MİTOLOJİ VE DİN

Aşağı Mezopotamya’ya MÖ IV.bin yılın ortalarında gelerek burada kendilerine özgü bir medeniyet geliştiren Sümerlerin Türkçe'mizin de içinde yer aldığı bitişken bir dil kullanan kavim oldukları, ayrıca bölgeye geliş yönleri konusunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte Orta Asya’dan geldikleri anlaşılmaktadır. Sumerler Irak'ın güneyine daha önce bölgede bilinmeyen silindir mühür, ziggurat denilen yüksek katlı tapınaklar ve çömlekçi çarkını getirmişlerdir.Bölgede daha önce tarım ve madenciliğin gelişmiş olduğu anlaşılır.Sumerler burada kent devletleri kurarak ilk defa şehir medeniyetini geliştirmişlerdir.Şehir meclisi, sosyal sınıflar, yönetim konuları onların eseri olarak görülür.Onların gerçek başarıları kültürel sahada olmuştur.

Aşağı Mezopotamya’da yer alan Sümer kentlerinin her birinin kendine has bir tanrısı bulunmaktaydı. Bunlar, hava tanrısı, gök tanrı, güneş tanrı, ay tanrı, yaratıcı ana tanrı, çoban tanrı ve tahıl tanrı gibi.Bunların kendi kült merkezleri vardı. Enlil’in Nippur’da, Nanna’nın, Ur’da, Utu’nun Sippar’da, Enki’nin Eridu’da tapınakları yer almıştır. Tanrılar yalnızca tapınakta bir yer işgal etmez aynı zamanda bilge tanrı, koruyucu tanrı, yaratıcı tanrı olarak insanların hayatını da düzenlerdi.

Aşağı Mezopotamya’da yer alan Sümer kentlerinin her birinin kendine has bir tanrısı bulunmaktaydı. Bunlar, hava tanrısı, gök tanrı, güneş tanrı, ay tanrı, yaratıcı ana tanrı, çoban tanrı ve tahıl tanrı gibi.Bunların kendi kült merkezleri vardı. Enlil’in Nippur’da, Nanna’nın, Ur’da, Utu’nun Sippar’da, Enki’nin Eridu’da tapınakları yer almıştır. Tanrılar yalnızca tapınakta bir yer işgal etmez aynı zamanda bilge tanrı, koruyucu tanrı, yaratıcı tanrı olarak insanların hayatını da düzenlerdi.

Enki/ Ea: Sümer deniz ve okyanus tanrısıdır. Aynı zamanda bilge tanrı olup, Enlil’in kararlarına uygun olarak planları hazırlayıp yeryüzünü düzenleyen olarak görülmüştür.

Lugalbanda: Sümer tanrılaştırılmış kahramanıdır.Uruk’un ilk hanedanından 3.kral olarak listelerde geçer. Enmerkarın oğludur.Fara tanrı listelerinde Ninsu’nun kocası olarak bulunur.Eski Babil Devri’nde Nippur ve Uruk’ta tapınım görmüştür. Gılgamış ve Huwawa destanında Ninsu’nun kocası, Gılgamış’ın babası olarak
geçer.

Ningirsu: Lagaş şehrinin baş tanrısıdır. İlk defa Fara tanrı listelerinde geçer.Bütün Lagaş kralları tarafından tapınım görmüştür.Bir şehir tanrısı olarak yalnızca sınırları koruyan biri olmayıp ayrıca ovalara bereket getiren bir özelliğe sahiptir. Adına kanallar ve su yolları yapılmış, festivaller düzenlenmiştir.

Sümer/Babil Tufan Miti: Mezopotamya’da Tufan olayı Sümerler tarafından yazılmış daha sonra ise Eski Bābil’de ve Yeni Asur Devrinde tekrar ele alındığı görülmüştür. Tufan olayı Yeni Asur Devri’nde yazılmış olan Gılgamış destanının 11.tabletinde geçer. Tufan olayının nerede gerçekleştiği konusunda farklı görüşler ortaya atılmıştır. Prof. Dr. Mehmet ÖZDOĞAN Atlas Dergisinin Nisan 2006 sayısında, Fırat ırmağının dar bir boğazdan geçtiği ve günümüzde Karakaya barajı olan yerde meydana gelen bir deprem sonucu kayaların ırmağın önünü keserek doğal bir baraj gölü haline gelip sonra yıkılmasıyla buradan itibaren Basra körfezine kadar suların ırmak kenarındaki tüm yerleşim yerlerinin çamur altında bıraktığını ve Fırat nehri üzerindeki bazı höyüklerde yapılan kazılarda büyük taşların bulunduğundan hareketle Tufan olayının burada gerçekleşmiş olduğunu belirtmiştir.

Sümer/Babil Tufan Mitinde bahsedilen Mezopotamya’da yaşanan Tufan olayının M. İlmiye Çığ Orta Asya’da meydana geldiğini, burada bulunan bir büyük denizin taşması sonucu Sümerlerin bölgeden kaçarak Önasya’ya geldiklerini ve hafızalarından kaybolmayan bu olayı daha sonra yazıya geçirdiklerini söylemektedir.

Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı: Bu destanda Gılgamış sırasıyla soylu bir şövalye, zalim bir kabadayı, çaresizlik içinde sızlanan biri, vefalı bir bey ve ölüler diyarındaki hayat hakkında bilgi edinmek üzere çırpınan bir ölümlü olarak anlatılır. Enkidu ise efendisinin uyarılarına kulak asmadığından hayatını kaybeden bir dosttur. Destanın ilk bölümünde yaratılış olayları anlatılır.İkinci bölümde Enki ile korkunç bir canavara dönüşen ölüler diyarı arasındaki mücadele anlatılır.Bu savaş gökle yerin birbirinden ayrılmasından ve tanrıça Ereşkigalin zorla yeraltı dünyasına kaçırılmasından hemen sonra başlar.Destanda savaşın sonucu anlatılmayıp, Gılgamış’ın yeni bir macerası başlar.

Gudea’nın Rüyası: Sümer edebî ürünlerinden olan ve döneminin en önemli belgesi niteliğindeki iki adet silindir kitabe üzerine yazdırılmış olan eser, Lağaş beyi Gudea’nın Ningirsu adına bu şehirde yaptırdığı tapınağı anlatmaktadır.

MÖ II. binyıl boyunca Akadça yazılmış tabletlerde Babil mitleri diye bilinen destanlar yer almıştır. Bu destanların çoğunluğu Yeni Asur ve Yeni Babil devri arşivlerinden korunmuş olarak ele geçmiştir. Ninive, Uruk ve Babil gibi kentlerde ele geçen tabletlerin giriş bölümlerinde eski materyalin bir kopyası olarak bulunur. Mısır’daki Amarna ve Türkiye’de Boğazköy ve Sultantepe gibi merkezlerden MÖ II.binyıl ortalarına ait kaynaklarda Babil mitlerinin versiyonları
ortaya çıkmıştır. Babilliler Sumer dini ve kültürünü benimsemişlerdir. Eski Babil Devri katipleri Sumer mitolojik belgelerini kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Ayrıca Suriye ve Batı Sami geleneği de benimsenmiştir. Asur ve Babil mitlerinin hemen hemen aynı oldukları bilinmektedir.

Söz

Kendi Tanrılar Topluluğunu

Baş Tanrısı

Enlil

Nanna

Usumi

Utu

İki

Enki ve Ninhursag Miti