MODA TASARIM - Deneme Sınavı - 10

Giyilebilir sanat (Artwear, Wear- able Art, Art to Wear) hareketi her ne kadar 20. yüzyıl başındaki gelişmelerle ilk örneklerini göstermiş olsa da 1960’lı yılların özgürlükçü ortamında daha özgün bir biçimde gelişmiştir. Bu dönemde el üretimi işler ve zanaatsal becerinin önemi yeniden artmış ve giyilebilir sanat hareketi için ortam oluşmuştur. Giyilebilir sanat ilk olarak 1960’ların sonlarında
1970’lerin başında New York ve San Francisco’da ortaya çıkmıştır.

Issey Miyake eserlerini önemli bir bilgi dağarcığı ile sunarken, “giyilebilir
sanat” ve “kavramsal giysi“ gibi kavramların yapılanmasına katkı vermiştir

Hüseyin Çağlayan, “kavramsal moda”, gibi bir alanın olanaklılığını kanıtlamıştır.

Sosyal -etik

Hızlı moda

20 .yüzyıl

Haute Couture moda

1940 larda almıştır.

Yunan Medeniyetinde kadın ve erkek giysileri iki gruptan oluşmaktadır. Alt giysilerin en önemlilerinden biri olan  “chiton” , “dor” ve “iyon” chiton’u olmak üzere ikiye ayrılmıştır. “Dor chiton” u dörtgen bir parça olup ortasından açılan boyun oyuntusundan giyilmiştir. Bu giysi bir kemer ile belden veya göğüs altından sıkılarak bol dökümlü olarak kullanılmıştır. “İyon chiton” u ise iki parçadan oluşmuştur. Bağcıklarla omuz ve kol altlarından tutturulan giysi daha uzun bırakılmış ve bu uzun kısım kemerle bağlanmıştır. Chiton omuzlardan bağcık yerine zaman zaman toka, iğne ve değerli taşlarla tutturularak da kullanılmıştır. Üst giysilerde “peplos” ipek veya ketenden yapılmış dikdörtgen işlemeli bir kumaştan oluşmuştur. Vücudun üçte ikisini örten bu giysi omuzlardan çengelli iğne veya giysi agrafıyla tutturulmuş ve belden kuşakla bağlanmıştır. Bir diğer üst giyim çeşidi ise “himasyon” dur. Bir çeşit pelerin olan himasyon dikdörtgen şeklindeki bir parçanın katlanıp, sol omuzdan arkaya doğru atılıp sağ kol altında toplanıp önde sol omuza doğru dönmesi şeklindedir.

Pala, tunik üstüne giyilen Yunanlılardaki himasyona benzeyen kare kesimli bir tür pelerin olup kalın kumaşlardan yapılmıştır. Chitona benzer bir tunik olan giysiye stola denir. M.Ö 6. yüzyılda giyilmeye başlanan toga, önceleri peştamalın daha sonra tuniğin yerine kullanılmıştır Önceleri yarım daire şeklinde olan “toga” sonraları elips biçimine dönüşmüş ve yalnızca erkek giysisi olarak kullanılmıştır. Yün ve deriden yapılarak halk tarafından kullanılan pelerine “penula” adı verilmiştir. Bol kıvrımlı kısa etekler Roma’da Yunan kültürünün etkisiyle giyilen spor giysilerde görülmekteydi.

1100- 1300 yılları arasına Romanesk dönem denmektedir. Tüm Avrupa’da kadın giyimi daha zarif ve süslü bir şekil almış, giysilerde genellikle kuşak (kemer) kullanılmıştır. Romanesk döneminde giysi ve kumaş üretimi soylu kişiler ve aileleri için yapılmıştır. Sadece XI. yüzyılda kentsel gelişime paralel olarak dikiş atölyeleri kurulmuş ve keten, yün kumaşlardan giysiler yapılmıştır. İpek kumaşlardan giysiler ise sadece zengin soylular için üretilmiştir. Kadınların giydiği dar kollu, açık V yakalı, uzun kostümler klasik gotik dönemine aittir. Yaka kenarı kürkle çevrelenmiş yaka açıklığı belde bitirilmiş, kalın bir kemerle bele oturtturulmuş, kadın siluetindeki görünüm Gotik mimariyle uyum sergilemiştir.

