MİTOLOJİ VE DİN

Tarihçi Herodot miti, “tarihi değeri olmayan, uydurma güvenilmez masallar” ve Ploton da “gerçeklerle ilgisi olmayan uydurma, boş ve gülünç hikâyeler” olarak değerlendirirler.

Hatti (Anadolu) Kökenli Mitler
Anadolu’nun yerli halkı olan Hattilerin mitleri Hititler tarafından Hititçeye adapte edilmiştir. Diğer yabancı kökenli mitlerden daha basit bir yapı gösteren ve ritüel temsillerin sözlü olarak müzik eşliğinde icra edilmesiyle oluşmuştur. Bu grup içine
dâhil ettiğimiz efsaneler:
A- İlluyanka
B- Deniz’in Kızı ve Telipinu
C- Kamruşepa
D- Fırtına Tanrısı’nın Müthiş Bir Şekilde
Gürlemesi (Gökyüzünden Düşen Ay)
E- Ebedi Olan İnsan Ruhunun Yolculuğu

Hurriceden Hittitçeye uyarlanmış mitler ve efsaneler birbiriyle ilişkilidir. Bu efsanelerin ana konusunu; Kumarbi ve Fırtına Tanrısı Teşup’un tanrılar üzerinde bir krallık elde etmek için verdiği mücadele oluşturmaktadır.

Hitit Mitolojisinin Başlıca Tanrı ve Tanrıçalarından Upellur Grek dünyasında Atlas’a benzeyen ve Hurri kökenli dev tanrı olup yeraltında oturmakta ve omuzları üzerinde de yeryüzü ile gökyüzünü taşımaktadır.

Hitit Mitolojisinde Kubaba Ana Tanrıça’dır. Hitit öncesi dönemde de baş tanrıçadır. Hurri panteonunda da görülen bu tanrıçanın kült merkezi Kargamış’tır. Bu tanrıça Phryg ve Roma döneminde de Kybele olarak panteondaki yerini almıştır.

Hitit Mitolojisinde Ereş.Ki.Gal Fırtına Tanrısının annesidir ve antlaşma metinlerinde sıkça görülen bu tanrıça mitolojide karanlık toprağın açılması ile yer altından Fırtına Tanrısının geri getirilmesi konusunda önemli bir rol oynar.

Bütün bunlardan ayrı olarak Hitit masalları içinde değerlendirilebilecek bir grup daha vardır. Yukarıda saydığımız Hitit masallarına ek olarak Hurrililer eliyle Hititçeye geçmiş olan ‘Gurparanzah masalı’ da anılmaya değerdir. Diğer masallar Zalpa Kenti Öyküsü (Bir Yılda Otuz Çocuk Doğuran Kaneş Kraliçesi), Appu ve İki Oğlu, Avcı Keşşi ve Karısı'dır.

Telipinu’nun Kayboluşu Anadolu kökenli ve yine baharı/nevruzu müjdeleyen bir başka Hitit efsanesi de ‘Tanrı Telipinu’nun Kayboluşu’ mitidir. Ugarit ‘Baal ile Mot’
mitinde Baal’ın ortadan kayboluşu ve Sumerce, Tammuz’un yer altı dünyasında başından geçenlerin anlatıldığı ‘İnanna’nın Cehenneme İnişi’ adlı efsane ile benzer yönleri bulunmaktadır.

Hitit mitolojisinin beslendiği kaynaklardan diğeri de Mezopotamya kökenli efsanelerdir. Bu efsaneler içinde en önemlisi Gılgamış destanıdır. Sumer, Babil ve Hurri kültüründe görülen efsanenin Hititçe nüshası, Enkidu’nun öldürülmesini konu edinmektedir. Efsanede anlatılan ‘tufan’ olayı kutsal kitaplardan Tevrat ile birebir örtüşür. Bu efsanede Nuh’un adı Utnapiştim idi.

Hitit mitolojisinde Aranzah (Dicle Nehri) Anu ve Kumarbi’nin çocuğu, Fırtına Tanrısı ve Taşmişu’nun erkek kardeşidir.

Hitit Mitolojisinde İnara Fırtına Tanrısı’nın kızı ve vahşi hayvanların tanrıçasıdır. Hatti kökenli bir tanrıça olup, Eski Hitit mitlerinde görülür. Hititçe innaru- kelimesi ile sıkı bir ilişkisi olan bu tanrıça, LAMA ile eşitlenmiştir.

Ploton

Hatti (Anadolu) Kökenli Mitler

Elkunirşa

Kuliwişna

Lihzina kenti Fırtına Tanrısı

İki nüsha

Fırtına Tanrısına

Ormana

Kumarbi  Efsanesi