MİTOLOJİ VE DİN - Deneme Sınavı - 25

Türk kültüründeki din olgusu Avrupalı ve Rus araştırmacıların köken itibariyle Avrupalı olan tanımlamalarla Totemizm(Ongunculuk) ve Şamanizm (Kamlık) şeklinde isimlendirilmiştir. İlkel kabilelerde görülen Totemcilik, genel mahiyeti bakımından Türkler arasında görülmemektedir. Türklerin, tarihi süreç içerisinde Kamlık inancı dışında, Doktriner (öğreti) ve Semavî (Göksel) dinler olarak, Budizm, Taoizm, Maniheizim, Mazdeizm, Zerdüştilik, Hristiyanlık (Nesturilik), Yahudilik veİslamiyet gibi dinleri benimsedikleri bilinmektedir. Doğru cevap B'dir.

Türk mitolojisinde Tanrı tanımlamaları içinde “Gök Tanrı-Kök Tengri, Kuday, Ürüng Ayıı Toyon, Kayra Han, Abıyaş Kan, Ülgen ve Kurbıstan,Iduk” gibi isimler kullanılmaktadır. Türk mit ve destanlarında “Gök Tanrı-Kök Tengri, Ürüng Ayıı Toyon, Kayra Han ve Ülgen” karşımıza en çok çıkan isimlerdir. Eski Türklerin Gök Tengri ile Yağız Yir’e taptığı ve törenler yaptığı bilinir. “Yağız Yir” doyurup, besleme kabiliyetinden dolayı bir anlamda “Bereket Tanrısı” olarak kabul edilmektedir Doğru cevap C'dir.

Ülgen, Altay Türklerinin mitlerinde Gök Tanrı’nınoğlu ve gökyüzünün hakimi, iyilik ve merhamet tanrısıdır. Ay ve güneşin arkasında ve yıldızların üstünde, göğün onaltıncı katında, Altındağ’da, altın kapılı bir sarayda, altın tahtta oturduğuna inanılan Ülgen gökteki varlıkların hakimidir. Onların yaratıcısı ve yöneticisidir. C, D ve E seçeneklerindeki isimler Türk mitolojisindeki koruyucu ruhlardır. Doğru cevap B'dir.

Grek mitolojisinin en önemli kaynağıdır. Homeros’un hakkındaki bilgilerimiz bugün bile hala çok eksiktir. Nerede doğduğu ve yaşadığı konusunda pek çok kitap ve makale yazılmıştır.  

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Yakut Türklerinde hem Aan Alahçın Hatunhem de Aan Darhan Hatunolarak aynı özellikleriyle tek ruhtur. O, insanların yaşadığı “orta dünya”nın, yerin sahibesi ve ruhu, ruhların en büyüğü ve en saygınıdır. İnsanların tabiata zarar vermeleri halinde üzülerek ağlar. Doğru cevap E'dir.

Güneş, eski Türk inançlarında koruyucu ruh özelliğiyle her zaman ilk sırada yer almıştır. Kutsal sayılan ay ve yıldızlar ise, gökyüzünün ikinci sırayı alan önemli unsurlarındandır. Doğru cevap A'dır.

Grek mitolojisi hakkındaki ikinci büyük kaynak MÖ 8. Yüzyılda yaşamış olan Hesiodos’tur. İşler ve Günler (Erga Kai Homerai) ve Tanrıların Yaratılışı (Theogonia) adlı iki önemli yapıtı vardır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Türk mitolojisinde “Türeyiş”, türklerin olağanüstü ve doğaüstü bir şekilde bedensiz veya bedenli, çeşitli canlı veya cansız varlıklarla ilişki içerisinde “var olandan çoğalma” olarak anlam kazanmaktadır. Türk kültüründe ışık, ağaç ve kurt’tan olağanüstü bir şekilde çoğalmaya yönelik türeyişler çeşitli mit ve destanlarda konu olarak işlenmektedir. Doğru cevap C'dir.