14. yy’da erkek ve kadınlar “kot-hardi” adı verilen vücuda oturan, diz boyunda, önden düğmeli, yakasız, kolları dirseğe kadar uzanan üst giysi giymiştir. Kote-hardiler’de iki renk kullanılmış ve kıymetli kürklerle astarlanmıştır. Geniş görkemli ağır kumaşlardan tasaralanmış kote-hardiler’in üstüne aile arması işlenmiş yakası süslü bir bant ya da kordonla tutturulmuş pelerin giyilmiştir. “Flamboyant” o dönemde giyile parlak, sivri burunlu, tabanlı çoraplardır. “Smock” ise kadınların içlerine giydikleri boyu yere kadar uzanan çamaşırdır. “Tour merlons” adı verilen kale burçlarındaki mazgal deliklerindeki motifler kol uçlarında kullanılmıştır. Son olarak, “bliaud” kadınların giydiği uzun düz elbiselerin adıdır.

Yeniçağ Rönesans döneminde ipek,kadife ve altın işlemeli kumaşlar kullanılmıştır. Elbise formlarında ‘’V’’ yaka yerine ‘’kare’’ yaka kullanılmış ve elbisenin omuz kısmı daha fazla genişlemiştir. Kadınların giysileri bele oturan formu ile figürün doğal biçimini vurgulamıştır.

17. Yüzyıl moda tasarımcıları için önemli bir dönem olarak nitelendirilmektedir. Önceleri kostümler sadece ev hizmetlileri tarafından yapılırken 14. Louis’in de desteğiyle elbise üreticileri bir esnaf birliği oluşturmuştur.

Rokoko döneminde (1850-1870) romantik etkiler makineleşmenin etkisiyle yerini realizme bırakmıştır. 1846 yılında Sanayi Devrimi’nin etkisi ile giyim tarzlarında farklılaşmalar görülmüştür. Örneğin 1850’de Morris Levi Strauss’un dayanıklı kumaştan yapılmış bluejeanlar’i moda olmuştur.

Rokoko döneminin (1850-1870)  önemli özelliklerinden birisi, üst ve orta sınıftan kadınların oluşturduğu pazar için giysiler tasarlayan bağımsız modacıların ortaya çıkması olmuştur. 1858’de Paris’te kendi moda evini açan İngiliz Charles Frederick Worth, bu modacıların ilki olarak kabul edilmektedir.

Chanel, kadına hür ve yalın giyimi sunmuştur. Kısa saç kullanmış, kadınların daha önceden trençkot ve süveter gibi giysi ürünlerini giymelerine öncü olmuştur.1920’den sonra kadınlar daha elegan bir görünüm kazanmıştır . Chanel ilk pantolon giyerek pantolon modasının öncüsü olmuştur . Kadınları özgür kılmak için onlara kullanışlı giysiler tasarlamıştır. Buna örnek “Basit siyah elbise”dir .Chanel’in bu tasarımı hazır giyim ve haute couture’un arasında durmaktadır.

Kamuflaj desenli giysiler 1990’lı yıllarda ortaya çıkan Körfez Savaşı ile birlikte moda olmuştur. Yeşil, kahverengi, bej ve haki renklerdeki giysiler, asker botları ve kemerler yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Kamuflaj desenli giysilerin altına “kargo” ismi verilen bol cepli ve bol kesimli pantolonlar giyilmiştir.

Yeni Krallık Döneminde (İ.Ö.1090 – 945), kadın ve erkeklerin giysilerinde drapeller görülmektedir. Kadınlar ve erkekler, tunik biçiminde olan
‘’kalasiris’’ adı verilen bir giysi giymiştir. Kalasirisler kumaş ve kesim açısından dönemsel olarak farklılık göstermiştir. Kalasirislerin kısa kollu, kolsuz, bir veya
her iki omuzu bantlarla örten, dar veya bol modelleri bulunmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Antik Yunandaki bir diğer üst giyim çeşidi “himasyon” dur. Bir çeşit pelerin olan himasyon dikdörtgen şeklindeki bir parçanın katlanıp, sol omuzdan arkaya doğru atılıp sağ kol altında toplanıp önde sol omuza doğru dönmesi şeklindedir. Bu giysinin kapüşonlu olanları da vardır. Doğru yanıt E'dir.