19. yüzyılda başlayan feminist hareketler, kadın hakları talepleri ve I. Dünya Savaşından sonra doğan ortamda, çalışma yaşamında kadınlara duyulan ihtiyaç sonucunda moda, daha çok kadın cinsiyeti üzerinden gelişmiştir. 20. yüzyıl başında gelişen sanat akımlarından beslenen Bauhaus ekolü, süsten arındırılmış net tasarımın standardını geliştirmiştir. Giysi tasarımında benimsenen vücut hatlarını belli etmeyen geometrik kesimlerden oluşan net ve geomerik çizgiler taşıyan giysilerle kadınlar, kendilerine olan güvenlerini sergilemişlerdir. Kadınların, erkeklerin dünyasında erkeksi şapkalar ve hatları belli etmeyen giysilerle görünür olması ile erkeksi dişilik içeren androjen moda ortaya çıkmıştır. Doğru yanıt A’dır.

Moda, bir sistem ve hatta olgu olarak kendi yaşamını sürdürülebilir kılmak için daima değişime ihtiyaç duyar. Bu değişim ise, moda eğilimleri araştırmacılarının (trend setter) belirlediği yeni eğilim önerilerine göre şekillenir. Moda eğilimleri sezonluk moda ürünlerinin nasıl görüneceği hakkında çıkış noktaları sunar. Moda eğilimi araştırmacıları iki yıl sonraki sezonun eğilimlerini ortaya çıkarmak için toplumun çeşitli kesimleri ile yapılan sözlü görüşmeler, anketler, kumaş stokları, tekstil firmalarının ekonomik durumları, dünyadaki gelişmeler gibi konular üzerine çalışmalar yaparlar. Araştırma sonuçlarını içeren raporlar, moda eğilimi analizi yapan şirketler tarafından satın alınır veya bu şirketler tarafından doğrudan araştırmacılara yaptırılır. Böylece, elde edilen verilerle gelecek iki yıl için eğilim çizelgeleri hazırlanır ve bu çizelgeler moda ürünleri üreten firmalara satmaktadır. Moda eğilimi araştırmalarında; renk, kumaş, baskı, siluet, aksesuar ve kesim unsurları göz önünde bulundurulur. Moda eğilimleri, her yeni önermesi ile takip edilmeyi sağlayan cazibeli bir akış sunar. Çekici tasarımlar, giysilerin arzulanmasını sağlar. Moda sektörüne hizmet eden tasarımcılar sezonlara göre koleksiyon hazırlar ve bunları defile ile tanıtırlar. Tasarımcılar, sezon eğilimlerine uygun kumaş, renk, doku, baskı, aksesuar ve çizgide (siluet) hazırladıkları koleksiyonlarında kendi özgün yorumlarını sunarlar. Moda sistemi üretim- tüketim ilişkisini dengede tutabilmek için pazarlama, tanıtım, reklam tekniklerine başvurur. Doğru yanıt D’dir.

Kübist sanatçılar farklı ortamlarda çalışarak benzer bir dünyayı ve bununla birlikte ortak bir görsel kültürü paylaşmışlardır. Kübist sanatçılar tuval üstünde doğayı geometrik şekiller olarak çözümlemeye çalışırken, hazır giyim uygulamaları ise bedeni çeşitli parçalara bölerek herkes için uygulanabilecek hazır kalıplar üretmeye çalışılmıştır. Modada geometrik ve açısal kuplu kesimler dikkat çekici uygulamalardır. Kare, dikdörtgen gibi parçalarla kuplu kesim olmadan üretilen giysiler kübistlerin iki boyutlu yüzey algısını yansıtmıştır. Doğru yanıt E’dir.