Homeros ile Hesiodos’u karşılaştırdığımızda birbirlerine benzemedikleri dikkatimizi çeker. Homeros  kaynak yapıtlarında bize adını bile vermezken Hesiodos her iki yapıtında da adını verir, kendinden söz eder, akrabalarını, kentini belirtir, günlük yaşamla ilgili önemli bilgiler aktarır. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Yakut Türkleri’nde “ölen kişinin ruhu üçüncü gün eve sıcak yemek yemek için gelir, yedinci gün yatağını döşeğini silkelemek ve sıcak yemeğini yemek için gelir. Kırkıncı gün geldiğinde ise ancak öldüğünü farkeder, evdeki malını kontrol eder ve doyuncaya kadar yemeğini yiyerek döner”. Bu sebeple ölümün üçüncü, yedinci ve kırkıncı günlerinde törenlere katılanlara yemek verilir. Bu gelenek farklı inançlara sahip hem Orta Asya hem de Anadolu Türkleri’nde küçük farklılıklarla devam etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yakut Türkleri’nde evvelce kişi ölünce bir gün bekletilip öyle gömülürmüş. Ölenin yanına bir kap içinde yağ koyarlarmış. G. V. Ksenefontov’un aktardığı bir Yakut hikayesinde bu âdete uygun olarak bir kadın gömülmüş ancak kadın mezara konulduktan sonra tekrar canlanmış. O zamandan beri Yakutlar’ın her ölüyü ancak ölümünden üç gün sonra gömmme âdeti başlamış. Doğru cevap C'dir.

Koç-Koyun-Teke
Türk kültüründe erlik, yiğitlik sembolü olarak görünmektedir. Kurt, İslamiyet öncesi Türklerde “yol gösterici, rehber, kurtuluşa erdiren” iyi rollerin sahibidir. Arslan "güç, kuvvet, kudret ve taht" sembolü olarak bilinmektedir. Dünya mitlerinde “güç, kuvvet, bereket, üreme” sembolü olan boğa, Türk kültüründe hükümdarın ve gücün sembolüdür. Türklerde at, “kahramanlık, dostluk, yiğitlik ve cesaret” sembolüdür. Doğru cevap D'dir.

Türk dünyasında sevilen, saygı duyulan ağaçlardan biri olan Ardıç, kelime itibariyle de Türkçe’dir.
Türkler arasında, Tanrı kutu taşıdığından kötü ruhların kovulmasında sihirli bir gücünün olduğuna inanılan bir ağaçtır. Ardıç ağacının Tanrı tarafından dikildiğine inanılmaktadır.

Türk mitolojisinde, dünya yaratıldığında göğe doğru uzanan dalsız budaksız bir ağaç vardır. Tanrı, bu ağacın dokuz dal ve budağının çıkması, bunlardan da dokuz insan yaratılmasını emretmiştir. Bu ağaç, Hayat ağacıdır. Çam ağacı Altaylılarda yeniden dirilişi sembo-lize etmektedir. Türk kültüründe çam ağaçlarından karaçam ve kızıl çam erkeği, fıstık çamı kadını sembolize eder. Bu ağaçlar Tanrı tarafından insan yaratılırken yer ve gökle birlikte yaratıldığına inanılır. Türk mitolojisinin en önemli, kutlu ağacı kayındır. Cennette yaratıldığına inanılan kayın ağacı, Gök Tanrı’ya sunulan kurbanların asıldığı ağaçtır. Tabiatta uzun ömürlü ve çok uzun boylu oluşu, onu Türk kültüründe farklı bir yere koymaktadır. Türk kültüründe yüksek yerlere, Gök Tanrı’ya yakın, Tanrı’nın mekânı yerler olarak yorumlanır. Bu ağaç diğer ağaç türlerinden daha heybetli ve büyüktür. Doğru cevap B'dir.

Hesiodos’a göre evrenin başlangıcı karışıklık, belirsizlik ve sonsuz boşluk anlamına gelen Khaos’tu. Khaos’tan yerküre ya da Toprak (Gaia ya da Ge) doğdu, Gaia Khaos’un aksine belirsiz bir boşluk olmayıp, biçimi vardı. Gaia yani Toprak / Yerküre üzerinde tanrılar, insanlar ve hayvanlar güvenle yürüyebilirlerdi. Gaia cinsel birleşme olmaksızın gökyüzünü (Ouranos), kendisini tümüyle kucaklayabilsin diye dağları ve en sonunda da denizi (Pontos) doğuran birincil varlıktır.