Haute Couture sisteminin yapılanmasında kurucusu olan İngiliz tasarımcı Charles Frederick Worth’ün etkili olduğu kabul edilmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Hazır giyim (Pret a Porter/ Ready to wear) üretimindeki giysilerin geniş yelpazesi ve standart ölçüleri bir malın çok sayıdaki müşterisi için zevkli bir seçim olanağı sunmaktadır. Hazır giyimin gelişmesi ile moda ürünleri hızla geniş kitlelere ulaşmış ve moda yalnızca elit kesimin sahip olabileceği bir alan olmaktan kurtulmuştur. Pret a Porter, fikir olarak Amerika’da 1940’larda gelişen ready to wear (hazır giyim) den alınmıştır. Bugün, çok büyük moda evlerinin önemli ekonomik gelirlerini karşılayan Pret a Porter, moda tasarımcıları tarafından hazırlanan koleksiyonlarla oluşturulmakta, çok sayıda ve endüstriyel olarak üretilmektedir. 1960’lara gelindiğinde Pret a Porter’in gelişmesiyle modanın elit formu Haute Couture artık daha fazla talep görmemiştir. Hazır giyim kitleler halinde takip edildiğinden kitle modası olarak tanımlanmıştır. Doğru yanıt A’dır.

19. yüzyıl sonu ve 20. yüzyılın başında teknolojik gelişmelerin yanı sıra I. Dünya Savaşı sonrasında tekstil üretim maliyetlerinin yükselmesi gibi nedenler modanın halka inmesini hızlandırmıştır. Bu nedenlere ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak, 20. yüzyılın ikinci yarısında hazır giyim perakendeciliği doğmuştur. Pret a Porter, fikir olarak Amerika’da 1940’larda gelişen ready to wear (hazır giyim) den alınmıştır. 1940’larda Amerika Birleşik Devletlerinde geniş çapta kabul gören Pret a Porter, 1960’lardan itibaren ekonomik sektör olarak büyük öneme sahip olmuştur. Doğru yanıt D’dir.

Endüstrileşme sonrası Batıda, sanat ve zanaat arasında yaşanan mücadelenin ürünü olan lif sanatının bir alt dalı olarak kabul edilebileceğimiz giyilebilir sanat, moda ile yakın ilişki içinde bulunmakta; ancak sanat olarak kabul edilmek adına modadan bağımsız davranmaktadır. “Giyilebilir Sanat” moda sistemi dahilinde değerlendirilmemektedir. Yeni sanat hareketleri ile gelişen lif sanatının başvurduğu pek çok teknik, giyilebilir sanat örneklerinde kullanılmıştır. Lif sanatı ile olan yakın ilişkisi nedeniyle, moda endüstrisine karşı bir “hareket” gibi gelişen giyilebilir sanat, lif sanatı kapsamında değerlendirilmektedir. Doğru yanıt D’dir.

Yavaş moda ile insanların yaşam koşullarına, farklılıklarına ve sınırlı dünya kaynaklarına saygı duyan bir anlayışı da desteklemek mümkündür. “Slow Fashion (Yavaş Moda)” hareketi günümüzde bazı tasarımcılar ve markalar tarafından benimsenmiştir. Daha az tüketim, etik ticaret, geniş aralıklı sezon, kaliteli ve maliyeti bazı koşullarda yüksek olsa bile ömrü daha uzun ürünlerin üretildiği yavaş moda döngüsü hızlı moda anlayışının karşıt görüşü olarak belirmektedir. Yavaş moda için öneriler arasında atık giysilerle yeni giysi üretilmesi, ayrıca yeşil etiketli geri dönüşüme uygun dönüştürülmüş tekstil malzemelerden yüksek moda ürünler tasarlanması da yer almaktadır. Doğru yanıt E’dir.

Giyim kültürü çalışmaları ve moda tarihine bakıldığında, “geleneksel giyim” ile “moda”nın gerçekleşme gerekçelerinin farklılık gösterdiği anlaşılmaktadır. Modanın ritüel düzenle ilişkisi olmadığını belirten Baudrillard’a göre geleneksel giyim kültürünün kendi gerçekliğine karşın, moda daha çok tüketmek ve tüketime teşvik ettirmek üzerine kurulu bir sistemdir (2002; s. 138). Moda kendi gelişiminde haute couture, hazır giyim, giyilebilir sanat ve sürdürülebilir moda gibi alanlarda dönemin sanat akımlarından da etkilenerek varlık göstermiştir.

Moda sözcüğü, TDK Türkçe Sözlük’te de; “değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle toplum yaşamına giren geçici yenilik” ve “belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye karşı gösterilen aşırı düşkünlük” olarak tanımlanmaktadır.
(Alpat, 2010; s.15 ).

Moda döngüsü ve moda süreci birbirinden ayrı farklı içeriğe sahiptir. Ancak moda moda döngüsünün kavranabilmesi için her iki terimin de tanımlanması gerekmektedir. Yeni bir moda önermesinin ortaya çıkışından, yeni bir moda önermesine kadar geçen zaman moda döngüsüdür. Moda süreci ise sistemin içine dahil ettiği, kişiler, örgütler ve kurumlar arasındaki etkilerin, etkileşimlerin, alışverişlerin ve özümsemelerin toplamından oluşmaktadır.

Fütürizm akımının modaya olan etkileri de teknolojik yenilikler ve hız çerçevesinde olmuştur. Makineden yararlanılarak elde edilen tasarım öğelerinin estetik olabileceği iddiasını taşıyan ve tasarımlarında bunlara olabildiğince yer veren Fütürist moda tasarımcıları, tasarımlarında mevcut kalıpları yıkan, alışkın olunmayan asimetrik önerilere yer vermişler, değişik kumaşlar kullanmışlardır. Hatta akıllı tekstillerin ilk örneklerini fütürist modacıların kullandıklarını ifade etmek mümkün olabilmektedir.

Yunanlılardaki himasyon’dan esinlenerek ortaya çıkan “toga” kostüm tarihinde yer alan Romalıların giydiği en önemli ve en çok bilinen kostüm olup kadın ve erkekler tarafından giyilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Bu dönemde Haçlıların para kesesi olan “aumoniere” den esinlenerek “scarcella” ismi verilen bele kayışla asılan para keseleri kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Elizabeth Döneminde kalçayı geniş göstermek amacıyla eteklerin içlerine çemberler ve iç etekler giyilmiş, elbise kolları ise mücevherlerle bezenmiştir. İlk ipek çorabı kraliçe I. Elizabeth giymiştir. Doğru cevap A'dır.

17. Yüzyıl ayrıca moda tasarımcıları için önemli bir dönem olarak nitelendirilmektedir. Önceleri kostümler sadece ev hizmetlileri tarafından yapılırken 14. Louis’in de desteğiyle elbise üreticileri bir esnaf birliği oluşturmuştur. Bu dönemde, tasarımcılar müşterilerini yeni kalıplar, parlak kumaşlar ve aksesuar
kullanma konusunda ikna etmiş ve yeni stiller yaratma olanağı bulmuştur (Dereboy, 2004:72). Doğru cevap D'dir.

Fransa’da Napolyon’un imparatorluğuyla giyimde başlayan modaya “ampir” adı verilmiştir. 1800’lü yıllarda doğal hayat tarzının amaçlanması ve Yunan- Roma hayranlığı kadın giysilerini etkilemiştir. Doğru cevap C'dir.

II. Rokoko (1850-1870)
Bu dönemde romantik etkiler makineleşmenin etkisiyle yerini realizme bırakmıştır. 1846 yılında Sanayi Devrimi’nin etkisi ile giyim tarzlarında farklılaşmalar görülmüştür. 1850’de Morris Levi Strauss’un dayanıklı kumaştan yapılmış bluejeanlar’i moda olmuştur. Dönemin önemli özelliklerinden birisi, üst ve orta sınıftan kadınların oluşturduğu pazar için giysiler tasarlayan bağımsız modacıların ortaya çıkması olmuştur. 1858’de Paris’te kendi moda evini açan İngiliz Charles Frederick Worth, bu modacıların ilki olarak kabul edilmektedir.

Bu bilgilere göre doğru cevap E'dir.

1903 yılında Fransız Haute Couture’cusu Paul Pairet, Doucel ve Worth ile yaptığı çalışmalar sonucunda kendi moda evini kurmuştur (Altınay ve Yüceer,1992: 100).
Bu dönemde elbiselerin kalça kısmının vücuda tam oturmasından dolayı ince iç çamaşır giyilmeye başlanmıştır. Bu yüzyılın başlarında korseler ve büstiyerler küçülmüştür. Jartiyer kullanılmaya başlanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Kadına hür ve yalın giyimi sunan Chanel’dir. Chanel, gazocağının patlaması ile yanan uzun saçlarını kestirmesi ile yeni bir saç modeline öncülük yapmıştır. Chanel ilk pantolon giyerek pantolon modasının öncüsü olmuştur
(Altınay ve Yüceer,1992: 115). Doğru cevap B'dir.