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Yunan mitolojisi içinde Zeus baş tanrıdır. Egemenliği sadece kendi gücüyle ama daha önceki tanrılardan da yardım alarak elde ettiği için Kronosoğlu saltanat gücünü görev ve onur dağıtımıyla gösterdi. 

Zeus titanları yenmişti ama çocuklarının yenilgisine dayanamayan Gaia, Tartaros ile birleşip başında yüz yılan bulunan Typhon’u doğurdu ve onu Zeus’a karşı kışkırttı. Zeus onu da yenerek Olympos’ta egemenliğini sağlamlaştırdı. Kardeşleri ile evreni paylaşarak Olymposlu tanrılar kuşağını oluşturdu.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Olympos, Zeus dışında, Yunan mitolojisinin 12 büyük tanrısının evidir. Bu 12 büyük tanrıya, diğer ufak tanrılardan ayırmak için Olympian veya Olymposlu Tanrılar da denir. Olympos’ta sürekli yaşayan ve her kaynakta Olympian olarak geçen 10 tanrı vardır:

 • Zeus • Hephaistos • Hera • Aphrodite • Poseidon • Athena • Ares • Apollon • Hermes • Artemis 

Bunların dışında 12 Olymposlu tanrı arasında zaman zaman sayılan, zaman zamansa sayılmayan ve sürekli Olympos’da bulunmayan 4 tanrı vardır. Bunlar; Hades, Demeter, Dionysos, Hestia’dır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Zeus Mnemosyne (bellek tanrıçası) ile birleşir ve Mousa’lar dünyaya gelir. Bunlar şarkının, düşüncenin, tarih, matematik, iyi konuşma ve bilgeliğin tanrıçalarıdır. Klio (tarih), Euterpe (nutuk), Thalia (komedi), Melpomene (tragedia), Terpsikhore (dram), Erato (lirik koro), Polhymnia (dinsel nutuk), Ourania (astronomi), Kalliope (destansı şiir ve güzel konuşma).

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kronos ile Rheia’nın oğlu olan Poseidon denizlerin tanrısıdır ve her şeyden önce sularla ilişkili yeryüzü olayları ile arasında bir bağ vardır. Poseidon sadece dalgaları yönetmekle kalmaz aynı zamanda fırtınalar yaratabilir. Üç dişli yabasının bir vuruşuyla kıyılardaki kayalıkları yerinden oynatabilir ve kaynakları pınarları ortaya çıkarabilirdi. Gücü, egemenlik alanı sadece denizlere değil, akarsu ve göllere kadar uzanırdı. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Zeus ile Hera’nın oğlu olan Ares kaba kuvvetli ve korkunç savaşı simgeler. Kan dökülmesinden zevk alan, kalelerin talan edilmesini isteyen bir tanrı olarak pek fazla itibar edilmemiştir. Anaires (yok edici) ve Polydakrys (göz yaşı döktüren) gibi sıfatları ile anılır. İkinci kuşak Olymposlular’dandır. Homeros çağından itibaren en büyük savaş tanrısı olarak sayılır.

Romalılar genelde Yunanlıların Olympian tanrılarını kabul etmişlerdir. Sadece adlarını değiştirerek Olymposlu tanrılara tapmışlardır. 

 Zeus – Jupiter • Poseidon – Neptunus • Hestia – Vesta • Hera – Iuno (Juno) • Ares – Mars • Hephaistos – Vulcanus • Aphrodite – Venus • Hermes – Mercurius• Artemis – Diana • Hades – Pluton • Dionysos – Bakkhos • Demeter - Ceres • Eros - Cupid adlarını almışlardır. Apollon ise adı değişmeden Roma mitolojisine geçen tek tanrı olma özelliğini taşımaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.